પુનરપિ/હાથરસનો હાથી

હાથરસનો હાથી

સાત પૂંછડિયા ઉંદરડાને
એક પૂંછડિયો થાવું’તું,
સઘળા ઉંદર જેવો થઈને
ઉંદરશાળા જાવું’તું:
બાળક સૌ જાણે એ જાત,
આજે કરવી ઊંધી વાત.
ઉંદર છોટો, હાથી મોટો,
ક્યાં ઉંદર ને હાથી ક્યાં!
અંતે તો સરખી વાતો છે
ઊંધીચત્તી દુનિયા જ્યાં!
ઉંદર બાદબાકી વાળો;
હાથી શીખ્યો સરવાળો.
હાથરસના રાજાને ત્યાં
એક હતો હાથીડો મત્ત;
માનવ જેવો હાથી ધૂની
એને થાવું ઐરાવત!
સાત સૂંઢ માગે હાથી,
એક સૂંઢે ચાલે ક્યાંથી?
રાજા વિક્રમ મૂછોવાળો,
રજવાડામાં પહેલો વર્ગ;
પણ ઇંદ્ર હરોળે ક્યાંથી આવે
રાજપાટ જેનું છે સ્વર્ગ!
સ્વપ્ન સવારી ઇંદ્ર તણાં!
વિક્રમ જેવા જોયા ઘણા!
એકલવાયી સૂંઢ ધુણાવી
હાથી રોતો, રડતો જાય;
હાથીખાને પાછા ફરતાં
ઢગલો થઈને નાખે હાય:
દુનિયામાં ના ન્યાય મળે!
મોટું દિલ મોટું કકળે!
હાથીભાને રોતો જોઈ
મારું લ્યો પૂંછ, ઘોડો વદે,
બનશો બે સૂંઢાળા રૂડા.
શિખર ધુણાવે હાથી મદે:
ચમ્મર રૂપે જે શોભે!
શું જડી શકું મારે મોભે?
જિરાફને જાતો ભાળીને
માગી લીધી લાંબી ડોક:
વડલાની ધીંગી વડવાઈ
જે લેતી’તી ખાસ્સો ઝોક:
અજગર લાવ્યો એક મદારી:
છગછગ બંબાનું ભૂંગળ:
પડઘમાળો મેજર લાવ્યો
વાજું મોટો લેતું વળ:
પાંચ સૂંઢ નવી ભાલે,
છ તોય થાયે સરવાળે!
ક્યાંથી ગોતું સૂંઢ સાતમી?
વિહ્વળ હાથીડો થાતો.
જેમ વિચાર વધારે કરતો
છયે સૂંઢમાં રઘવાતો;
વીજળી ચમકો થયો વિચાર:
થશે જ મારો બેડો પાર!
બબડ્યો હાથી ડોક ધુણાવી:
કાપું કેમ ન મારું પૂંછ?
એમાં નાનમ કેમ નિહાળું?
એને શાને ગણવી મૂછ?
આમ થયો એ ઐરાવત!
સાત ગણો થાતો મદમત્ત!
દુનિયાનો ઐરાવત ઊભી
સ્વર્ગ ભણી ફેંકે પડકાર:
ઇન્દ્ર તણું સિંહાસન ડોલ્યું
પણ એમાં નહોતો ઇન્દ્ર સવાર.
વાવડ આવ્યા, ઇન્દ્ર પલાયન,
સ્વર્ગ તણું આપી ભૂદાન.
લોકશાહી શી દેવશાહી ત્યાં
ન પાલવે હાથીનાં માન!
હાથ રસના રાજાને ત્યાં
ખડ નહોતું તો સાત ગણું;
સાત સાત મોઢાં ભરવામાં
દીવાળું થ્યું રાજ્ય તણું.
અરજી મળતાં કમર કસીને
ખડું થયું ટાટાનું ટ્રસ્ટ;
ખતમ થયો ખજાનો વરસે
ટ્રસ્ટ તણુંયે થયું જ બસ્ટ.
રાજાઓને હાક પડે:
ઐરાવત નવાજો ખડે!
ભેગાં થ્યાં સઘળાં રજવાડાં,
રાષ્ટ્રસંઘ સ્થપાયો આમ.
પેટ હાથીનું વધતું ચાલ્યું,
દુનિયા કરતી ખડનું કામ.
સાત સૂંઢેથી ઘાસ ઉછાળી
એક પેટની પૂજા થાય.
દુનિયાના ગોળા જેવો એ
ઐરાવત મનમાં મલકાય:
હું શું ખાનારો? આમાં તો
આખી દુનિયા છે ખડ ખાય!
9-3-’59