ગુજરાતી ટૂંકીવાર્તાસંપદા/રઘુવીર ચૌધરી/મંદિરની પછીતે: Difference between revisions

{{Poem2Open}}

મંદિરમાં ભક્તોની ભીડ ભાંગી દલા બંડે! જેણે વૈતરણી તરવા કરતાં નાતની પંચાયતમાં પોતાનો પડતો બોલ ઝિલાય એમાં જ જીવનની બધી મૂડી રોકી હતી એ દલાએ ખરી પલટી ખાધી! કાયમ મંદિરની પછીતના રસ્તે થઈને ખેતરમાં જનારો, પણ અંદર કદી પગ ન મૂકનારો દલો વગર ગુરુએ વટલાણો! કોઈના માન્યામાં આવતું નથી અને તેથી ગામમાં બધાં એની જ વાતો કરે છે. ભજનમંડળીના જે સભ્યો દલાને નોતરવા ગયા હતા એમને પણ સાચા પડ્યાનું સુખ નથી. અજંપો છે. અકળ રહી ગઈ છે અંદરની વાત. પણ દલાએ પલટી ખાવામાં જરાય ઉતાવળ કરી નથી.

દલો એની જવાનીનાં બધાં વરસ ખરચીને હવે રીઢા પંચાતિયા તરીકે પંકાયો હતો. એનું ધાર્યું ન થાય ત્યાં સુધી રોડાં ગબડતાં રહે. વાસણ ખખડતાં રહે. બેનાં ચાર તડાં પડે. દલો છેવટે બધાને શાંત પાડે. સંમત કરીને રાજીપો દાખવે.

દલો એ રસ્તે થઈને વાસો જાય. ગામમાં બીજે ભેગા થતા કચરામાં અને મંદિરની પછીતના કચરામાં એને કશો ફેર લાગતો નહીં તેથી એનું ધ્યાન જતું નહીં. પણ પૂજારી અને ભજનમંડળીના પ્રમુખનું એ તરફ વારંવાર ધ્યાન જાય છે. હવે તો કચરો નાખનારાંની વસ્તી પણ વધી છે. એ બાજુ ધાબાંવાળાં મકાન થયાં છે. એમાં રહેનારાં પૈસેટકે સુખી છે. એમને દૂર જતાં આળસ ચઢે છે. રોજરોજ કોરોભીનો કચરો વધતો જાય છે. પ્રમુખ બેઉ હાથ જોડી વીનવે છે. અસર થતી નથી. ભવાં ચઢાવીને ઠપકો આપે છે. કોઈ વિરોધ કરતું નથી. નિસાસો નાખીને ભગવાન આગળ વસવસો કરે છે. કોઈ સાંભળતું નથી. પ્રમુખ તરીકે માન મળે છે એના બદલામાં ગાંઠના પૈસા ખરચીને વારતહેવારે કચરો ખસેડાવે છે. ફરી પાછું એનું એ. એ અને પૂજારી એક બાબતે સંમત છે : ગામમાં સુખસાહ્યબી આવ્યાં એની સાથે ગંદકી વધી.

બીજે દિવસે સવારે નાહીધોઈને એ મંદિરે આવ્યા. પૂજારી પારિજાતનાં ફૂલ વીણી રહ્યા હતા. હજી ચોમાસું પૂરું થયું નથી. એમની સલાહ લઈને પછીતે લીંબડા-આંબા વાવવાનું આયોજન કર્યું, જેથી લોકોને યાદ રહે, અહીં ગંદકી ન થાય. પૂજારી કહે: ‘હું તો હવે કચરાની વાસથી ટેવાઈ ગયો છું પણ તમારી ભાવના ભગવાન પૂરી કરો. દેવમંદિરમાં આરતીનો ધૂપ અને પછીતે આંબા-લીંબડાના મહોરની સુગંધ! વાહ, એ દિવસ આપણા ભાગ્યમાં ક્યાંથી? ચાલો.’ બંનેએ સાથે મળીને લીંબડી અને આંબા રોપ્યાં.

‘ના પાડવાનીય નવરાશ મળી હોત તો જોઈતું’તું જ શું?’ – મંછાએ કહ્યું અને દલાને વિચારતો કરી મૂક્યો.

સાંભળતાં દલો હસી પડ્યો. ભગાએ ગંભીરતાથી બોલી બતાવ્યું: મનીષામાંથી મંછા કેવી રીતે થાય!! દલો સાચ પર હસી ન શક્યો. એણે દીકરાના ભણતરમાં રસ લેવાનું નક્કી કર્યું. ઝાડવાંને પાણી પાવાનું શીખવે એ ભણતર નકામું તો ન જ કહેવાય.

એણે પૂછ્યું. ભલામણ કરી. દલાની દલીલોનો વિરોધ કર્યો. ઠપકો આપ્યો. ગુસ્સે થવાને બદલે એ એટલું જ બોલ્યો: ‘આજ લગી મંદિરમાં હું કદી ફરક્યોય નથી ને સીધો મંડળીનો પરમુખ થઈ જઉં? પણ એ બધાનો ભાવ છે તો ફેરો નઈ પડવા દઉં. મંદિર પછવાડે થઈને દાડામાં બે વાર નીકળું છું તો નજર રાખીશ, મારી ના છતાં કોઈ કચરો નાખતું હશે તો ચોપડાવીશ. તોય નઈ માને તો એકાદન કાંડું ભાંગી નાખીશ. ત્યાં પેશાબ કરવા બેસનારાઓને કાન પકડીને ઉઠાડી મૂકીશ. પણ આટલા ખાતર હું પરમુખ થઉં?

એમ, એક લીટી તો તમોને આવડે છે! તે દાડો ભગલાએ ભજનનું પૂછવું તાણે તમે એ લીટી નતી ગાઈ? ‘ઓધવજી રે મારા મંદિર પછવાડે મોહન મોરલી વગાડે જો!’ – કહેતાં મંછા હસી, બધાંએ સાથ આપ્યો. ચા-પાણી થયાં. દલાએ બધાને પચાસ પૈસાની ખાખી બીડીઓ મગાવીને પાઈ. પણ એમની વાત માની નહીં.

યુવતી કહે: ‘દાધારંગો હતો કે કેમ એ તો તમે જાણો ને તમારો ભગવાંન જાણે. પણ જેટલી વાર ઈને દેખાંણી છું એટલી વાર એ વીલે મોંએ તાકી રે’છે… તમે ભલે મારા ભલા માટે કર્યું. પણ ઈને તો વગડે રઝળતો કરી મેલ્યો ને?

‘સુખની તો શી ખબર પડે દલાકાકા, પણ અતારે વૅસની માણસનો માર ખઉં છું. ઈને બદલે પેલાની હાથે પૂજાતી વૉત–’ કહેતાં એ રડી પડી, પાછી વળી ગઈ.

ધન છે તારી હેંમતને દીકરી! – દલો મનોમન બોલે છે. પછી અંદરનો સમસમાટ દબાવી રાખીને ધીરેથી દિલાસો આપે છે. ‘તું તારે કાળજું ટાઢું રાખીને થોડા દાડા ખેંચી કાઢ. તારાં પિયરિયાંની હાંન ઠેકાણે નઈં આવે તો હું તને તારે હાહરે મેલી જઈશ. જોઉં છું મને કુણ રોકવા આવે છે?’

દલાએ ભગાને ઠપકો આપ્યો: એણે મને દારૂડિયો કીધો ઈમાં તેં હાથ ઉપાડ્યો ગાંડા?

{{Right|''[‘મંદિરની પછીતે’]''}}

{{Poem2Close}}