18,450
edits
કુંવરબાઈનું મામેરું/શબ્દાર્થ અને ટિપ્પણ: Difference between revisions
Jump to navigation
Jump to search
કુંવરબાઈનું મામેરું/શબ્દાર્થ અને ટિપ્પણ (view source)
Revision as of 09:09, 29 October 2021
, 09:09, 29 October 2021no edit summary
MeghaBhavsar (talk | contribs) No edit summary |
MeghaBhavsar (talk | contribs) No edit summary |
||
| (5 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
| Line 9: | Line 9: | ||
'''૧ મનમુદા''' = મનને આનંદ આપનારું | '''૧ મનમુદા''' = મનને આનંદ આપનારું | ||
'''૬. કર્પૂરગૌર''' – ઉમિયા (પાર્વતી)નો કપૂર જેવો ગોરો દેહ | '''૬. કર્પૂરગૌર''' – ઉમિયા (પાર્વતી)નો કપૂર જેવો ગોરો દેહ | ||
<br> | |||
'''કડવું ૨''' | '''કડવું ૨''' | ||
| Line 15: | Line 15: | ||
'''૯. ત્રિપુરાર''' – ત્રણ પુર(નગર)ને જીતનાર મહાદેવ શંકર | '''૯. ત્રિપુરાર''' – ત્રણ પુર(નગર)ને જીતનાર મહાદેવ શંકર | ||
'''૧૪. તું ગોરાણી, મેં પ્રમાણી''' – તારી મને સાચી ઓળખ થઈ, તારા વજ્ર(કડવા) વચનથી જ છેવટે હું હરિને પામ્યો | '''૧૪. તું ગોરાણી, મેં પ્રમાણી''' – તારી મને સાચી ઓળખ થઈ, તારા વજ્ર(કડવા) વચનથી જ છેવટે હું હરિને પામ્યો | ||
<br> | |||
'''કડવું ૩''' | '''કડવું ૩''' | ||
| Line 27: | Line 27: | ||
'''૧૯ ફ્જેત''' = બેઆબરૂ | '''૧૯ ફ્જેત''' = બેઆબરૂ | ||
'''૨૧ ફગો''' = છકી જાવ છો | '''૨૧ ફગો''' = છકી જાવ છો | ||
<br> | |||
'''કડવું ૪''' | '''કડવું ૪''' | ||
| Line 38: | Line 38: | ||
'''૧૪. વિષયીપુરના લોક''' – સંસારની ભૌતિકતા, લાલસામાં ફસાયેલા. એ લોકો વૈષ્ણવ નરસિંહનો ભક્તિમાર્ગ શું જાણે? | '''૧૪. વિષયીપુરના લોક''' – સંસારની ભૌતિકતા, લાલસામાં ફસાયેલા. એ લોકો વૈષ્ણવ નરસિંહનો ભક્તિમાર્ગ શું જાણે? | ||
'''૨૫. સુરભિ''' – ગાય | '''૨૫. સુરભિ''' – ગાય | ||
<br> | |||
'''કડવું ૫''' | '''કડવું ૫''' | ||
| Line 51: | Line 51: | ||
'''૨૯ આસામી''' = વ્યક્તિ, મનુષ્ય | '''૨૯ આસામી''' = વ્યક્તિ, મનુષ્ય | ||
'''૩૧ ફાંસુ''' = ફોગટ, વ્યર્થ | '''૩૧ ફાંસુ''' = ફોગટ, વ્યર્થ | ||
<br> | |||
'''કડવું ૬.''' | |||
'''૧ ભારે''' = ઉંમરમાં, વજનમાં (?), સત્તામાં | |||
'''૪ સેં સાત''' = સાતસો | |||
૧ ભારે = ઉંમરમાં, વજનમાં (?), સત્તામાં | '''૪ વાંકડિયાં ફોફળ''' = ઊંચી જાતની સોપારી | ||
૪ સેં સાત = સાતસો | '''૫ તાસ''' = સોના-રૂપાના તારવાળું રેશમી વસ્ત્ર; | ||
૪ વાંકડિયાં ફોફળ = ઊંચી જાતની સોપારી | '''૫ ચાર ચોકડી''' = ૪x૪ = ૧૬ સંખ્યા, અથવા ચાર ચોકડીની ભાતવાળા | ||
૫ તાસ = સોના-રૂપાના તારવાળું રેશમી વસ્ત્ર; | '''૫ કોડી''' =વીસ; પંદર કોડી ૧૫x૨૦ = ૩૦૦. | ||
૫ ચાર ચોકડી = ૪x૪ = ૧૬ સંખ્યા, અથવા ચાર ચોકડીની ભાતવાળા | '''૫ પછેડી''' = પામરી, ખેસ, દુપટ્ટા, કડી ૮માં છીંટ, મોરવી વગેરે, કડી ૯માં મશરૂ ગજીઆણી વગેરે, કડી ૧૦માં શેલાં – એ બધી સાડીઓની વિવિધ જાતોનાં નામ છે | ||
૫ કોડી =વીસ; પંદર કોડી ૧૫x૨૦ = ૩૦૦. | '''૧૪ પહાણિયા''' = પથ્થર | ||
૫ પછેડી = પામરી, ખેસ, દુપટ્ટા, કડી ૮માં છીંટ, મોરવી વગેરે, કડી ૯માં મશરૂ ગજીઆણી વગેરે, કડી ૧૦માં શેલાં – એ બધી સાડીઓની વિવિધ જાતોનાં નામ છે | <br> | ||
૧૪ પહાણિયા = પથ્થર | '''કડવું ૭'''. | ||
'''૧ ડાટ વાળ્યો''' = ગજબ કર્યા, પાયમાલ કરી નાખ્યા | |||
'''૨ કાતી''' = છરી દગો, ડંખ, | |||
'''૬ સધારો''' = સિધાવો, પાછા જાઓ | |||
<br> | |||
'''કડવું ૮'''. | |||
કડવું | '''૩. કંદર્પસરીખો લાજે''' –કંદર્પ(કામદેવ) જેવો પણ નરસિંહના રૂપ આગળ શરમાય, ભોંઠો પડે– એવો કટાક્ષ | ||
'''૫ કળકળતું''' = ઊકળતું | |||
<br> | |||
'''કડવું ૯.''' | |||
'''૫ સમોવણ''' = ગરમ પાણી માફકસરનું કરવા ઉમેરવાનું ઠંડું પાણી | |||
'''૭ કોરણ''' = ધૂળ,કાંકરી સાથેની આંધી | |||
'''૮ સાધ''' = સાધુ, સજ્જન | |||
'''૧૦ માવઠું''' = માઘ-વૃષ્ટિ, કઋતુનો વરસાદ | |||
<br> | |||
'''કડવું૧૧.''' | |||
'''૨ વહેવાર''' = રિવાજ | |||
'''૩ ટોપીવાળા''' = કાન-ઢંકાતી ટોપી પહેરેલા સાધુઆ | |||
'''૬ વેસર''' = નાકે પહેરવાની નથણી | |||
'''૭. ઠીંઠોળી''' – ઠઠ્ઠા-મશ્કરી | |||
'''૯ કડલાં,કાંબી''' = પગનાં ઘરેણાં | |||
'''૧૫ પિયરપનોતી''' = પિયરપક્ષે નસીબદાર. અહીં કટાક્ષમાં; પરંતુ | |||
:::::: કડવું- ૧૫(કડી ૨૫)માં એના સાચા અર્થમાં. | |||
૨ વહેવાર = રિવાજ | |||
૩ ટોપીવાળા = કાન-ઢંકાતી ટોપી પહેરેલા સાધુઆ | |||
૬ વેસર = નાકે પહેરવાની નથણી | |||
૭. ઠીંઠોળી – ઠઠ્ઠા-મશ્કરી | |||
૯ કડલાં,કાંબી = પગનાં ઘરેણાં | |||
૧૫ પિયરપનોતી = પિયરપક્ષે નસીબદાર. અહીં કટાક્ષમાં; પરંતુ | |||
૧૫ સાધર પહોંતી છે = મનના કોડ પૂરા કર્યા છે (વક્રોક્તિ છે) | ૧૫ સાધર પહોંતી છે = મનના કોડ પૂરા કર્યા છે (વક્રોક્તિ છે) | ||
<br> | |||
કડવુ | '''કડવુ ૧૨''' | ||
૨ વેદીઆ = વેદ જાણનાર નાગર બ્રાહ્મણ (અહીં કટાક્ષમાં) | '''૨ વેદીઆ''' = વેદ જાણનાર નાગર બ્રાહ્મણ (અહીં કટાક્ષમાં) | ||
૨ માધવ શું ભેદિયા = પ્રભુમાં તલ્લીન થયા છે. | '''૨ માધવ શું ભેદિયા''' = પ્રભુમાં તલ્લીન થયા છે. | ||
૩ દામોદર, બાલમુકુંદ... = કડી ૩થી ભગવાનનાં વિવિધ નામો | '''૩ દામોદર, બાલમુકુંદ...''' = કડી ૩થી ભગવાનનાં વિવિધ નામો અને પૌરાણિક સંદર્ભો સાથે ભક્તોને ઈશ્વરે કરેલી સહાયના ઉલ્લેખો છે (કડી ૧૯ સુધી) | ||
'''૨૪ પિંગાણી''' = માથામાં નાખવાના તેલની લાકડાની વાટકી | |||
<br> | |||
૨૪ પિંગાણી = માથામાં નાખવાના તેલની લાકડાની વાટકી | '''કડવું૧૩''' | ||
'''૧ પુરુષપુરાણી''' = પુરાણ પુરુષ ભગવાન | |||
'''૩. વાણોતર''' – શેઠના મદદનીશો, ગુમાસ્તા | |||
'''૬ અડવાણે''' = ખુલ્લા-ઉઘાડા પગે | |||
'''૭. બજાજ''' – કાપડિયો, કાપડનો વેપારી | |||
'''૯ જામા''' = ઘેરવાળું અંગરખું, પહેરણ જેવું. | |||
'''૧૦ વેલિયાં''' = વેઢ, આંટાવાળી વીંટી | |||
'''૧૨. જાણે ઊગિયા શશિયર ભાણ''' – ચંદ્ર અને સૂર્ય. કમળાનું તેજ સૂર્ય-ચંદ્ર જેવું. ઉત્પ્રેક્ષા | |||
'''૧૪ ક્ષુદ્ર ઘંટાલી''' = નાનાં કાણાં પાડેલી ઘંટડીઓની હાર | |||
'''૧૪ વીંછીઆ, અણવટ''' = પગની આંગળી અને અંગૂઠાનાં ઘરેણાં | |||
'''૨૩ કોઠી''' = વેપારની પેઢી | |||
'''૨૩ ઓથ''' = મદદ | |||
'''સાંસે''' = શ્વાસે,આશ્ચર્ય અને ભોંઠપથી શ્વાસ ઊંચો થઈ ગયો | |||
<br> | |||
'''કડવું૧૪'''. | |||
'''૪ કમાઈ''' = કમાણી, વળતર | |||
'''૫ ઉમા-મહેશ્વર આપ્યાં આણી''' = શિવપાર્વતીના યુગલને શણગારે, એમાં ત્રણ સ્ત્રીનાં અને આઠ પુરુષોનાં વસ્ત્રો હોય. | |||
'''૬ પલવટ વાળી''' = કમર ઉપર કપડું બાંધી | |||
'''૯ બુસટિયો''' = સીમંતિનીને કંકુવાળા હાથ ગાલે લગાવવાની વિધિ કરનાર પતિનો નાનો ભાઈ (દિયર) | |||
<br> | |||
'''કડવું ૧૫''' | |||
'''૬ ખીરોદક''' = ક્ષીરોદક; એક જાતનું રેશમી વસ્ત્ર કડી ૬થી૨૩ વિવિધ વસ્ત્રો, સાડીઓ, તથા અલંકારોનાં નામ છે | |||
'''૨૪ ઓડે''' = ધરે, લંબાવે | |||
<br> | |||
'''કડવું૧૬''' | |||
'''૧ કોડ''' = અંતરની ઇચ્છા, અભિલાષા | |||
'''૬ પરન્યાતી''' = (નાગર સિવાયની) બીજી જ્ઞાતિનાં | |||
'''૬ ફૂલફૂલી''' = ફૂલ જેવી ખીલેલી | |||
'''નેગિયો''' = પ્રતિષ્ઠિત-આબરૂદાર | |||
{{Poem2Close}} | |||
૨૪ ઓડે = ધરે, લંબાવે | |||
{{HeaderNav2 | |||
|previous = કડવું ૧૬ | |||
|next = આખ્યાન કાવ્યનું સ્વરૂપ અને વિકાસગતિ | |||
}} | |||