26,604
edits
મોરનાં ઈંડાં/‘મોરનાં ઈંડાં’ નાટ્યકૃતિ: Difference between revisions
મોરનાં ઈંડાં/‘મોરનાં ઈંડાં’ નાટ્યકૃતિ (view source)
Revision as of 12:09, 11 September 2021
, 12:09, 11 September 2021no edit summary
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
||
| (4 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
| Line 77: | Line 77: | ||
સ્થળ : મંથરા નદીને કાંઠે આવેલા સેવાશ્રમની પાન્થશાળા; અને પુસ્તકાલય ઉપરનો એક ઓરડો. | સ્થળ : મંથરા નદીને કાંઠે આવેલા સેવાશ્રમની પાન્થશાળા; અને પુસ્તકાલય ઉપરનો એક ઓરડો. | ||
કાળ : વર્તમાન, શિયાળાનો એક મહિનો. | કાળ : વર્તમાન, શિયાળાનો એક મહિનો. | ||
{{Poem2Open}} | |||
અંક પહેલો | અંક પહેલો | ||
દૃશ્ય પહેલું | દૃશ્ય પહેલું | ||
| Line 304: | Line 308: | ||
તીરથ : ના.. રે. એમ કાંઈ મરી જાય તેમ નથી માર્યું. જમણી પાંખ વેધાય એવી ટીપ લીધી હતી. તેતર હાથમાં આવ્યું એટલે તેતરી ખસે નહિ. મને અહીં એકલું એકલું લાગત અને કેમે કરી દિવસો ન જાત. સાથી શોધ્યો. ચાલો સૌને બતાવું. | તીરથ : ના.. રે. એમ કાંઈ મરી જાય તેમ નથી માર્યું. જમણી પાંખ વેધાય એવી ટીપ લીધી હતી. તેતર હાથમાં આવ્યું એટલે તેતરી ખસે નહિ. મને અહીં એકલું એકલું લાગત અને કેમે કરી દિવસો ન જાત. સાથી શોધ્યો. ચાલો સૌને બતાવું. | ||
(તીરથ આગળ અને બીજા પાછળ એમ જાય છે. પ્રોફેસર કાંઈ ઊંડો વિચાર કરતા નવી બીડી સળગાવવા રોકાય છે અને પછી તેઓ પણ સૌને અનુસરે છે.){{Poem2Close}} | (તીરથ આગળ અને બીજા પાછળ એમ જાય છે. પ્રોફેસર કાંઈ ઊંડો વિચાર કરતા નવી બીડી સળગાવવા રોકાય છે અને પછી તેઓ પણ સૌને અનુસરે છે.){{Poem2Close}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 510: | Line 513: | ||
(તીરથ નીકળી જાય છે. અભિજિતના હાથ બીડી ખોળવા ડબામાં ફંફ મારી રહે છે.) | (તીરથ નીકળી જાય છે. અભિજિતના હાથ બીડી ખોળવા ડબામાં ફંફ મારી રહે છે.) | ||
અભિજિત : સાળી બીડીયે ખલાસ થઈ ગઈ છે.! | અભિજિત : સાળી બીડીયે ખલાસ થઈ ગઈ છે.! | ||
(ડબલું પછાડી ચાલતા થાય છે.) | (ડબલું પછાડી ચાલતા થાય છે.){{Poem2Close}} | ||
{{Poem2Open}} | |||
| Line 636: | Line 640: | ||
(બારીમાં જઈ ઊભો રહે છે.) | (બારીમાં જઈ ઊભો રહે છે.) | ||
અભિજિત : દીવો તો બળે છે, જાગતા હશે, કદાચ! | અભિજિત : દીવો તો બળે છે, જાગતા હશે, કદાચ! | ||
(પથારી ઉપરથી શાલ ઉપાડે છે.){{Poem2Close}} | (પથારી ઉપરથી શાલ ઉપાડે છે.) {{Poem2Close}} | ||
{{Poem2Open}} | |||
દૃશ્ય બીજું | દૃશ્ય બીજું | ||
(સ્થળ : તીરથનો ઓરડો. | (સ્થળ : તીરથનો ઓરડો. | ||
| Line 736: | Line 742: | ||
આ કાંઠે હું, સામે સાહ્યબો રે, | આ કાંઠે હું, સામે સાહ્યબો રે, | ||
મધગાળે નદી કેરાં પૂર; | મધગાળે નદી કેરાં પૂર; | ||
પ્રેમપથ મસ્તક મોલ્યાં! | |||
નીચે નિરંજરા નર્તકી રે, | નીચે નિરંજરા નર્તકી રે, | ||
ને ઊંચે ઝળૂંબે આભ; | ને ઊંચે ઝળૂંબે આભ; | ||
| Line 827: | Line 833: | ||
તીરથ : આખો પુલ અજગરની જેમ પડ્યો છે અને ઉપર કોઈ નહિ. | તીરથ : આખો પુલ અજગરની જેમ પડ્યો છે અને ઉપર કોઈ નહિ. | ||
(પલંગ પાસે આવે છે.) | (પલંગ પાસે આવે છે.) | ||
ચાલ ઊંઘી જાઉં. (પલંગમાં કૂદી પડી મોઢા ઉપર શાલ ઓઢી લે છે.) | ચાલ ઊંઘી જાઉં. (પલંગમાં કૂદી પડી મોઢા ઉપર શાલ ઓઢી લે છે.){{Poem2Close}} | ||
{{Poem2Open}} | |||
| Line 833: | Line 840: | ||
દૃશ્ય પહેલું | દૃશ્ય પહેલું | ||
(સ્થળ : સેવાશ્રમની પાન્ધશાળા, | (સ્થળ : સેવાશ્રમની પાન્ધશાળા, | ||
| Line 845: | Line 853: | ||
જીવનમાં આવા પ્રસંગોએ માબાપ યાદ આવે છે; એમના ભાવ માટે નહિ; એમની ભૂલો માટે. જો જીવન આખું દુ:ખોની એક પરંપરા સમાન હોય તો જીવન માટે તેમની જવાબદારી હોઈ એ દુ:ખો માટે પણ તેમના જ કાન પકડવા જોઈએ. પણ માબાપમાં એટલું સમજવાની શક્તિ હોત તો વહેલાં-વહેલાં મરી શેનાં જાત? | જીવનમાં આવા પ્રસંગોએ માબાપ યાદ આવે છે; એમના ભાવ માટે નહિ; એમની ભૂલો માટે. જો જીવન આખું દુ:ખોની એક પરંપરા સમાન હોય તો જીવન માટે તેમની જવાબદારી હોઈ એ દુ:ખો માટે પણ તેમના જ કાન પકડવા જોઈએ. પણ માબાપમાં એટલું સમજવાની શક્તિ હોત તો વહેલાં-વહેલાં મરી શેનાં જાત? | ||
(આસપાસ ઊડતાં કાગળિયાં એકઠાં કરવા લાગે છે. એક કાગળ આંખ આગળ આણી) સર્વનાશ! જો આ ઊડી ગયો હતો તો! સાત સામયિકોમાંથી પાછું ફરેલું મારું કાવ્ય. વિષય ‘વિદ્યાર્થીની સ્વપ્નસુંદરી’, (ખાટલા ઉપર બેસી જઈ વાંચવા લાગે છે.) છપાયું નહિ એ જ સારું થયું. નહિ તો એ મહાપુરુષના કોઈ અહિંસક અનુયાયીએ મને ફરિજયાત નિર્વાણ અપાવ્યું હોત! (ઊભા થઈ બારીમાં જાય છે.) ગચ્છ, ગચ્છ, કાવ્ય શ્રેષ્ઠ! સ્વસ્થાને! સ્વધામે! (પવનમાં કાવ્યને ઊડતું મેલે છે.) પણ પુણ્યના પુંજ જેવા આ ઢગલાનું શું? મને તો ગમ પડતી નથી. (પાછા પલંગ ઉપર જઈને બેસે છે અને પુસ્તકોના ઢગલા તરફ જોઈ રહે છે.) એમ કરું તો? આમાંનું બધું જ અહીં મૂકતો જાઉં. ઉપયોગનું થોડું ઉપાડતો જાઉં? પણ ઉપયોગનું કોને ગણવું? જગતમાં જેમ એકે સ્ત્રી કદરૂપી નથી તેમ જીવનમાં એકે વસ્તુ નકામી નથી. કેમ કે બદસૂરતમાં બદસૂરત સ્ત્રી પણ કોઈ એક પુરુષને ગધેડો કે ખચ્ચર બનાવી મૂકવાને શક્તિમાન હોય છે. એવી સ્થિતિમાં ઉપયોગનું કોને કહેવું અને સુંદરતા શામાં લેખવી? | (આસપાસ ઊડતાં કાગળિયાં એકઠાં કરવા લાગે છે. એક કાગળ આંખ આગળ આણી) સર્વનાશ! જો આ ઊડી ગયો હતો તો! સાત સામયિકોમાંથી પાછું ફરેલું મારું કાવ્ય. વિષય ‘વિદ્યાર્થીની સ્વપ્નસુંદરી’, (ખાટલા ઉપર બેસી જઈ વાંચવા લાગે છે.) છપાયું નહિ એ જ સારું થયું. નહિ તો એ મહાપુરુષના કોઈ અહિંસક અનુયાયીએ મને ફરિજયાત નિર્વાણ અપાવ્યું હોત! (ઊભા થઈ બારીમાં જાય છે.) ગચ્છ, ગચ્છ, કાવ્ય શ્રેષ્ઠ! સ્વસ્થાને! સ્વધામે! (પવનમાં કાવ્યને ઊડતું મેલે છે.) પણ પુણ્યના પુંજ જેવા આ ઢગલાનું શું? મને તો ગમ પડતી નથી. (પાછા પલંગ ઉપર જઈને બેસે છે અને પુસ્તકોના ઢગલા તરફ જોઈ રહે છે.) એમ કરું તો? આમાંનું બધું જ અહીં મૂકતો જાઉં. ઉપયોગનું થોડું ઉપાડતો જાઉં? પણ ઉપયોગનું કોને ગણવું? જગતમાં જેમ એકે સ્ત્રી કદરૂપી નથી તેમ જીવનમાં એકે વસ્તુ નકામી નથી. કેમ કે બદસૂરતમાં બદસૂરત સ્ત્રી પણ કોઈ એક પુરુષને ગધેડો કે ખચ્ચર બનાવી મૂકવાને શક્તિમાન હોય છે. એવી સ્થિતિમાં ઉપયોગનું કોને કહેવું અને સુંદરતા શામાં લેખવી? | ||
(અશોક, બંસી, પલાશ, આલાપ અને મરાલ આવે છે. ઓરડાની આ સ્થિતિથી આશ્ચર્યમુગ્ધ થઈ થોડી વાર જોઈ રહે છે.) | |||
પલાશ : આ બધું શું, પ્રોફેસર સાહેબ? | પલાશ : આ બધું શું, પ્રોફેસર સાહેબ? | ||
અભિજિત : તમે જુઓ છો તે! આ જગતમાં તમે જુઓ છો તે સિવાય બીજું કશું છે જ નહિ. | અભિજિત : તમે જુઓ છો તે! આ જગતમાં તમે જુઓ છો તે સિવાય બીજું કશું છે જ નહિ. | ||
| Line 971: | Line 979: | ||
અભિજિત એ છે ક્યાં? | અભિજિત એ છે ક્યાં? | ||
રામો : એના ઓરડામાં. | રામો : એના ઓરડામાં. | ||
(કાંઈ બોલ્યા વિના અભિજિત બહાર દોડ્યા જાય છે. સૌ બાવરાની માફક એને અનુસરે છે.) | (કાંઈ બોલ્યા વિના અભિજિત બહાર દોડ્યા જાય છે. સૌ બાવરાની માફક એને અનુસરે છે.){{Poem2Close}} | ||
{{Poem2Open}} | |||
દૃશ્ય બીજું | દૃશ્ય બીજું | ||
(સ્થળ : તીરથનો ઓરડો | (સ્થળ : તીરથનો ઓરડો | ||
| Line 993: | Line 1,003: | ||
તીરથ : (આંખો ખોલી) કોણ પ્રોફેસર? | તીરથ : (આંખો ખોલી) કોણ પ્રોફેસર? | ||
અભિજિત : હા, તીરથ. પણ બોલ, કેમ છે તને? ગભરાતો નહિ. | અભિજિત : હા, તીરથ. પણ બોલ, કેમ છે તને? ગભરાતો નહિ. | ||
તીરથ : મને સારું છે, અભિજિત. | |||
અભિજિત : તો ઠીક, જે કરવું તે શક્તિથી કરવું. મરવું તે પણ શક્તિથી. જો તને વાત કહી દઉં? તું ઝાઝું જીવવાનો નથી. પણ બહાદરિયા, તેં તો મોત માગી લીધું છે, નહિ? અને તું ગભરાય નહિ તે પણ હું જાણું છું. | અભિજિત : તો ઠીક, જે કરવું તે શક્તિથી કરવું. મરવું તે પણ શક્તિથી. જો તને વાત કહી દઉં? તું ઝાઝું જીવવાનો નથી. પણ બહાદરિયા, તેં તો મોત માગી લીધું છે, નહિ? અને તું ગભરાય નહિ તે પણ હું જાણું છું. | ||
તીરથ : લેશમાત્ર ગભરામણ નથી, અભિજિત! માત્ર કષ્ટ ખૂબ પડે છે. | તીરથ : લેશમાત્ર ગભરામણ નથી, અભિજિત! માત્ર કષ્ટ ખૂબ પડે છે. | ||
| Line 1,150: | Line 1,160: | ||
ફાલ્ગુની : (એકાએક પ્રવેશ કરી) બે પીંછાં માગો છો ત્યારે સાથેસાથે ત્રીજુંય એક માગી લો, અભિજિત! મારેય એક જાઈએ! અને મોરલાને મોરપીંછની ક્યાં ખોટ છે? | ફાલ્ગુની : (એકાએક પ્રવેશ કરી) બે પીંછાં માગો છો ત્યારે સાથેસાથે ત્રીજુંય એક માગી લો, અભિજિત! મારેય એક જાઈએ! અને મોરલાને મોરપીંછની ક્યાં ખોટ છે? | ||
(અભિજિત ઊભા થઈ જાય છે, અને ગાંડાની માફક ફાલ્ગુનીની આંખોમાં તાકી રહે છે. બંનેને અંધકાર આવરી લે છે.){{Poem2Close}} | (અભિજિત ઊભા થઈ જાય છે, અને ગાંડાની માફક ફાલ્ગુનીની આંખોમાં તાકી રહે છે. બંનેને અંધકાર આવરી લે છે.){{Poem2Close}} | ||
0 0 0 | |||
<center>{{Color|Red|0 0 0}}</center> | |||
{{HeaderNav | |||
|previous = [[મોરનાં ઈંડાં/કૃતિ-પરિચય|કૃતિ-પરિચય]] | |||
|next = [[મોરનાં ઈંડાં/‘મોરનાં ઈંડાં’ની સમીક્ષા — રમણ સોની|‘મોરનાં ઈંડાં’ની સમીક્ષા — રમણ સોની]] | |||
}} | |||