ગુજરાતી ટૂંકીવાર્તાસંપદા/ગુલાબદાસ બ્રોકર/ગુલામદીન ગાડીવાળો: Difference between revisions

વાતોમાં રસ એકદમ ઓચિંતો જ વધી પડ્યો. મારો નાનો છોકરો પણ ટગર ટગર એકીનજરે ગુલામદીન સામે જોઈ રહ્યો. પત્નીએ પણ મારી સામે જોઈ હસી લીધું. મેં પૂછ્યું :

‘બસ, અહીંથી લીઆલપુર ચાલ્યાં ગયાં. ત્યાં ખૂબ મોજ કરી. જે સાથે લીધું હતું એ અમને વરસેકદિવસ પૂરું થાય એમ હતું. ત્યાં કોઈ નોકરીની તલાશમાં તો હું હતો જ, પણ ક્યાંય નોકરી મળતી નહોતી. એમ ને એમ ચાર-છ મહિના નીકળી ગયા ત્યાં મને ખબર મળી કે મારી આયેશાના બાપના માણસોને અમારો પત્તો લાગ્યો છે અને એ લોકો કંઈ પગલાં લેવાની પેરવી કરે છે. તેથી ઓચિંતાં જ ત્યાંથી નાસી અમે સહરાનપુર પહોંચ્યાં.

ગુલામદીને મારી સામે જોયું. તેની આંખોમાંયે ખરેખર દુનિયા ફિદા કરવાનો ભાવ તરી આવતો હતો. પણ તરત જ હસીને બોલ્યો :

‘દુનિયા ફિદા કરવાને બદલે ખિસ્સામાં ફિદા કરવા માટે જે થોડાઘણા પૈસા રહ્યા હતા તે પણ ખૂટવા આવ્યા હતા. નોકરી નહોતી. અહીં પણ પેલા માણસોને ખબર પડી જાય તો શું કરવું તે ચિંતા હતી. એ બધું ઓછું હોય તેમ એક ચિંતા વધી પડી. આયેશા… આયેશાને…’ તે જરા થોથવાયો.

‘આયેશા માતા બનવાની હતી તેમ લાગ્યું, એમને?’ મેં એને મૂંઝવણમાંથી ઉગારી લેવા કહ્યું.

‘ના, ના, બાઈસાહેબ, આ ગુલામદીન મરવું કબૂલ કરે પણ એવું ન કરે. હું પિંડી ગયો. રાતના બારેક વાગ્યે ઘેર જઈ મેં મારા બાપને બધી વાત કરી. મને થોડીઘણી મદદ આપવા તેણે વચન આપ્યું પણ તેથી શું વળે? હું રાતે જ આયેશાના બાપ પાસે પહોંચ્યો. મને જોતાં જ તે તો ગર્જી ઊઠ્યો :

‘બીજું તો ઘણું ઘણું તેણે મને કહ્યું.’

‘મેં તેને શાંત રહેવા માંડ માંડ સમજાવ્યો. અમારી આખી વાત કરી. અમે શાદી કરી હતી, બચ્ચું પણ આવવાની તૈયારી હતી. હવે અમારી સાથે વેર રાખવાથી કશું વળે તેમ નહોતું. એવું એવું તો ઘણું કહ્યું. અંતે હવે પિંડી ચાલ્યાં આવીએ તો એ કશો વાંધો નહિ લે તેવું વચન તેની પાસેથી લીધું. તેણે આયેશાના ખાવિંદ તરીકે મને કબૂલ રાખવા છેવટે રહી રહીને વચન આપ્યું. અમારી સાથે વ્યવહાર રાખવા તે કોઈ રીતે કબૂલ ન થયો. આખી રાત એમાં જ ગઈ. સવારે છ વાગ્યાની ટ્રેનમાં હું પાછો સહરાનપુર જવા ઊપડી ગયો.’

‘ત્રીજે દિવસે અમે બંને ફરી પાછાં પ્યારા પિંડીમાં દાખલ થઈ ગયાં.’

‘ગુલામદીન, તુંયે જબરો છે હોં! આટઆટલું સહન કર્યું એને માટે ને છેવટે એને જ તલ્લાક દીધી?’ એને જૂની વાત ઉપર લાવવા કહ્યું.

‘એ જ તો કમનસીબી છેને, હજૂર? જિંદગી જ એવી છે… પણ હું આપને બાકીની વાત કરું.

મારી પત્નીએ મને કહ્યું :

‘એ તો એણે પેલીને રસ્તા ઉપર જોઈ ત્યારે જ દેખાઈ આવ્યું હતું.’ મેં પત્નીને કહ્યું. પછી ગુલામદીન તરફ ફરી પૂછ્યું :

‘એક રાતે ગાડી તબેલામાં મૂકી હું કોઈ ગીતની લીટીઓ લલકારતો લલકારતો ઘર તરફ ચાલ્યો જતો હતો ત્યાં મારો એક દોસ્ત મને મળ્યો. હું ખૂબ લહેરમાં હતો.

‘બરોબર છે, ગુલામદીન, તું તો કંઈ ઓર મોજમાં લાગે છે.’ તેણે કહ્યું.

‘કહું ન કહું – ના વિચારો તેના મગજમાંથી અનેક વાર પસાર થઈ ગયા એ તો થોડી વારમાં મેં જોઈ લીધું. મેં ફરી એને વાત કરવા વિનંતી કરી.’

ગમે એટલું દુઃખ થાય પણ મારે વાત સાંભળવી જ હતી. મેં એને હજીયે વધારે આગ્રહ કર્યો ત્યારે એણે ભારે અવાજે કહ્યું :

 

‘તું મારો દોસ્ત છે એટલે કહ્યા વિના પણ છૂટકો નથી ને કહેવું ગમતું પણ નથી.’

મેં તેને ઢંઢોળી ઢંઢોળીને કહ્યું :

‘હવે જે હોય તે કહી નાખને, યાર.’

તેના અવાજમાં ક્રોધની ઝણઝણાટી સ્પષ્ટ પરખાઈ આવતી હતી. મને આશ્ચર્ય થયું. તેની પત્નીએ કોઈની સાથે વાત કરી એમાં આટલું બધું શું થઈ ગયું? તેને પોતે આટલી બધી ચાહતો હતો છતાંય? મેં તેને કહ્યું પણ :

‘હવે તો તને લહેર. નથી કોઈની ઓરત, નથી કોઈની લડકી. એકલી રહે છે, ને કંઈ કસબ આવડે છે તે ખાયપીએ ને મજા કરે છે.’

‘ના રે ના, એમ કંઈ હું ગાંડો હતો? ગુસ્સાથી કંપતો હું ઘેર ગયો. સીધો મારા ઓરડામાં ગયો. આયેશાએ મને જોયો અને મારી સામે હસી. એટલું મીઠું, એટલું મોહક! પણ મેં તેની સામે પૂરું જોયું પણ નહિ. હું કંઈક બોલવા જતો હતો પણ તેણે નાકે હાથ મૂકી મને ચૂપ રહેવા કહ્યું. અમારા બચ્ચાંને તે સુવાડતી હતી. મારા અવાજથી તે જાગી જાય તો?’

હું મહામહેનતે બોલતો અટક્યો. બાળકને જલદી સુવાડી દેવા આયેશાએ એકબે હાલરડાં ગાયાં. તેના અવાજની મીઠાશે મને અર્ધો ઠંડો કરી દીધો. છતાં મારો ગુસ્સો તો કાયમ જ હતો. માત્ર અવાજ ઉપર હું કાબૂ મેળવી શક્યો. બાબો ઊંઘી ગયો કે તરત મેં પૂછ્યું :

તે જરા ચમકી હોય તેમ લાગ્યું પણ તેણે કહ્યું : ‘કોઈનીય સાથે નહિ.’

‘મને અઝીઝે કહ્યુંને? જૂઠું શા માટે બોલે છે?’ મારો અવાજ સહેજ મોટો થયો.

‘એક દિવસ મને પુરાવો મળી ગયો; મારું માથું દુખતું હતું, તાવ આવે એમ લાગતું હતું. આયેશા સકીનાને ઘેર જવાની વાત કરતી હતી તે ઉપરથી લાગતું હતું કે આજે જરા ચોકસાઈ વધારે રાખવી. તેથી સાંજ પડ્યે જ ગાડી છોડી તબેકામાં મૂકી હું ઘર તરફ ચાલ્યો. સકીનાના ઘરવાળી ગલી રસ્તામાં જ હતી. દૂરથી મેં આયેશાને એ ગલીમાં દાખલ થતી જોઈ. હું બાજુમાં લપાઈ ગયો. સામેથી એક આદમી આવતો હતો. તે આયેશા પાસે ગયો અને ત્રણચાર મિનિટ ઊભો રહ્યો. બંનેએ વાત કરી અને આયેશા સકીનાના ઘરમાં ચાલી ગઈ.

‘ઓરતની જાત જ એવી છે, જનાબ.’ ગુલામદીન બોલતાં તો બોલી ગયો, પછી જરા પાછળ ફરી મારી પત્નીને ઉદ્દેશીને કહ્યું : ‘માફ કરજો બીબીસા’બ, પણ સાચી વાત તો એ છે શેઠજી કે પોતાના પગની પાની સિવાય બીજું કશું ઓરત દેખી શકતી નથી.’ તેણે મને કહ્યું : ‘જો વધારે અક્કલ હોત તો તો એ ઓરત જ શેની થાત?’

મેં એની વાતમાં સાદ ન પુરાવ્યો એટલે તે જરા ખસિયાણો પડી જઈ ચૂપ રહ્યો. હું પણ જરા વાર ચૂપ બેસી રહ્યો. મારી બાજુમાં બેઠેલો મારો પુત્ર બોલ્યો :

‘હા જી, મને થયું કે એ કમજાતને મારી જ નાખવી. ગુસ્સામાં ઘેર પહોંચી હું એના આવવાની રાહ જોઈ બેઠો રહ્યો. કલાક બે કલાક પછી એ ઘેર આવી એટલા વખતમાં મેં લાખ લાખ વિચારો કરી લીધા. એને મારી નાખવાથી પણ શો ફાયદો? મરદ થઈ ઓરતને મારવામાં કઈ મર્દાઈ હતી? એના કરતાં તો એને છૂટી ન કરી દેવી? એ વિચાર મારા મનમાં એ આવી તે પહેલાં તો નક્કી થઈ ગયો હતો.’

‘અંતે એ આવી. મારા ઓરડામાં એ આવી કે મેં પૂછ્યું :

તેની આંખ ફરી ગઈ. ટટ્ટાર થઈ બોલી :

‘અમારી તકરાર લાંબી ચાલી. એમાંથી પણ એટલું તો હું જોઈ શક્યો કે વાત વાતચીતથી આગળ વધી નહોતી પણ હું મારા કરેલા નિશ્ચયને વળગી રહ્યો. મેં એને તલ્લાક આપી દીધી.’

‘દુઃખ તો થાય જ ને? તેની મારા ઉપર મહોબ્બત ઓછી નહોતી. શાંત પડતાં તે રોઈ, પગે પડી, માફી માગી, પણ હું એકનો બે ન થયો.’

‘કહોને’, મારી સામે તે જોઈ રહ્યો.

ગુલામદીને એક લુચ્ચું સ્મિત કર્યું. તેનો ચહેરો હતો એથીય જરા વધારે કરડો બન્યો. બોલ્યો :

‘પેલી જૂતીની વાત મેં ન કરી, હજૂર?’ તેણે કંઈક સરસ કહી નાખ્યું હોય તેવી તેની મુખમુદ્રા બની રહી.

‘તું ધ્યાન રાખજે હોં’, છોકરાં અંદર દોડી ગયાં હતાં એટલે મેં કહ્યું : ‘તું સંભાળજે. હું પણ કોઈ દિવસ તને ન છોડી દઉં.’