ગુજરાતી એકાંકીસંપદા/શરતના ઘોડા: Difference between revisions

{{ps

|

}}

(હોંશમાં આવી જતાં નીલકંઠરાય ઊભા થઈ જાય છે. ચન્દનનો બરડો થાબડે છે.)

(નીલકંઠરાય ગર્વપૂર્વક પોતાની છાતી પર હાથ ફેરવે છે.)

(ધનજી જવા લાગે છે.)

(ધનજી જાય છે.)

(નીલકંઠરાય પ્રશંસાની નજરથી ચન્દન સામે જુએ છે.)

(નીલકંઠરાયમાં ઉમંગ આવે છે.)

(ચન્દન ખોટી રીતે ખડખડ હસે છે.)

(ચન્દન પણ હસવા લાગે છે.)

(ધનજી દાખલ થાય છે.)

(ધનજી જાય છે.)

(જરા વાર નીલકંઠરાય અને ચન્દન મૌનમાં પસાર કરે છે ત્યાં દાક્તર અતુલ પ્રવેશે છે. વિલાયતનો વા એની રગેરગમાંથી બહાર ડોકિયાં કરે છે. નીલકંઠરાય અન ચન્દન હજુ ઊભા જ હોય છે. ત્યાં અતુલ ખુરશીમાં ગોઠવાઈ જાય છે અને રૂમાલ વડે પોતાને પવન નાખવા લાગે છે.)

(નીલકંઠરાય અને ચન્દન સામસામું જુએ છે.)

ચન્દનઃ અરે! કેટલાય જણ આમંત્રણની રાહ જોતા ઘરમાં જ બેઠા હશે.

(અતુલથી હસવું ખળાતું નથી.)

(જયપ્રસાદ પ્રવેશ કરે છે.)

(ધનજી આવે છે.)

(અંતરમાં નિરાંત અનુભવતા નીલકંઠરાય અંદર ઊપડે છે. ધનજી પાછળ જાય છે.)

ચન્દનઃ હંઅ. દાક્તરસાહેબ! તમે નહિ માનો, સાધારણ રીતે એમનાથી ભૂલી ઘણું જવાય પણ ‘જય સ્વદેશ’નાં મંગળાચરણ મળીને દસ ગાયન તો અત્યારે પણ એમની જીભને ટેરવે રમે છે. એકબે તો એમણે હાર્મોનિયમ ઉપર પણ બેસાર્યા છે.

(નીલકંઠરાય પાછા આવે છે.)

(જયપ્રસાદ જાય છે.)

(નીલકંઠરાય અને ચન્દન હસે છે. અતુલ ગંભીર છે.)

(સાંભળ્યા છતાં આનો ઉત્તર વાળ્યા વિના અતુલ ચાલ્યો જાય છે. નીલકંઠરાય બારણા તરફ જોયા કરે છે.)

(નીલકંઠરાય ચન્દનને તાળી દે છે.)

(વલ્લભરામ દાખલ થાય છે. નીલકંઠરાયને પ્રણામ કરી બેસે છે.)

(વલ્લભરામ બેઠા બેઠા એક વાર ફરી હાથ જોડે છે.)

(ચંદન અંદર જાય છે. નીલકંઠરાય કાગળ લખવા બેસે છે. વલ્લભરામ ભીંતના રંગો જુએ છે. જરા વાર મૌનમાં વીતે છે. પછી એક બાજુથી વલ્લભરામને ચન્દન સોની નોટ આપે છે, બીજી બાજુથી નીલકંઠરાય કવર આપે છે. વળી વળીને પ્રણામ કરતા વલ્લભરામ જાય છે.)

(રસ્તા પરથી કેટલાક છોકરાઓનો ઉમંગભર્યો અવાજ આવે છે.)

(ચન્દન જાય છે.)

(અંગમરોડથી)

(ચન્દન જલદી જાય છે.)

(નીલકંઠરાય વિચારમાં પડે છે. ધીરે પગલે ચન્દન પાછો આવે છે.)

*

(જયપ્રસાદ ગર્ભશ્રીમંત હતા. ખરું પૂછો તો આ ગર્ભશ્રીમંતાઈ, ચક્રવૃદ્ધિ વ્યાજ સાથે, છેલ્લી ચાર પેઢીથી વારસામાં વહી આવતી હતી. એમના ઘરમાં લક્ષ્મીએ પહેલો પગપેસારો કેવી રીતે કર્યો; એ ઇતિહાસ જાણવા જેવો છે, પણ કહેવા જેવો નથી. જયપ્રસાદ પાસે કુલ નાણું કેટલું હશે એ કોઈથી કહી શકાય એમ નહોતું – એટલે કે એ પોતે પણ આ બાબત પૂરતો પ્રકાશ પાડી શકે એમ નહોતા. એમનાથી ઝાઝું તો એમના મહેતાજીઓ જાણતા. એમને મુંબઈમાં માળાઓ હતા, અમદાવાદની આસપાસ જમીનો હતી. બદલામાં બમણી કિંમતના માલમતા કે ઘરેણાં ગીરો રાખી એ રૂપિયા ધીરતા અને મનમાન્યું વ્યાજ મેળવતા. ઉપરાંત શૅર, કૅશ સર્ટિફિકેટ, બૉન્ડ, ફિક્સ્ડ ડિપૉઝિટના કંઈક નામૂના ભીંત સાથે જડી દીધેલી તિજોરીમાં બફાતા હતા. એમને વિશે જે કહો તે, પણ વરસ આખરે વ્યાજમાંથી બચાવેલી રકમનો પણ ઉપરની એકાદ દિશામાં એમને નિકાલ કરવો પડતો. ઘરેણાં અને પોશાકનું પણ એમને ત્યાં પ્રદર્શન હતું. કોઈના પણ શુભ પ્રસંગે એ જાહેરની નજરમાં મુકાતું. આવા જયપ્રસાદ અત્યારે એમના ઓરડામાં એકલા આંટા મારતા હોય છે.)

(ચન્દન આવે છે.)

(જયપ્રસાદ ચન્દનને જરા વાર જોઈ રહે છે.)

(ચંદન અંદર જાય છે.)

(ધનજી કાંઈ જવાબ વાળે એ પહેલાં ચંદન પાછો આવી પહોંચે છે. ધનજી ત્યાંથી ઊપડી જાય છે.)

(ચંદન રૂમાલથી પરસેવો લૂછે છે.)

(અતુલ આવે છે.)

(જયપ્રસાદ ચંદન સામી આંખ તાણે છે.)

(આ વાક્યથી જયપ્રસાદ એટલા ધ્રૂજી ઊઠે છે કે એમની આંગળીએ સૂડી વાગી જાય છે ને લોહી નીકળે છે.)

(ચંદન ધનજીને બોલાવવા અંદર દોડે છે. અતુલ ચંદનને ધારી ધારીને નીરખે છે.)

(ધનજી આયોડિન લાવે છે. ચંદન એ ચોપડે છે.)

(જયપ્રસાદ ઇશારતથી સૂચના કરે છે. બન્ને જાય છે.)

(જયપ્રસાદ બીજો પ્રશ્ન પૂછતા નથી.)

જયપ્રસાદઃ અતુલભાઈ, તમે ઘણું કહી નાંખ્યું.

(જયપ્રસાદ અકળાય છે. પણ અતુલને અટકાવી શકતા નથી.)

(જયપ્રસાદ ઊંચાનીચા થાય છે.)

(અતુલ પત્ર સોંપે છે. જયપ્રસાદ ફોડવા લાગે છે.)

(જયપ્રસાદ બેબાકળા બને છે.)

(અતુલ જયપ્રસાદને બીજો પત્ર આપે છે. પછી પોતે જવા લાગે છે.)

(અતુલ જતો રહે છે.)

(દિગ્મૂઢ જયપ્રસાદ માથું નીચું ઢાળી દે છે. ચંદન દાખલ થાય છે.)