Ekatra Foundation

વંઠેલાં અને બીજી નાટિકાઓ/જયમનનું રસજીવન: Difference between revisions

વંઠેલાં અને બીજી નાટિકાઓ/જયમનનું રસજીવન (view source)

Revision as of 10:20, 13 October 2022

803 bytes added ,  10:20, 13 October 2022
no edit summary
No edit summary
No edit summary
 
(3 intermediate revisions by the same user not shown)
Line 547: Line 547:
</poem>
</poem>
</center>
</center>
 
<br>
{{Right|[જયમન વીંગમાંથી નિઃશ્વાસ નાખે છે. રમા નિઃશ્વાસ સાંભળીને થંભી જાય છે.]}}
{{Right|[જયમન વીંગમાંથી નિઃશ્વાસ નાખે છે. રમા નિઃશ્વાસ સાંભળીને થંભી જાય છે.]}}
{{Ps
{{Ps
Line 566: Line 566:
}}
}}
{{Ps
{{Ps
જયમન : કેમ બહુ અધીરાઈ?
|જયમન :
રમા : કોણ જાણે શાથી પણ હમણાં હમણાં મને ભણવાની અધીરાઈ બહુ આવી છે. હજુ કેમ ન આવ્યા પુરોહિત માસ્તર?
|કેમ બહુ અધીરાઈ?
જયમન : પુરોહિત માસ્તર ભણાવે તો જ ચાલે? કે બીજા કોઈ માસ્તર ચાલે?
}}
રમા : કેમ?
{{Ps
જયમન : પુરોહિત માસ્તરને મારે રજા આપવી પડી છે.
|રમા :
રમા : સાચેસાચ? શા માટે?
|કોણ જાણે શાથી પણ હમણાં હમણાં મને ભણવાની અધીરાઈ બહુ આવી છે. હજુ કેમ ન આવ્યા પુરોહિત માસ્તર?
જયમન : અહીં આવ. કહું. [રમા પાસે આવે છે. જયમન એનું મોં નિહાળીને જુએ છે.]
}}
જયમન : મને ખબર પડી કે એને એની પોતાની સ્ત્રી જોડે જ બનતું નથી.
{{Ps
રમા : પણ તેથી આપણે શું?
|જયમન :
જયમન : પોતાના જ સંસારનું વાજું બસૂરું બજાવનારો શિક્ષક પારકાને શા સંસ્કાર દેવાનો હતો? [રમા વિચારે ચડે છે.]
|પુરોહિત માસ્તર ભણાવે તો જ ચાલે? કે બીજા કોઈ માસ્તર ચાલે?
જયમન : બીજી વાત વધુ ગંભીર છે.
}}
રમા : [ચમકીને] શી?
{{Ps
જયમન : કાલે મને કહે, કે જયમનભાઈ! છ મહિના જો બ્રહ્મચર્ય પાળો તો રમાબહેનમાં અદ્ભુત પ્રતિભા ઝલકી ઊઠે!
|રમા :
રમા : એમાં શું?
|કેમ?
જયમન : એમાં શું!!! પરાયા જીવનમાં આટલી હદ સુધી ઊંડા ઊતરવાની ધૃષ્ટતા!!! હું એ ન સહું. હું કંઈ બાયલો નથી.
}}
રમા : પણ એ તો મેં જ...
{{Ps
જયમન : શું તેં જ?
|જયમન :
રમા : રોજ સવારે શીખવા બેસું ત્યારે આળસ-બગાસાં આવે ને હાથપગ ફાટે, એ પરથી કદાચ એમણે નિર્દોષ ભાવે —
|પુરોહિત માસ્તરને મારે રજા આપવી પડી છે.
જયમન : નિર્દોષ ભાવે! સરસ વાત! પણ હું આ શિક્ષકોને તો હવે ઠીક ઠીક પામી ગયો છું. એમને તો સર્વ પારકી પત્નીઓનાં વહાલ પોતાની તરફ જ વહાવવાં હોય છે.
}}
રમા : મને તો એવો ખ્યાલ પણ નહોતો.
{{Ps
જયમન : તું છે જાણે કે ભોળી ભટાક. કાચની શીશી જેવી તું નિર્મલ છે. એટલે તને ખ્યાલ ન આવે. પણ પુરુષો સાલા બધા જ અંદરખાનેથી લંપટ હોય છે.  
|રમા :
[જયમન દાઝમાં ને દાઝમાં આંટા મારે છે. રમાનું સર્વ તેજ હરાઈ ગયું છે.]
|સાચેસાચ? શા માટે?
જયમન : એ કરતાં તો, ચાલ, હું જ તને મારી પ્રિય શિષ્યા બનાવું. કઈ કવિતા ચાલે છે હમણાં? લાવ જોઉં?
}}
રમા : કવિતા નહોતી ચાલતી, મને તો માસ્તર હમણાં વિમાન વિષે શીખવતા હતા.
{{Ps
જયમન : એમાં આટલો બધો રસ? એ કરતાં તો ચાલ હું તને વસંતોત્સવ વંચાવું. [છટાથી શરૂ કરે છે.] “ગુલછડી સમોવડી એક બાલિકા હતી.”
|જયમન :
રમા : [કંટાળીને] ત્યારે હું હમણાં પિયર જઉં?
|અહીં આવ. કહું. [રમા પાસે આવે છે. જયમન એનું મોં નિહાળીને જુએ છે.]
જયમન : કેમ?
}}
રમા : હવે ત્રણ જ મહિના રહ્યા છે.
{{Ps
જયમન : ત્રણ મહિના અગાઉથી જઈને શું કરવું છે?
|જયમન :
રમા : શરીરને આરામ મળે તો સારું.
|મને ખબર પડી કે એને એની પોતાની સ્ત્રી જોડે જ બનતું નથી.
જયમન : તને અહીં કોણ વૈતરું કરાવે છે?
}}
રમા : રાજી થઈને રજા આપો તો જવાનું મન બહુ જ થાય છે.
{{Ps
જયમન : ત્યાં જઈશ એટલે તું સહુને ભૂલી જઈશ. કાગળ પણ નહિ લખે.
|રમા :
રમા : લખીશ, જરૂર લખીશ. રાજી થઈને મને જવા દો. પાછી હું આવીશ ત્યારે તમારી જોડે જ વસંતોત્સવ વગેરે વાંચીશ.
|પણ તેથી આપણે શું?
જયમન : ચોક્કસ?
}}
રમા : ચોક્કસ.
{{Ps
જયમન : તને મારા કરતાં તારાં માબાપ વધુ વહાલાં છે, ખરું? અહીંથી કેમ કંટાળે છે તું આટલી બધી? [રમા કશું બોલતી નથી. એની આંખોમાં જળજળિયાં ભરાય છે.]
|જયમન :
જયમન : કહે તો ખરી?
|પોતાના જ સંસારનું વાજું બસૂરું બજાવનારો શિક્ષક પારકાને શા સંસ્કાર દેવાનો હતો? [રમા વિચારે ચડે છે.]
રમા : શું કહું? હું પોતે જ નથી સમજી શકતી. [જયમનના ખોળામાં રમા માથું ઢાળી જાય છે.]
}}
પ્રવેશ ચોથો
{{Ps
|જયમન :
|બીજી વાત વધુ ગંભીર છે.
}}
{{Ps
|રમા :
|[ચમકીને] શી?
}}
{{Ps
|જયમન :
|કાલે મને કહે, કે જયમનભાઈ! છ મહિના જો બ્રહ્મચર્ય પાળો તો રમાબહેનમાં અદ્ભુત પ્રતિભા ઝલકી ઊઠે!
}}
{{Ps
|રમા :
|એમાં શું?
}}
{{Ps
|જયમન :
|એમાં શું!!! પરાયા જીવનમાં આટલી હદ સુધી ઊંડા ઊતરવાની ધૃષ્ટતા!!! હું એ ન સહું. હું કંઈ બાયલો નથી.
}}
{{Ps
|રમા :
|પણ એ તો મેં જ...
}}
{{Ps
|જયમન :
|શું તેં જ?
}}
{{Ps
|રમા :
|રોજ સવારે શીખવા બેસું ત્યારે આળસ-બગાસાં આવે ને હાથપગ ફાટે, એ પરથી કદાચ એમણે નિર્દોષ ભાવે —
}}
{{Ps
|જયમન :
|નિર્દોષ ભાવે! સરસ વાત! પણ હું આ શિક્ષકોને તો હવે ઠીક ઠીક પામી ગયો છું. એમને તો સર્વ પારકી પત્નીઓનાં વહાલ પોતાની તરફ જ વહાવવાં હોય છે.
}}
{{Ps
|રમા :
|મને તો એવો ખ્યાલ પણ નહોતો.
}}
{{Ps
|જયમન :
|તું છે જાણે કે ભોળી ભટાક. કાચની શીશી જેવી તું નિર્મલ છે. એટલે તને ખ્યાલ ન આવે. પણ પુરુષો સાલા બધા જ અંદરખાનેથી લંપટ હોય છે.  
}}
{{Right|[જયમન દાઝમાં ને દાઝમાં આંટા મારે છે. રમાનું સર્વ તેજ હરાઈ ગયું છે.]}}
{{Ps
|જયમન :
|એ કરતાં તો, ચાલ, હું જ તને મારી પ્રિય શિષ્યા બનાવું. કઈ કવિતા ચાલે છે હમણાં? લાવ જોઉં?
}}
{{Ps
|રમા :
|કવિતા નહોતી ચાલતી, મને તો માસ્તર હમણાં વિમાન વિષે શીખવતા હતા.
}}
{{Ps
|જયમન :
|એમાં આટલો બધો રસ? એ કરતાં તો ચાલ હું તને વસંતોત્સવ વંચાવું. [છટાથી શરૂ કરે છે.] “ગુલછડી સમોવડી એક બાલિકા હતી.”
}}
{{Ps
|રમા :
|[કંટાળીને] ત્યારે હું હમણાં પિયર જઉં?
}}
{{Ps
|જયમન :
|કેમ?
}}
{{Ps
|રમા :
|હવે ત્રણ જ મહિના રહ્યા છે.
}}
{{Ps
|જયમન :
|ત્રણ મહિના અગાઉથી જઈને શું કરવું છે?
}}
{{Ps
|રમા :
|શરીરને આરામ મળે તો સારું.
}}
{{Ps
|જયમન :
|તને અહીં કોણ વૈતરું કરાવે છે?
}}
{{Ps
|રમા :
|રાજી થઈને રજા આપો તો જવાનું મન બહુ જ થાય છે.
}}
{{Ps
|જયમન :
|ત્યાં જઈશ એટલે તું સહુને ભૂલી જઈશ. કાગળ પણ નહિ લખે.
}}
{{Ps
|રમા :
|લખીશ, જરૂર લખીશ. રાજી થઈને મને જવા દો. પાછી હું આવીશ ત્યારે તમારી જોડે જ વસંતોત્સવ વગેરે વાંચીશ.
}}
{{Ps
|જયમન :
|ચોક્કસ?
}}
{{Ps
|રમા :
|ચોક્કસ.
}}
{{Ps
|જયમન :
|તને મારા કરતાં તારાં માબાપ વધુ વહાલાં છે, ખરું? અહીંથી કેમ કંટાળે છે તું આટલી બધી? [રમા કશું બોલતી નથી. એની આંખોમાં જળજળિયાં ભરાય છે.]
}}
{{Ps
|જયમન :
|કહે તો ખરી?
}}
{{Ps
|રમા :
|શું કહું? હું પોતે જ નથી સમજી શકતી. [જયમનના ખોળામાં રમા માથું ઢાળી જાય છે.]
}}
 
 
<center>'''પ્રવેશ ચોથો'''</center>
 
 
[ત્રણ મહિનાના ગાળા પછી મુંબઈના એક સ્વચ્છ સુંદર સુવાવડ-ખાનામાં રમા દૂધ જેવી સફેદ પથારીમાં સૂતી છે. ફૂલફૂલ જેવું ચોખ્ખું વાતાવરણ છે. પાસે બાળકનું પારણું છે. રમાની પથારી પર, ઓસીકા પાસે ત્રણ કાગળો ને બે તાર પડ્યા છે. એ લઈને હાથમાં ચંચવાળતી રમા પડી પડી રડે છે. હસમુખી, કદાવર દેહવાળી, શ્વેત વસ્ત્રધારિણી દક્ષિણી મેટ્રન પ્રવેશ કરે છે.]
[ત્રણ મહિનાના ગાળા પછી મુંબઈના એક સ્વચ્છ સુંદર સુવાવડ-ખાનામાં રમા દૂધ જેવી સફેદ પથારીમાં સૂતી છે. ફૂલફૂલ જેવું ચોખ્ખું વાતાવરણ છે. પાસે બાળકનું પારણું છે. રમાની પથારી પર, ઓસીકા પાસે ત્રણ કાગળો ને બે તાર પડ્યા છે. એ લઈને હાથમાં ચંચવાળતી રમા પડી પડી રડે છે. હસમુખી, કદાવર દેહવાળી, શ્વેત વસ્ત્રધારિણી દક્ષિણી મેટ્રન પ્રવેશ કરે છે.]
મેટ્રન : કેમ? ર...મા...વં...તી? કે રમાદેવી! કેમ છે? રાતમાં નીંદ આવ્યો હતો કે? [રમાને કપાળે, શરીરે હાથ ફેરવે છે, ચાદર સરખી કરે છે, રમાનો પસીનો લૂછે છે. રમાના ઓસીકા પર એક ફૂલ મૂકે છે. આખી વાતચીત દરમ્યાન આ મેટ્રન ગતિમાન, વ્હાલભરી, અને ઉલ્લસિત દેખાય છે.]
 
રમા : નીંદ નહોતી આવી.
{{Ps
મેટ્રન : નહિ? આ શું? કેમ રડે છે? આ હાથમાં શું છે? ધણીનો ટપાલ? રોજ આટલો મોટો ટપાલ! તને રડાવવા જેવું શું લખ્યા કરે છે એ નવરો? કાંઈ ધંધોબીંધો કરતો નથી શું?
|મેટ્રન :
[કમાડ ઊઘડે છે. નોકર આવે છે. મેટ્રનને કહે છે : “આમના ધણી પરગામથી આવેલ છે. મળવા માગે છે.”]
|કેમ? ર...મા...વં...તી? કે રમાદેવી! કેમ છે? રાતમાં નીંદ આવ્યો હતો કે? [રમાને કપાળે, શરીરે હાથ ફેરવે છે, ચાદર સરખી કરે છે, રમાનો પસીનો લૂછે છે. રમાના ઓસીકા પર એક ફૂલ મૂકે છે. આખી વાતચીત દરમ્યાન આ મેટ્રન ગતિમાન, વ્હાલભરી, અને ઉલ્લસિત દેખાય છે.]
મેટ્રન : લે, યાદ કરતાં જ આવી પહોંચ્યો તારો નવરો.
}}
રમા : એને અહીં ન લાવશો.
{{Ps
મેટ્રન : કેમ?
|રમા :
રમા : એ અહીં લાખ જાતની વાતો કરી મને સંતાપશે.
|નીંદ નહોતી આવી.
[ત્યાં તો જયમન અંદર આવી પહોંચે છે. મેટ્રન ઊઠીને બીજી બાજુની વીંગમાં ચાલી જાય છે.]
}}
જયમન : કાં, કેમ છો? આ ચાદર કેમ મેલી છે? આ લોકો બદલાવતા જ નથી શું? આમાં સેપ્ટીક થતાં શી વાર લાગે? ને આ મોસંબી કેમ ઉઘાડી પડી છે? દવામાં આ લોકો શું નાખે છે? આ બાળક કેમ વારે વારે રડે છે? મને વેળાસર બોલાવ્યો હોત તો બીજી સારી ઈસ્પિતાલમાં લઈ જાત ને! તારાં માબાપ લોભમાં તણાયાં!
{{Ps
રમા : તમે શીદ નાહકનો ધક્કો ખાધો?
|મેટ્રન :
જયમન : તારા ચચ્ચાર લીંટીના જવાબોને લીધે જ તો! તને ક્યાં મારા દરેક મુદ્દાનો ખુલાસો કરવાની પડી હતી? મેં કેટલા કાગળો કુલ લખ્યા, યાદ છે?
|નહિ? આ શું? કેમ રડે છે? આ હાથમાં શું છે? ધણીનો ટપાલ? રોજ આટલો મોટો ટપાલ! તને રડાવવા જેવું શું લખ્યા કરે છે એ નવરો? કાંઈ ધંધોબીંધો કરતો નથી શું?
રમા : [ના પાડતી ડોકું ધુણાવે છે.]
}}
જયમન : ક્યાંથી યાદ હોય? પૂરા વાંચ્યા તો હોય જ ક્યાંથી? શાની વાંચે? તને ક્યાં મારા પર હેત છે? હું આટલું કરું છતાં પણ… [રમા પેલી બાજુ ફરી જાય છે.]
{{Right|[કમાડ ઊઘડે છે. નોકર આવે છે. મેટ્રનને કહે છે : “આમના ધણી પરગામથી આવેલ છે. મળવા માગે છે.”]}}
જયમન : મારું મોં દીઠું ગમતું નથી કે?
{{Ps
રમા : એવું શીદ બોલો છો?મારી કમ્મર બહુ દુઃખે છે તેથી જ હું પડખું ફરી છું.
|મેટ્રન :
જયમન : [એકાએક રમાના શરીર પર આસમાની સાડી, ને પલંગ નીચે પેલાં સ્લીપરો જોઈ] આ આસમાની સાડી ને સ્લીપર તો પેલાં… તમારા…ધર્મભાઈએ…આપેલાં… તેજ કે?
|લે, યાદ કરતાં જ આવી પહોંચ્યો તારો નવરો.
રમા : હા.
}}
જયમન : હજુય આ બે ચીજો હૈયેથી નથી છૂટતી કે?
{{Ps
રમા : તમને નહોતી ગમતી તેથી અહીં પહેરી ફાડું છું.
|રમા :
જયમન : નહિ રે! જીવનની મીઠી સ્મૃતિ કરી જાળવો ને?
|એને અહીં ન લાવશો.
રમા : [પેલે પડખેથી વેદનાભરી આ પડખે ફરી આક્રંદસ્વરે!] આ કરતાં કાં તો મારું ગળું દાબી દ્યો, ને કાં મને રજા આપો. તમારા પ્રેમનું આ કેદખાનું હવે મારાથી નથી સહેવાતું. ઓ મા! [રડે છે.]
}}
જયમન : એમ કે? હજુ તો તારો જીવ લઈ......
{{Ps
[મેટ્રન આ શોર સાંભળી દોડતી આવે છે ને ઓચિંતી જયમનની ગર્દન પર પંજો દબાવે છે.]
|મેટ્રન :
મેટ્રન : ગેટ અપ, પ્લીઝ! [કૃપા કરીને ઊભા થાઓ!]
|કેમ?
જયમન : [મેટ્રનના પંજામાં ચંપાએલી એની ગર્દન છે.] વ્હાઈ? વ્હૉટ રાઇટ....[શા માટે? શો હક્ક...]
}}
મેટ્રન : રાઈટ ટુ સેવ એ પ્રેશિયસ લાઈફ, અંડરસ્ટેન્ડ? [કીમતી જિંદગી બચાવવાનો હક્ક સમજ્યા?]
{{Ps
[મેટ્રન જયમનને ગર્દનથી પકડી, ધકાવી, છેક બારણા સુધી લઈ જઈ, બહાર ધકેલી નાખે છે. ત્યાં મુક્કી ઉગાવી ઊભી રહે છે.]
|રમા :
જયમન : [વીંગમાં ઊભો ઊભો] મારી...... મારી પરણેલી ને... મારી કાયદેસર ઓરતને......
|એ અહીં લાખ જાતની વાતો કરી મને સંતાપશે.
પડદો
}}
{{Right|[ત્યાં તો જયમન અંદર આવી પહોંચે છે. મેટ્રન ઊઠીને બીજી બાજુની વીંગમાં ચાલી જાય છે.]}}
{{Ps
|જયમન :
|કાં, કેમ છો? આ ચાદર કેમ મેલી છે? આ લોકો બદલાવતા જ નથી શું? આમાં સેપ્ટીક થતાં શી વાર લાગે? ને આ મોસંબી કેમ ઉઘાડી પડી છે? દવામાં આ લોકો શું નાખે છે? આ બાળક કેમ વારે વારે રડે છે? મને વેળાસર બોલાવ્યો હોત તો બીજી સારી ઈસ્પિતાલમાં લઈ જાત ને! તારાં માબાપ લોભમાં તણાયાં!
}}
{{Ps
|રમા :
|તમે શીદ નાહકનો ધક્કો ખાધો?
}}
{{Ps
|જયમન :
|તારા ચચ્ચાર લીંટીના જવાબોને લીધે જ તો! તને ક્યાં મારા દરેક મુદ્દાનો ખુલાસો કરવાની પડી હતી? મેં કેટલા કાગળો કુલ લખ્યા, યાદ છે?
}}
{{Ps
|રમા :
}}
{{Right||[ના પાડતી ડોકું ધુણાવે છે.]}}
{{Ps
|જયમન :
|ક્યાંથી યાદ હોય? પૂરા વાંચ્યા તો હોય જ ક્યાંથી? શાની વાંચે? તને ક્યાં મારા પર હેત છે? હું આટલું કરું છતાં પણ… [રમા પેલી બાજુ ફરી જાય છે.]
}}
{{Ps
|જયમન :
|મારું મોં દીઠું ગમતું નથી કે?
}}
{{Ps
|રમા :
|એવું શીદ બોલો છો?મારી કમ્મર બહુ દુઃખે છે તેથી જ હું પડખું ફરી છું.
}}
{{Ps
|જયમન :
|[એકાએક રમાના શરીર પર આસમાની સાડી, ને પલંગ નીચે પેલાં સ્લીપરો જોઈ] આ આસમાની સાડી ને સ્લીપર તો પેલાં… તમારા…ધર્મભાઈએ…આપેલાં… તેજ કે?
}}
{{Ps
|રમા :
|હા.
}}
{{Ps
|જયમન :
|હજુય આ બે ચીજો હૈયેથી નથી છૂટતી કે?
}}
{{Ps
|રમા :
|તમને નહોતી ગમતી તેથી અહીં પહેરી ફાડું છું.
}}
{{Ps
|જયમન :
|નહિ રે! જીવનની મીઠી સ્મૃતિ કરી જાળવો ને?
}}
{{Ps
|રમા :
|[પેલે પડખેથી વેદનાભરી આ પડખે ફરી આક્રંદસ્વરે!] આ કરતાં કાં તો મારું ગળું દાબી દ્યો, ને કાં મને રજા આપો. તમારા પ્રેમનું આ કેદખાનું હવે મારાથી નથી સહેવાતું. ઓ મા! [રડે છે.]
}}
{{Ps
|જયમન :
|એમ કે? હજુ તો તારો જીવ લઈ......
}}
{{Right|[મેટ્રન આ શોર સાંભળી દોડતી આવે છે ને ઓચિંતી જયમનની ગર્દન પર પંજો દબાવે છે.]}}
{{Ps
|મેટ્રન :
|ગેટ અપ, પ્લીઝ! [કૃપા કરીને ઊભા થાઓ!]
}}
{{Ps
|જયમન :
|[મેટ્રનના પંજામાં ચંપાએલી એની ગર્દન છે.] વ્હાઈ? વ્હૉટ રાઇટ....[શા માટે? શો હક્ક...]
}}
{{Ps
|મેટ્રન :
|રાઈટ ટુ સેવ એ પ્રેશિયસ લાઈફ, અંડરસ્ટેન્ડ? [કીમતી જિંદગી બચાવવાનો હક્ક સમજ્યા?]
}}
{{Right|[મેટ્રન જયમનને ગર્દનથી પકડી, ધકાવી, છેક બારણા સુધી લઈ જઈ, બહાર ધકેલી નાખે છે. ત્યાં મુક્કી ઉગાવી ઊભી રહે છે.]}}
{{Ps
|જયમન :
|[વીંગમાં ઊભો ઊભો] મારી...... મારી પરણેલી ને... મારી કાયદેસર ઓરતને......
}}
<center>'''પડદો'''</center>
KhyatiJoshi
26,604

edits

Retrieved from "https://wiki.ekatrafoundation.org/wiki/Special:MobileDiff/53162...53174"