સમગ્ર અરધી સદીની વાચનયાત્રા/રામનારાયણ ઉપાધ્યાય/રામાયણ કી ભીખ

          એકવૃદ્ધબ્રાહ્મણકીદોનોંઆંખેનહીંહૈ, ફિરભીવેએકમંદિરમેં‘રામાયણ’ કાપાઠકરતેહૈં! એકદિનમૈંનેઉનસેપૂછા: બાબા, આપને‘રામાયણ’ કૈસેસીખી? બોલે: ઉસકાભીએકકિસ્સાહૈ. તબગાંધીજીસેવાગ્રામમેંરહતેથે. એકદિનમૈંઉનકેદર્શનકેલિયેજાપહૂંચા. પૂછા, “બાપુ, હમેંકોઈઐસાકામબતાઇએજિસમેંહમારાભીકલ્યાણહો, ઔરજગતકાભીકલ્યાણહો.” વેકુછનહીંબોલે. ચારદિનતકજાકરઉનસેમૈંયહીપ્રશ્નકરતારહા. તબઉન્હોંનેકહા: “યદ્યપિઆપપઢનહીંસકતે, લેકિનઅગરઆપ‘રામાયણ’ કોકંઠાગ્રકરલેં, તોઉસમેંઆપકાભીકલ્યાણહોગાઔરજગતકાભીકલ્યાણહોગા.” દૂસરેહીદિનમૈં‘રામાયણ’ કાએકગુટકાખરીદલાયા. પરઉસેપઢાકૈસેજાય? તો, મૈંઉસેલેકરબાઝારકીએક-એકદુકાનપરજાતાથાઔરદુકાનદારસેહાથજોડકરકહતાથા: “ભાઈ, મૈંઆપસે‘રામાયણ’ કીભીખમાંગનેઆયાહૂં. આપઇસમેંસેકુછચૌપાઈયાંપઢકરમુઝેસુનાદીજિયે!” કોઈકહતા, “જબતકગ્રાહકનહીંઆયેગા, તબતકહમસુનાયેંગે.” મૈંઉનકીબાતમાનલેતા, ઔરઉનસેકુછચૌપાઈયાંસુનકરઘરલૌટઆતાથા. ફિરદૂસરેદિનદૂસરેદુકાનદારકેપાસજાતા. એકદિનમૈંએકહરિજનકેપાસગયા. વહસડકકેચૌરાહેપરબૈઠકરજૂતેસીરહાથા. મૈંનેજાકરઉસસેભીવહીપ્રાર્થનાકી. વહબોલા: “બાબા, સુબહકાસમયતોહમારાગ્રાહકીકાહોતાહૈ. દોપહરકોમૈંખાલીરહતાહૂં. યદિઆપમુઝેઅપનાઘરબતાદેં, તોમૈંરોજદોઘંટેઆકરઆપકો‘રામાયણ’ સુનાસકતાહૂં.” ઔરવહમુઝેનિયમસે‘રામાયણ’ સુનાનેલગા. પહલેવહએકચૌપાઈપઢતા, ઔરમૈંઉસેસુનતા. ફિરવહઉસેઆઠ-દસબારપઢતા, ઔરમૈંઉસેદોહરાતાજાતા. ઉસકેબાદવહમુજસેઉસીચૌપાઈકોપૂછતા, ઔરમૈંઉસેજ્યોં-કા-ત્યોંસુનાદેતા. અગરઉસમેંકુછગલતીરહજાતી, તોવહસુધારલેતા. ઇસતરહહમારા‘રામાયણ’ કાપાઠચલતારહા, ઔરએકકેબાદએકઅનેકકાંડોંમુઝેકંઠાગ્રહોતેગએં. પૂરેચારવર્ષોતકઉસનેમુઝે‘રામાયણ’ પઢાઈ, ઔરવહ‘રામાયણ’ કેકારણહીઆજસમાજમેંમેરીઇજ્જતબનીહુઈહૈ.