કોડિયાં/મંદિર

મંદિર

દેવદુવારાની ગાવડી રેણુ
          ચરતી વગડા પાર;
સાંજ નમે ને વાછરું જોતાં
          દૂધની છૂટે ધાર —
                   આંચળ એના મૂઠ ન માતા:
                   દધિના કૂપ સમાતા!
આંખડી બે એની કોડિયાં જેવી,
          શીંગડી દીપક-વાટ;
કામદુધાની બેટડી રેણુ,
          સંતનો ઉર ઉચાટ:
                   ટણણણ ઘંટડી બોલે,
                   દિશાનાં બારણાં ખોલે!
કેમ થતું એ કોઈ ન જાણે,
          સંત રુએ દિન-રાત;
દિવસ ઉપર દિવસ ચાલ્યા,
          વાછરુને રઘવાટ:
                   રેણુનાં ધાવણ ખૂટ્યાં!
                   જોગીડાનાં સત શું તૂટ્યાં!
વાયરે વાયરે વાતડી ચાલી
          ફરક્યા કાનેકાન;
વાળંદિયે વાત નૃપને કીધી,
          રાણીને માલણ-સાન:
                   પાણો કો વગડા પારે!
                   નાવડતી દૂધની ધારે!
ચોરેચૌટેથી માનવ ચાલ્યાં
          ઊમટ્યાં ચારે જન;
રાજા, રાણી બેઉ પાલખી બેઠાં,
          જોગીનાં ફૂલતાં મન:
                   જંગલમાં મંગળ થાતાં!
                   જનો હૈયેહૈયાં દળાતાં!
શેવતીમાં શિવલંગિ છુપાયું,
          ઉપર છાતીમ-છાંય;
રેણુડી મોકળે આંચળ ઊભી,
          દૂધની ધારે ન્હાય:
                   ધૂતરાનાં ફૂલડાં ડોલે!
                   બપૈયા બે ડાળીએ બોલે!
લંકાદ્વીપેથી સોનાં મંગાવ્યાં,
          રેવાના આરસપ્હાણ;
એશિયા-ઉરથી શિલ્પવિશારદ,
          નાંગરે આરે વ્હાણ:
                   મહા ઘોર ઘુમ્મટ બાંધ્યાં;
                   ધરા-આભ થાંભલે સાંધ્યાં!
મધ્યમ દેશનું ઈંડું ચડાવ્યું,
          જાવાના ઝૂલતા ઘંટ;
હીરા ખોદી શત ખાણના ચોડ્યા,
          વાવટા વ્યોમ ઊડંત:
                   નવે દ્વીપ નામના ગાજે!
                   આવે લોક દર્શન કાજે!
પુર મહીં દીપમાળ રચાઈ,
          શેરીએ પાથર્યાં ફૂલ:
માનવીથી ભરચક ઝરૂખા,
          ઝૂલતાં તોરણ ઝૂલ:
                   રાજા-રાણી પાલખી કાંધે,
                   મહીં શિવલંગિ વિરાજે!
દૂર ઊભા ઊભા ઢેઢડા જુએ,
          કોઈ ન આવે પાસ;
ભીની આંખે શિવલંગિ નિહાળે,
          પાથરે પથ નિશ્વાસ:
          ‘છી! છી!’ કરી મા’જન ભાગે:
          ધિક્કારના ધૂતકા ગાજે!
વેદી પરે શિવલંગિ ધર્યું જ્યાં,
          કંપતી ધરાણી માત;
ઘુમ્મટ ફાટ્યો, આભ ધ્રૂજી રહ્યું,
          સ્તંભ ખર્યા ધધડાટ:
                   ચીરે સાત વ્યોમ ધડાકો!
                   દેરે નવ દેવડો માતો!
નૃપતિના બેઉ હોઠ ધરુજ્યા,
          આંખ ઝરે અંગાર;
કંપ નહિ એની કાયમાં માતો,
          જીભ ધ્રૂજે ક્ષણ વાર:
                   પાણાને ધૂળમાં રંગો!
                   કીચડનો રચજો દંગો!
કોઈ નથી ઊભું ક્યાંયે નિહાળી
          ધ્રૂજતો આવ્યો ઢેઢ:
રાતનાં આંસુ વ્યોમમાં ફૂટ્યાં,
          દેવગંગાનો વેઢ:
                   આંસુડે લંગિને ધોયું;
                   સૂકા વાળે અંગને લ્હોયું!
ઝૂંપડીમાં જ્યમ લંગિ મુકાયું
          ફૂટતી અમૃત વાચ—
સાત નભોના ઘુમ્મટ તાણો,
          માયે ન તાંડવ નાચ:
                   તોયે તારું ઝૂંપડું મોટું!
                   ત્યજાયાંને ઉર આળોટું!