સંચયન-૬૫: Difference between revisions

[[File:Sanchayan-65 - 1.jpg|center|400px]]

</poem><br>

[[File:Sanchayan-65 - 2 sleeping man.jpg|center|400px]]

<center><big><big>{{color|Maroon|'''જન્મની ફેરશિક્ષા'''}}</big></big>

<big>{{Color|CornflowerBlue|'''સુંદરજી બેટાઈ'''}}</big></center>

પીઠે બાંધ્યા મણમણ તણા બોજ, ને ચાલવાનું

વાંકાચૂંકા ચઢઉતર દીર્ઘ માર્ગો પરે હ્યાં;

હૈયા કેરા અમૃતરસમાં ઘોળવાં ઝેર ઝાઝાં,

જન્મી આહીં કુટિલ વ્યવહારે શકું કેડી કોરી,

જો વૈષમ્યે અકુટિલ રહું સાચવી સાચદોરી,

કૈં ઉગાડું, કંઈ વહી શકું ઉપરે અંતરે વા,

છો ને રેલો મુજ જીવનનો અન્ય આંખો ન દેખે,

તોયે જન્મ્યું મુજ હું સમજું લાગિયું કાંક લેખે.

જો તું ના દે જગતગુરુ ઓ! આટલી એક ભિક્ષા,

તો હું યાચું, દઈશ ન કદી જન્મની ફેરશિક્ષા.

 

{{right|<small>(ગુજરાતી સોનેટ)</small>}}

<center><big><big>{{color|Maroon|'''અમૂલ્ય પળ'''}}</big></big>

<big>{{Color|CornflowerBlue|'''ગોવિંદ સ્વામી'''}}</big></center>

તટો ઉપર આમ્રકુંજ નવ મંજરી મ્હોરતી,

વસંત મદલોલ કોકિલ-કલોલથી લ્હેરતી.

સુણું ઘૂઘરમાળની રણકતી મીઠી ઘંટડી,

પ્રભાત ખીલતાં કૂણાં કિરણ અંગ ચૂમી રહ્યાં,

અમીમય બધું જ, અંતર પ્રમુગ્ધ ન્ય્હાળી રહે.

ત્યજી સકળ, વર્તમાન મહીં મુક્ત હૈયું વહે.

લહું ક્ષણ અમૂલ્ય આ અનનુભૂત શાન્તિભરી.

{{right|<small>(FB)</small>}}

<center><big><big>{{color|Maroon|'''ગઝલ'''}}</big></big>

<big>{{Color|CornflowerBlue|'''સૈફ પાલનપુરી'''}}</big></center>

ખુશ્બૂમાં ખીલેલાં ફૂલ હતાં ઊર્મિમાં ડૂબેલા જામ હતા,

શું આંસુનો ભૂતકાળ હતો - શું આંસુનાં પણ નામ હતાં.

થોડીક શિકાયત કરવી’તી થોડાક ખુલાસા કરવા’તા,

ઓ મોત જરા રોકાઈ જતે - બેચાર મારે પણ કામ હતાં.

હું ચાંદની રાતે નીકળ્યો’તો ને મારી સફર ચર્ચાઈ ગઈ,

કંઈ મંઝિલ પણ મશહૂર હતી - કંઈ રસ્તા પણ બદનામ હતા.

જીવનની સમી સાંજે મારે જખ્મોની યાદી જોવી’તી,

બહુ ઓછાં પાનાં જોઈ શક્યો બહુ અંગત અંગત નામ હતાં.

પેલા ખૂણે બેઠા છે એ ‘સૈફ’ છે મિત્રો જાણો છો?!

{{right|<small>(FB)</small>}}

<center><big><big>{{color|Maroon|'''મેલ હવે મન ઝાવાં'''}}</big></big>

<big>{{Color|CornflowerBlue|'''ફકીરમહમંદ મનસૂરી'''}}</big></center>

મેલ હવે મન ઝાવાં,

મ્હેકતું ઉરકપૂર,

એય ગનીમત સમજીને તું છોડ હવે સૌ દાવા.

{{right|<small>(ઈજન)</small>}}

<center><big><big>{{color|Maroon|'''બાંકડે બેઠો છું'''}}</big></big>

<big>{{Color|CornflowerBlue|'''હરિકૃષ્ણ પાઠક'''}}</big></center>

સીધા સીધા જાય, બાંકડે બેઠો છું.

-દુનિયા અજબ લહાય, બાંકડે બેઠો છું.

એવું તો ભૈ થાય, બાંકડે બેઠો છું.

ખુદાબક્ષ છે, કોઈ છે ઇજ્જતવાળા;

ગણવેશોની શિસ્ત મૂળમાં ઝાવાં ભરતી,

ભોંય સરકી જાય, બાંકડે બેઠો છું.

ગાડી આવે-જાય, બાંકડે બેઠો છું.

 

{{right|<small>(સમગ્ર કવિતા)</small>}}

<center><big><big>{{color|Maroon|'''ફરી વતનમાં'''}}</big></big>

<big>{{Color|CornflowerBlue|'''પ્રબોધ ભટ્ટ'''}}</big></center>

જૂના રે વડલા ને જૂનાં ગોંદરાં,

ઘેરાં રે નમેલાં ઘરનાં ખોરડાં,

ઘેલી રે ઘૂમે ગોરી ગાવડી,

ફૂલડાં ખીલે ને ખેલે તોરમાં

સૂની રે સન્ધ્યાને ઓળે ઓસરી,

{{right|<small>(FB)</small>}}

<center><big><big>{{color|Maroon|'''કાગળ'''}}</big></big>

<big>{{Color|CornflowerBlue|'''મેઘજી ડોડેચા ‘મેઘબિંદુ''''}}</big></center>

ઝળઝળિયાંની ઝાંખપ વચ્ચે લખીએ ક્યાંથી કાગળ.

નામ તમારું લખ્યું હજી ત્યાં આંસુ આવ્યાં આગળ...

ઉમંગથી શણગાર્યા,

અંધારે અજવાળ્યાં.

ઝળઝળિયાંની ઝાંખપ વચ્ચે લખીએ ક્યાંથી કાગળ.

{{right|<small>(FB)</small>}}

<center><big><big>{{color|Maroon|'''મગજીની કોર'''}}</big></big>

<big>{{Color|CornflowerBlue|'''બાબુ નાયક''''}}</big></center>

આવી શું હો ય મૂઈ સમજણની પીડ!

ખાવા આમલી ને ખટમીઠાં બોર?

એના તો નાભ ગાભ અભરે ભરાય

{{right|(<small>(FB)</small>}}

<center><big><big>{{color|#003399|'''સભાપાત્રતાની ગઝલ'''}}</big></big>

<big>{{Color|#008f85|'''સ્નેહી પરમાર'''}}</big></center>

 

કોઈનું પણ આંસુ લૂછ્યું હોય, તે બેસે અહીં,

ને પછી છાતીમાં દુઃખ્યું હોય, તે બેસે અહીં.

હાથ વચ્ચે નામ ઘૂંટ્યું હોય તે બેસે અહીં,

ને અદબથી એને ભૂસ્યું હોય તે બેસે અહીં.

કોઈનાં ચરણોમાં ઝૂક્યું હોય, તે બેસે અહીં.

હાથ પોતાનોય બીજો જાણવા પામે નહીં,

કીડિયારું એમ પૂર્યું હોય તે બેસે અહીં.

એટલું પોતાને પૂછ્યું હોય તે બેસે અહીં.

આ સભામાંથી જે ઊઠ્યું હોય, તે બેસે અહીં.

 

{{right|<small>(FB)</small>}}

<center><big><big>{{color|#003399|'''પંડિતનું ગીત'''}}</big></big>

<big>{{Color|#008f85|'''બાબુલાલ ચાવડા ‘આતુર’'''}}</big></center>

પંડિત! નવરા નક્ષત્રોએ ના ઘડવાનો ઘાટ ઘડ્યો છે,

પંડિત! તારા પીળા લોહીમાં પરપોટાનો વાસ થયો છે,

પંડિત! સૂક્કાં સંવેદનનાં કણકણમાં કંકાસ થયો છે,

પંડિત! તારી ઈડા-પિંગલા તીણાં તમરાં ખાય.

 

{{right|<small>(ત્રણ ગીતોના ગુચ્છમાંથી બીજું કાવ્યઃ  FB)</small>}}

{{Block center|

<center><big><big>{{color|#003399|'''ગઝલ'''}}</big></big>

<big>{{Color|#008f85|'''હર્ષવી પટેલ’'''}}</big></center>

{{right|<small>(FB)</small>}}</poem>}}

<center><big><big>{{color|#003399|'''ગઈકાલ વિશેનું ગીત'''}}</big></big>

<big>{{Color|#008f85|'''દેવાયત ભમ્મર’'''}}</big></center>

પાદર ગયું, પનિહારી ગઈ, ગયાં પાણીનાં બેડાં,

બાપ દાદાને બા’ર મૂકી, ત્રણ ચાર કૂતરાં તેડ્યા.

{{right|<small>(FB)</small>}}

<center><big><big>{{color|#003399|'''હાહરઅ્ જ્યેલી શ્યાહેલીને'''}}</big></big>

<big>{{Color|#008f85|'''પ્રતાપસિંહ હ. રાઠોડ ‘સારસ્વત’’'''}}</big></center>

 

શૂનમૂન શૂનમૂન જતું રશે આ આભવરહતું ટૉણું રે શ્યાહેલી મારી!

 

{{right|<small>(કાવ્યસંચય)</small>}}

<big><big>{{color|#003399|'''વાંસનાં ફૂલ'''}}</big></big>

<big>{{Color|#008f85|'''બિપીન પટેલ’’'''}}</big>

{{center|'''(૫)'''}}

{{gap}}અબ શામ હો ગઈ, પર દિલ નહિ ભરા.’</poem>}}

{{Block center|<poem>‘ભલે આખું આભ રેલી જાય

ગળા સમું ઘાસ ઊગી જાય.</poem>}}’

ત્રણેક વર્ષ પછી મને માસિવ હાર્ટ અટેક આવ્યો. સુગુણા સતત મારી પાસે બેસી રહી. એના એક એક આંસુમાં ઈશ્વરનો, ડૉક્ટરનો, મારો આભાર ટપકતો હતો. અનેક લોકો મળવા આવ્યાં. ઑફિસનાં લગભગ બધાં જ ખબર પૂછવા આવ્યાં. તપને પૂછ્યું, ‘રાહ જુએ છે?’ મારે પૂછવું હતું, ‘એ આવવાની છે? એણે કંઈ કહેવડાવ્યું છે?’ હું જેવો તકિયાને અઢેલીને ઊભો થવા ગયો કે સુગુણાએ ચૂપ રહેવા ઈશારો કર્યો? એ તપન માટે ચા બનાવવા ગઈ. તપને કાન પાસે મોં લઈ જઈ કહ્યું, “તારી માંદગીની ખબર ઑફિસમાં પડી તે દિવસે જ મૅડમે મને બોલાવ્યો હતો, ટેબલ પર કોફીના બે કપ પડ્યા હતા. કૉફી પર બાઝેલી તર પંખાના પવનમાં ચામડીની જેમ થરકતી પડી હતી. મૅડમ થોડી વાર મૌન બેસી રહ્યાં. મને થયું, લાવ હું આઇસ બ્રેક કરું. કૉફીનો કપ ઉપાડવા જાઉં ત્યાં જ ચીસ પાડીને ‘નો નો તપનભાઈ એ કૉફી... વાત બગડતી અટકાવતાં હોય એમ, રહેવા દો, ઠંડી થઈ ગઈ છે. વળી ઘડીક મૌન થયાં ને બોલ્યાં, ‘કહો તો ચા મંગાવી દઉં.’ મેં  ના પાડી.”

એ ઊભાં થયાં. તિજોરી ખોલીને પ્લાસ્ટિકમાં લપેટાયેલાં ફૂલ કાઢ્યાં. હું જોઈ રહ્યો એટલે સમજાવતા કહ્યું, વાંસનાં ફૂલ છે. વાંસને ત્રીસ વર્ષે ફૂલ આવે અને ફૂલ આવે જ વર્ષે વાંસનો અંત આવે. એમના હાથરૂમાલથી વાંસનાં ફૂલનો ગુલદસ્તો ચોખ્ખો કરીને તિજોરીમાં વ્યવસ્થિત ગોઠવી તિજોરી બંધ કરી બેઠાં. મને કહ્યું, ‘મોહિત, મોહિતભાઈની મારા વતી ખબર પૂછજો.’ મેં કહ્યું, “બીજું કઈ કહેવડાવવું છે મૅડમ?’ બીજું તો શું કહું ઈશ્વર એમને સાજા-સમા કરી દે.’ મેં પૂછ્યું, ‘હું જવાનો છું ખબર પૂછવા. તમે પણ ચાલોને?’ એ ઊભાં થયાં. મારી સાથે લિફ્ટ પાસે આવ્યાં. લિફ્ટનું - બારણું ખૂલતાં મેં એમને પહેલાં જવા ઈશારો કર્યો. એમણે મને જવા કહ્યું, લિફ્ટનું ડોર બંધ થયું ત્યાં સુધી અંદર આવવાને બદલે ત્યાં જ ઊભાં રહ્યાં.  

<big><big>{{color|#003399|'''વાડ'''}}</big></big>

<big>{{Color|#008f85|'''નિલેશ ગોહિલ ’’'''}}</big>

વાડ અમારું આશ્રયસ્થાન. અમે વાડમાં જ મોટા થયા એમ કહું તોપણ કંઈ ખોટું નથી. કેરી નદીના કાંઠાની વાડ હોય, ખેતરની વાડ હોય કે પછી ઓકળાકાંઠાની વાડ હોય એને અમારી પરવરીશમાં તલભાર પણ ખામી નથી વર્તાવા દીધી. શેઢે પાર વગરની વર્ષો જૂની ભાત ભાતની બોરડીઓ હતી. લાલચટ્ટાક ચણીબોરથી અમારાં ખિસ્સાં હાંફતાં હોય. કોઈ બોર મીઠા મધ જેવા તો કોઈ ગરભથી ભરપૂર. મુઠ્ઠીમાં સમાય નહિ તેટલા સાંગરા પડિયા આપનારા બાવળ ને ખીજડા વાડની ડૂંટીમાં જ ઊગેલા. અમને એ બ્રહ્મકમળ જેવા જ લાગતા. રાડારૂડીનાં ફૂલ અમે બકરાની જેમ મમળાવી જતા. સાથે સાથે ગંગેટીનાં સફેદ ફૂલ પછી લીલા, કાચા અને કૂણા ગંગેટા, છેલ્લે નારંગી રંગના પાકા ગંગેટાનો બરાબરનો લુત્ફ ઉઠાવતા. ખાટાં ખાટાં કશેળાં આપનારી કશેળીએ બધાં જ ખાટાં ફળોના સ્વાદ અમારી જીભમાંથી ભૂંસી નાખ્યા હતા. સૂડિયા આપનારી વેલ હતી. અમે ફાંફાં મારીને થાકતા તોય સૂડિયો ન જડે તો ત્યારે શ્લોક બોલવો પડતો, શ્લોક અમે કંઠસ્થ જ રાખતા...  

{{Block center|<poem>સૂડિયા સંઘેટડી રાઈની બેટડી,  

રાઈ જાય દડી સૂડિયો જાય જડી.</poem>}}

આ શ્લોક બોલીએ એટલે ફટ સૂડિયો જડી જાય. જાણે સૂડિયાની વેલ જ અમને હાથોહાથ દેતી ન હોય! સૂડિયા ગોતવા માટે અમારું આ રામબાણ હતું. એને અમે કાયમ જીભને ટેરવે જ રાખતા. ખટ્ટમીઠાં સેતૂર હતાં. પક્ષીઓ સાથે અમે પણ સેતૂરી માથે ચડી હરિહર કરીએ. પાકાં સેતૂર ખાઈને કોની જીભ વધારે કાળી થઈ છે તેની વડચડ કરતા. વોકળાની વાડમાં સીતાફળી પણ હતી. અમે સીતાફળ પાકવાની રાહ જોતા હતા પણ વડવાંગડા રાત્રે આવીને પાકાં સીતાફળ ઠોલી ખાતા. સવારે અમારા ભાગમાં ડીટિયાં ટીંગાતાં હોય. અમે પછી થડે પાકવાની રાહ ન જોતા. સીતાફળની આંખ ઊઘડે એટલે તોડી, દાબે નાખી, પકવતાં. સીતાફળનો ગરભ અમારા મોંમાં બરફની જેમ ઓગળી જતો. એ મીઠો સ્વાદ હજી દાઢમાં જ છે. વડ અને પીપળાની કૂણી કૂણી કૂંપળો, આંબે કોયલો અને સૂડાએ ઠોલી ખાધેલી કેરીઓ, જામફળ, ચીકુ, ચૈયા, વગેરે અમને જે મળે તે હરિહર કરી જતા. અમે સાઢુડા જરાય નહિ.

અમારી ભૂખની ચિંતા વાડને કાયમ રહી છે. અમારા ઘોબા જેવડું પેટ ભરવા વાડ સમર્થ હતી. વાડ અમારા માટે મા થઈ ગયેલી, ભૂખને અડખેપડખે ફરકવા ન દે. અમે પણ વાડનાં હેવાયા, પેટમાં ભડકો થાય એટલે અમે તરત વાડ ભણી ઉઘાડા પગે દોટ મૂકતા. બાળક સ્તન મોંમાં લે તેમ અમે વાડને ચોંટી પડતા. વાડે અમને ક્યારેય અળગા નથી કર્યા.

વાડ ચોમાસે ભરત ભરેલો ભાતીગળ સાડલો ઓઢી રૂપ રૂપના અંબાર જેવી ઊભી હોય. હાથીની કાયા જેવી તેની અલમસ્ત કાયા બંને બાજુ પવનમાં હાલકડોલક થતી. તેમાં વેલવેલાઓ ગૂંથાઈ જતા, પછી જેમ જેમ ઋતુ પડખું ફેરવે તેમ તેમ અમારી વાડને નજર લાગી. પાનખર આવી ભરીભાદરી વાડને આડે આથ લે. બાજ કબૂતર માથે ત્રાટકે તેમ અમારી વાડ માથે પાનખર ત્રાટકે. વાડને કાયદેસરનો કમળો થઈ જતો. પીળી પડી જાય. આંખ ઉપરથી એક એક આભૂષણ ફગાવવા માંડે. પાનખર ખોળો પાથરી, પગ વાળીને એવી તો બેસી ગઈ હોય કે, ધરાવવાનું નામ જ ન લે. વાડ બધું હસતા મોઢે આપી દે. તેની આપવાની વૃત્તિ જ ખુવાર કરી મૂકે. ઢોરના હાડપિંજર જેવી વાડ સામે જોઉં ત્યારે મને આંખે મોતિયા આવ્યાની ભ્રાંતિ થતી.  

વાડ પર આક્રમણ થવાનું હોય એની અગાઉ અમને ખ્યાલ આવી જતો. બાપુએ વકરી ગયેલી વાડને કાપવા ધારિયા કુવાડાની અરીસા જેવી ધાર કાઢીને તૈયાર રાખ્યાં હોય. એને કૂવામાં પધરાવી દેવાનું મન થઈ આવતું. પણ બાપુના સ્વભાવ આગળ અમારી હિંમત ભૂ પીવે. આમ અમે ખવી સાથે બથોબથ આવી જવાની ત્રેવડ ભલે રાખીએ પણ બાપુનું નામ પડે એટલે અમે મિયાંની મીંદડી. એ માટે અમે અમારા પગ સાથે જ કોહાડા મારી અંદર ને અંદર દુ:ખી થતા. બાપુ વાડ માથે કુહાડાનો ઘા કરતા હોય ત્યારે અમને બાપુમાં સાક્ષાત્ પરશુરામ દેખાય. ક્યારેક પૃથ્વીને નપાણવી કરી નાખવા પ્રતિજ્ઞા લેતો ભીષ્મપિતા દેખાય. બાપુનો ચહેરો લાલઘૂમ, પરસેવાના ધ્રાંગા અંકાઈ ગયા હોય. આંખોમાં અંજાઈ જઈએ એવી કરડાકી વર્તાતી હોય. બાપુએ વાડનાં કાપેલાં ઠરડાં અમે ઢસડીને બહાર નાખી આવતા. ઠરડાં ઢસડીએ. ત્યારે અમારો જીવ ઢસડતાં હોઈએ એવું લાગે. ઠરડાં અમારી કેડ બેવડ વાળી દેતાં. આટ આટલું વેઠવા છતાં કોઈ દિવસ વાડે અમને જાકારો નથી દીધો. છેલ્લે કાંઈ ન વધ્યું હોય ત્યારે વાડે અમારા માટે સુકાઈ ગયેલા સાંગરા પડિયા અને બોર રાખી મૂક્યાં હોય. એની કકડાટી મારી દાઢમાં હજુ કડકડ થયા કરે છે. એના ઋણમાંથી હું કયા ભવે મુક્ત થઈશ?

બાપુ ક્યારેક સૂકી વાડને દીવાસળી મૂકી સળગાવતા. વાડ આખી ભડભડ બળતી. એમાં સૂકા સાથે લીલું પણ બળે. એમાંથી ધૂમ્રગોટનો ધોધ વછૂટે. છેલ્લે વાડનાં અમુક અસ્થિઓ વધતાં હતાં, બાકી બધું બળીને રાખ થઈ જતું. મારા માટે માત્ર એક જ કામ બાકી વધતું હતું. એ હતું કે માથે પછેડી ઓઢીને કાણ કાઢવાનું.  

ક્યારેક નિશાળે લેસન નહોતું થતું ત્યારે અથવા ભજન ગાવાનો વારો હોય ત્યારે અમે ઘરેથી તો નીકળી જતા પણ વાડનું શરણું લઈ લેતા. જે તે ખાઈને વાડના ખોળામાં જ પડ્યા રહેતા. વાડની બાજુમાંથી કોઈ પસાર થાય તો કોઈને જરાય ખ્યાલ પણ ન આવે કે અંદર અડ્ડો જામ્યો છે. વળી સાંજ પડે નિશાળેથી છૂટીને ઘરે જતાં હોઈએ એમ જ જતા. અમને છટકી જવા માટે ગરકછીંડી પણ વાડે જ કરી આપી હતી. ભીમ અગિયારસ પહેલાં ગંજીપાનો લઈ આ વાડમાં ભરાઈ રહીને ધરાઈ ધરાઈને કૂટી લેતા. નદીના સામા કાંઠાની વાડે મને એક સમયે મોટો જુગારી બનાવેલો. મને વિઠ્ઠલ તીડીની ઉપમા પણ મળેલી. એનું શ્રેય આ વાડને જ જાય છે. પણ ગ્રામ ઉદ્યોગમાં ભણવા ગયા પછી જુગાર રમવાનું જળ લઈ લીધું.

પહેલી વખત બીડી નહીં પણ બીડીનું ઠૂંઠુ ફૂંકવાનો આનંદ પણ અમને આ વાડના ખોળામાં થયેલો. ઠૂંઠાનો ધુમાડો નાકમાં ઘૂસી જતો ત્યારે ઉધરસ ખાઈને બેવડ વળી જતાં એ વાડના ખોળામાં જ. વાડ અમારો સામાન સંતાડવા માટે પટારો બની જતી. અમારા ભમરિયા ભાલા, કેસરિયા વાઘા, શિહોરી તલવારો, તીરકામઠાં, સાબખા, ગદા, લીરાં, ધજા, મુગટો, વગેરે આ વાડમાં સંતાડી નચિંત રહી શકતાં. બપોર વચાળે બધા સૂઈ જતાં ત્યારે અમે લાંબી સોટી લઈને મધની ધોકપરોણી કરવા અમે આ વાડ જ ફંફોસતા. મધ ગોટી બરાબર પાકી ગઈ હોય તેમાં ચોટી ભરાવી પાછી ખેંચી લેતા. ચોટી સાથે ચોંટેલું મધ અમારી જીભે અડાડી અમારી મરવા પડેલી જીભમાં જીવ આવતો. અમારી દાઢમાં સ્વાદનો રામ થઈ ગયેલો દીવો ફરી વખત ચેતન થઈ જતો. જીભ વધારે મધનું વેન કરતી ત્યારે એનું પરિણામ ભયાનક નીવડતું. જીભ જાણે મારાં બીજાં અંગોને ફસાવવાની કે સોજાવાની પેરવીમાં જ રહેતી. મધપૂડામાંથી માખીઓ છૂટેલા તીર માફક વછૂટે. મધમાખી વધારે પડતી આંખને જ નિશાન બનાવતી. બે દિવસ આંખ ખૂલતી નહીં અને સોજીને દડા જેવી થઈ જતી.  

વરસાદથી બચવા માટે પણ અમે આ વાડમાં જ ભરાઈ જતા. વાડે અમારી માટે ખોળો પાથરેલો જ રાખ્યો હોય. પોતે પલળે પણ અમને પલળવા ના દે. તડકા વખતે પણ એવું જ; પોતે તપે પણ અમને ન તપવા દે. ખબર નથી વાડને તે વળી પરોપકારના પાઠ કોણે ભણાવ્યા હશે?

હવે ધીરે ધીરે વાડ વિહોણા ખેતર બાંડા હાથી જેવા લાગે છે. વાડ કાઢીને તાર બાંધી દીધા. તારમાંથી ગંગેટા બોરાં કે સાંગરા પડિયા ક્યાંથી આવવાનાં હતાં? ક્યાંક ક્યાંક તો વાડને બદલે દીવાલ જ ચણી દીધી છે. પશુ-પક્ષી, જીવ-જનાવર સાથે પવનને પણ અંદર પ્રવેશવાની પાબંદી. એક સમયે અમને અમારું પેટ ભરી અમને મોટા કર્યા હતા. મારી આંખો સામે વાડનું નિકંદન નીકળતું જાય છે અને હું આંખો આડા કાન કરું છું.

 

 

{{right|(બુદ્ધિપ્રકાશઃ ૨૦૨૪)}}