View source for અર્વાચીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા/ગોવર્ધનરામ મા. ત્રિપાઠી/સરસ્વતીચંદ્રનો સંન્યાસ

{{SetTitle}}
{{Heading|સરસ્વતીચંદ્રનો સંન્યાસ| ગોવર્ધનરામ મા. ત્રિપાઠી}}
<poem>“દીઠાં છોડી પિતા-માતા; તજી વહાલી ગુણી દારા
ગણ્યા ના ધર્મ ભેદાતા; લીધો સંન્યાસ એ ભ્રાતા! ૧<br>
પિતા કાજે તજી વહાલી, ન માની વાત મેં તારી!
ગણ્યા ના ગાઢ નિઃશ્વાસ, લીધો સંન્યાસ એ, ભ્રાત! ૨<br>
થયો દારૂણ મનમાન્યો, વિફળ થઈ સ્નેહની સાનો,
હવે સુકુમાર ઉર ફાટી જતું જોવું રહ્યું બાકી. ૩<br>
રુએ તે દેવી રોવા દે! અધિકારી ન લો’વાને!
પ્રિયાનાં આંસુ હું, ભાઈ; ન એ રહેવાય જોવાઈ! ૪<br>
અહો ઉદાર વ્હાલી રે! ટકાવી દેહ રાખી રે;
ન ભૂલાતું તું ભૂલી દે; વિધિનું ધાર્યું વેઠી લે! ૫<br>
અહો ઉદાર વ્હાલી રે! સતી તું શુદ્ધ શાણી રે!
ન જોડાતું તું જોડી દે! છૂટેલાને તું છોડી દે! ૬<br>
અહો ઉદાર વ્હાલી રે! સતી તું શુદ્ધ શાણી રે!
છૂટે ના તે નિભાવી લે! પડ્યું પાનું સુધારી લે! ૭<br>
અહા ઉદાર વહાલી રે! દીઠું તે સ્વપ્ન માની રે;
ન ભૂલાતું તું ભૂલી દે! દીસે તેને નિભાવી લે! ૮<br>
અહો ઉદાર વહાલી રે! ન નિવારાયું ભાવિ રે!
ન ભૂલાતું તું ભૂલી જા — વિધિનું પાયું તે પી જા! ૯<br>
અયિ ઉદાર ઓ વહાલી! સખા! વહાલા! ખરા ભાઈ!
અમીની આંખ મીંચો ને! જનારાને જવા દો ને! ૧૦<br>
ગણી સંબંધને તૂટ્યો, ગણી સંબંધને જૂઠો,
કૃતઘ્નીને વિસારો ને! જનારાને જવા દ્યો ને! ૧૧<br>
હતી લક્ષ્મી! હતા ભ્રાત! હતી વહાલી! હતો ભ્રાત!
નહીં!—ત્યારે—નહીં કાંઈ, ન લેવું સાથ કંઈ સાહી. ૧૨<br>
અહો તું ભાઈ વહાલો રે! ભૂલી સંસ્કાર મારા રે!
બિચારો દેશ આ આર્ય!—કરે તે કાજ કંઈ કાર્ય. ૧૩<br>
અહો તું ભાઈ-ભાઈ રે તું-રૂપી છે કમાઈ રે,
બિચારા દેશને, તેને ગુમાવે શોધી શેં મુને! ૧૪<br>
મૂકી દે શોધવો મુંને! મૂકી દે શોચવો મુંને!
પ્રિયાની આ દશા દેખું, નથી સંસારમાં રહેવું! ૧૫<br>
હવે પાછો નહીં આવું! મૂક્યું પાછું નહીં સ્હાઉં!
રહ્યું તેયે ત્યજી દેવું — શું છે સંસારમાં લેવું? ૧૬<br>
અહો તું જીવ મારા રે! દીધો શો દંશ દારાને?
ગણી ના પ્રાણપ્યારી તેં! ઠગી તેં મુગ્ધ વહાલીને! ૧૭<br>
અહો તું જીવ મારા રે! દીધો શો દંશ દારાને?
થશે શું પ્રાણપ્યારીને? હણી મુગ્ધા કુમારી તેં? ૧૮<br>
હવે, ઓ ક્રૂર ઉર, ફાટ! અહો રાત્રિ વહો ધાર,
અભાગી નેત્ર મારાને! ઘટે નિરાંત તે શાની? ૧૯<br>
અહો ઓ જીવ મારા રે! દઈ આ દંશ દારાને,
ઘટે ના વાસ સંસારે, ઘટે સંન્યાસ તો ત્હારે! ૨૦<br>
અહો ઓ જીવ મારા રે! દઈ દંશ દારાને,
ઘટે ના ભોગ-સંસારે, ઘટે ના શાંત સંન્યાસ! ૨૧<br>
શરીરે ભસ્મથી છાયો, ઉરે અત્યંત સંતાપ્યો
ઊંડો જ્વાળામુખી જેવો, – હવે સંન્યાસ આ તેવો! ૨૨<br>
તજી તેં ત્યાં પડી છૂટી, સરિતા અબ્ધિમાં સૂતી!
ગિરિ એ સાંકળી તુંને નહીં તોડી કદી તૂટે! ૨૩<br>
જડાઈ ભૂમિમાં સ્થિર, ઊંચે આકાશ ઉદ્ગ્રીવ!
થઈ તારે રહ્યું જોવું, નદીનું અબ્ધિમાં રોવું! ૨૪<br>
હવે સ્વચ્છંદચારી હું! યદૃચ્છાવેશધારી હું!
પતંગો ઊડતી જેવી, હવે મારી ગતિ તેવી! ૨૫<br>
ઉડે પક્ષીગણો જેમ, હવે મારે જવું તેમ;
સમુદ્રે મોજું રહે તેવું, હવે મારેય છે રહેવું. ૨૬<br>
નહીં ઊંચે-નહીં નીચે, મળે આધાર, ઘન હીંચે.
નિરાધાર-નિરાકાર—હવે મારીય એ ચાલ. ૨૭<br>
સ્ફૂરે પોતે, ન દેખાય, કુમુદની ગંધ ગ્રહી વાય,
અરણ્યે એકલો વાયુ! જીવન એ ભાવિ છે મારું. ૨૮<br>
જહાંગીર-ફકીરી એ! લલાટે છે લખાવી મેં!
પ્રજાએ હું ‘નૃપાળે’ હું! ઉરે, ઓ એકલી, તું—તું!” ૨૯</poem>