ગુજરાતી નિબંધ-સંપદા/ચંદ્રવદન ચી. મહેતા/સેન્સ ઑફ હ્યુમર: Difference between revisions

{{Poem2Open}}

કહે છે કે રશિયનોને હસતાં નથી આવડતું. આપણે ત્યાં એક જમાનામાં એવી માન્યતા હતી કે જર્મનોને હસતાં નથી આવડતું. અંગ્રેજો જ ફક્ત હસી શકે. બહુ થોડા ફ્રેન્ચ પ્રજાજનો હસી શકે. કેટલીક વાર આવી ઘણી વાર એ પ્રચારમાં આવે છે. પંડિત જવાહરલાલ નેહરુ કે પંડિત મોતીલાલનાં ખમીશ પૅરિસમાં ધોવા જતાં, અને બીજા મેઇલમાં પાછા આવતાં! ભુલાભાઈ દેસાઈ હંમેશાં ફ્રાન્સનું વીશીવૉટર જ પીતા, સુરતના શહેરીઓ કદી રાતે રસોઈ કરતા જ નથી. રાતે ચૂલો સળગાવતા જ નથી, બસ, ભૂસું યા ચવાણું ખાઈને જ જીવે છે. એમ હોય તો રેસ્ટોરાંવાળાંને તડાકો, હોટેલવાળાએ રાતે રસોડું બંધ જ રાખવાનું. આવી આવી લોકવાયકાઓને હદ જ નથી. જમાનાથી ચાલ્યા કરે છે, ચાલતી આવે છે. એમ અંગ્રેજી રાજ્યમાં એ લોકોએ એવું માન્યું હતું કે અંગ્રેજ પ્રજામાં જ સેન્સ ઑફ હ્યુમર છે. જર્મનો ગંભીર, ભારેખમ. સિરિયસ, હસી જ નહિ શકે એ પ્રકારના પ્રજાજનો છે. આપણે પણ હસવાનું શીખ્યા તે અંગ્રેજી પ્રજાના સંબંધમાં આવ્યા પછી, નહિ તો આપણે પણ રોતલ, ફિલસૂફ, ગંભીર ચર્ચા જ કરવાવાળા હતા. માળા હિંદુસ્તાનથી ‘પંચતંત્ર’ અને ‘હિતોપદેશ’ની કથાઓ અરબ્બીમાં ઉતારી ત્યાંથી ફ્રાન્સમાં લઈ જઈ અંગ્રેજીમાં ઉતારી અને કહે છે કે હિન્દુસ્તાનની પ્રજા ગમે તે ગુલતાન ઉડાવી શકે અને મનાવી પણ શકે. પારસીઓની નાનકડી કોમ જે રીતે હસી-હસાવી શકે છે. એની સંખ્યાના પ્રમાણમાં એટલી જ અંગ્રેજોની સંખ્યા એકઠી કરો તો મારા વાલા લાખ એકઠા થાય. અને જો એકબીજાને ઓળખતા ન હોય, અને એમને એકબીજાની ઓળખાણ ન કરાવી હોય તોપણ ચોવીસ કલાક તો શું પણ ચોવીસ મહિના એકબીજાની સામે ડાચાં જોતાં બેસી રહે, પણ મોંમાંથી એક શબ્દ પણ ન બોલે, અને પારસીઓ લાખ એકઠા થઈ બેઠા હોય; અને ભલે એકબીજાને ઓળખતા નહિ હોય તોયે જુઓ નિર્દોષ હાસ્યની રમઝટ.

એક રેલવે સ્ટેશન પર હાહાકાર, દોડધામ જાણે કોઈ અનન્ય પ્રસંગ. સ્ટેશનના રેસ્ટોરાંનો મૅનેજર પ્લૅટફૉર્મ ઉપર ઘૂમી વળ્યો. રેસ્ટોરાંમાં બેઠેલા સૌ કોઈને પૂછી વળ્યો, ‘હેં ખરેખર?’ ત્યાં ખૂણામાં બેઠેલા એક ઘરાકે જરા પડકાર કર્યો: ‘હું ક્યારથી અહીં બેઠો છું, પણ કોઈ વેઇટર કેમ નથી આવતો?’ બસ ખલાસ, બધા ઊભે પગે ખડા. ‘સાહેબ!’ અહીં શા માટે બિરાજ્યા છો, અફસર લોકો માટેના અલાયદા ટેબલ ઉપર પધારો — આવો. કહો, શું જોઈએ — આજની વાનીઓ આ પ્રમાણે છે. એક પછી એક ચાખો. એ ડુનસ્ક્યા! એ પુગાચોવા, ઝટ લાવો હાં સાહેબ — આપનો ઓદ્ધો તો કોણ નથી જાણતું?’ હું ડેપ્યુટી મિનિસ્ટર ઑફ ટ્રેડ.’ ‘હા, હા, સાહેબ. અલ્યા જલદી લાવો. સાહેબની પીણું આપો.’ ધમાધમ ઝટપટ એક પછી એક ગરમ ગરમ વાનીઓ પીરસાવા માંડી. સ્ટેશનનો આખો સ્ટાફ લળીલળી નમી-નમી સલામો ભરી ગયો. સ્ટેશન માસ્તરે એમને પૂછી એક મોટરની વ્યવસ્થા કરી. શહેરમાં જોવાલાયક સ્થળે ફરી આવી પોતાનું કામ પતાવી પાછા આવવાની ગોઠવણ વિચારી લીધી. એ જમ્યા તે દરમિયાન ત્યાંના કામદારોએ એ સાહેબનાં ભરીભરી વખાણ કર્યા. ‘કેટલો વિનય, કેટલું શાણપણ, કેટલી બુદ્ધિ, કેટલું કલ્ચર, સંસ્કાર!’ સ્ટેશન માસ્ટરે તો વળી એ મોંઘેરા મહેમાનને પોતાના સ્ટાફને બે સલાહનાં સૂચનો કહેવા પણ વિનંતી કરી. આપણા મહેમાન કોઈનાં દીકરી-દીકરા માટે ક્યાંક જગ્યા હોય તો તે અપાવવા નામઠામ અરજીઓ પણ એકઠાં કરવા માંડ્યા. ઝામી પડ્યા. આ બધી ઝમાઝમ, છટપડાટ બધું ઘટતું વેતરાઈ ગયું. પછી રેસ્ટોરાંની સેક્રેટરી અને ટાઇપિસ્ટ પુગાચેવાબહેને તપાસ કરી સંશોધન કરી આપ્યું: ‘અલ્યા, એમની પાકી ભાળ તો કાઢવી હતી. એનાં કાગળિયાં તો જોવાં હતાં.’ ‘કેમ શું થયું, એની હૅન્ડબૅગ ઉપરનો સરકારી લાલ બિલ્લો તો હતો.’ પુગાચેવા કહે, ‘બરાબર આ રહ્યો એ. મેં ખૂબીથી કાઢી લીધો છે. આ સોનેરી બિલ્લો, આ સોનેરી છાપ, આ એ મોંઘેરો દસ્તાવેજ, જુઓ. સાહેબને કેદખાનામાંથી ચાર વર્ષે મુક્તિ મળી એના છુટકારાનો આ હુકમ.’

{{Poem2Close}}