સમગ્ર અરધી સદીની વાચનયાત્રા/રમણલાલ સોની/સસલીની જાત્રા: Difference between revisions

From Ekatra Wiki
Jump to navigation Jump to search
(Created page with "<poem> સસલીબાઈએસૂણ્યુંકથામાં : જાત્રાકરવીજોઈએ, નાનાંમોટાંસૌએએકવાર...")
 
No edit summary
 
(One intermediate revision by the same user not shown)
Line 1: Line 1:
<poem>
<poem>
સસલીબાઈએસૂણ્યુંકથામાં : જાત્રાકરવીજોઈએ,
 
નાનાંમોટાંસૌએએકવારકાશીજાવુંજોઈએ!
 
મનમાંવાળીગાંઠ : હવેહુંઘરડીડોશીથઈ,
સસલીબાઈએ સૂણ્યું કથામાં : જાત્રા કરવી જોઈએ,
જાત્રાવિનામરુંતોકહેશેમૂરખીમરીગઈ!
નાનાંમોટાં સૌએ એક વાર કાશી જાવું જોઈએ!
માટેહવેતોજાત્રાકરવી, કાશી-ગોકુલફરવું,
મનમાં વાળી ગાંઠ : હવે હું ઘરડી ડોશી થઈ,
પછીબધાનીઆંખોસામેઘેરમજાથીમરવું!
જાત્રા વિના મરું તો કહેશે મૂરખી મરી ગઈ!
સસલીબાઈએભાથુંબાંધ્યું, બચકીલીધીસાથે,
 
ઘરનોબોજોનાખ્યોસઘળોપડોશીઓનામાથે :
માટે હવે તો જાત્રા કરવી, કાશી-ગોકુલ ફરવું,
“કપિરાજતુંરોજેમારીગાયદોહીજાજે, ભૈયા
પછી બધાની આંખો સામે ઘેર મજાથી મરવું!
નેબિલ્લી, મારાંમાખણ-ઘીસાચવજેતું, મૈયા!…
સસલીબાઈએ ભાથું બાંધ્યું, બચકી લીધી સાથે,
ચકલીબાઈ, તુંમારાંમોંઘાંરેશમીકપડાંજોજે,
ઘરનો બોજો નાખ્યો સઘળો પડોશીઓના માથે :
મેલાંથાયતોતારીરૂડીચાંચુડીથીધોજે!…
 
શિયાળભૈયા, ઘરનોવાડોતમનેસોંપીજઉંછું,
“કપિરાજ તું રોજે મારી ગાય દોહી જાજે, ભૈયા
મરઘાંબતકાંમાંદાંપડેતોજોજો, એટલુંકહુંછું.
ને બિલ્લી, મારાં માખણ-ઘી સાચવજે તું, મૈયા!…
મધમાખી, આફૂલનીવાડીતમનેસોંપીઆખી,
 
ભઈલારીંછ, મધપૂડાનુંમધજોઈલેજેચાખી!”…
ચકલીબાઈ, તું મારાં મોંઘાં રેશમી કપડાં જોજે,
સૌનેઆવાંકામસોંપીને, સસલીજાત્રાગઈ,
મેલાં થાય તો તારી રૂડી ચાંચુડીથી ધોજે!…
પડોશીઓકહે : વાહરે, આતોમઝાઘણેરીથઈ!
 
બિલ્લીચાટેઘીનેમાખણ, રીંછમધપૂડાપાડે;
શિયાળ ભૈયા, ઘરનો વાડો તમને સોંપી જઉં છું,
વાંદરોગાયનાંદૂધડાંપીએ, ચકલીકપડાંફાડે!…
મરઘાંબતકાં માંદાં પડે તો જોજો, એટલું કહું છું.
કબૂતરનેઘુવડનીસાથેજામીપડીલડાઈ,
મધમાખી, આ ફૂલની વાડી તમને સોંપી આખી,
મધમાખીઓનુંલશ્કરછૂટ્યું, રીંછપરકરીચડાઈ!…
ભઈલા રીંછ, મધપૂડાનું મધ જોઈ લેજે ચાખી!”…
અહીંયાઆવુંચાલેછે, ત્યાંસસલીતીરથકરતી,
 
ગંગાજીમાંલોટીભરીનેમહાદેવજીનેધરતી!
સૌને આવાં કામ સોંપીને, સસલી જાત્રા ગઈ,
પ્રયાગમાંત્રિવેણી-સંગમ, પુરીમાંદરિયેનહાઈ,
પડોશીઓ કહે : વાહ રે, આ તો મઝા ઘણેરી થઈ!
મથુરાજમના-પાનકર્યું, ગોવિંદજીનાગુણગાઈ!
બિલ્લી ચાટે ઘી ને માખણ, રીંછ મધપૂડા પાડે;
વૃંદાવનમાંઆળોટીનેવ્રજમાંઘેલીથઈ,
વાંદરો ગાયનાં દૂધડાં પીએ, ચકલી કપડાં ફાડે!…
પગેચાલીનેબદરી-કેદારસૌથીપહેલીગઈ!
 
પછીમુખેથીકીધીપ્રતિજ્ઞાઅંજલિમાંજળલઈ :
કબૂતરને ઘુવડની સાથે જામી પડી લડાઈ,
“પ્રભુ, મારાંધનમાલબધુંયેતમનેદઉંછુંદઈ!
મધમાખીઓનું લશ્કર છૂટ્યું, રીંછ પર કરી ચડાઈ!…
છાપરાસાથેઘરઆખું, નેજેકંઈહોયતેધન,
 
આડોશીપડોશીબધુંયેદઈદઉં, દઈદઉંતનનેમન!
અહીંયા આવું ચાલે છે, ત્યાં સસલી તીરથ કરતી,
હાશ, હવેહળવીફુલથઈહું; ચાલનેઘેરેજાઉં,
ગંગાજીમાં લોટી ભરીને મહાદેવજીને ધરતી!
પીઉંગંગાજળ, ખાઉંચરણામૃત, હરિહરનાગુણગાઉં!’
 
પૂરીકરીજાત્રાઘરઆવી, માથેમોટોભારો,
પ્રયાગમાં ત્રિવેણી-સંગમ, પુરીમાં દરિયે નહાઈ,
તુલસી, ચંદન, ચરણામૃતનેગંગાજળનોઝારો!
મથુરા જમના-પાન કર્યું, ગોવિંદજીના ગુણ ગાઈ!
પણક્યાંછેઘર? નેક્યાંછેવાડો? ક્યાંછેમધનેઘી?
વૃંદાવનમાં આળોટી ને વ્રજમાં ઘેલી થઈ,
અહીંતોઈંટરોડાંનોઢગલો-ક્યાંછેધનનેશ્રી?
પગે ચાલીને બદરી-કેદાર સૌથી પહેલી ગઈ!
સસલીકહે : ‘તુંખરોપ્રભુ, મેંદીધુંકેલઈતેંલીધું,
 
અનેગરીબઆડોશીનેતેંજાત્રાનુંફળદીધું!
પછી મુખેથી કીધી પ્રતિજ્ઞા અંજલિમાં જળ લઈ :
ધન્યપ્રભુજી, ધન્યપડોશી, ધનઆઈંટનેરોડાં,
“પ્રભુ, મારાં ધનમાલ બધુંયે તમને દઉં છું દઈ!
હવેઅહીંબંધાશેમારાંજાત્રાકેરાંઘોડાં!
છાપરા સાથે ઘર આખું, ને જે કંઈ હોય તે ધન,
અઠેકાશીનેઅઠેમથુરાઅઠેપુરીનેગંગા,
આડોશીપડોશી બધુંયે દઈ દઉં, દઈ દઉં તન ને મન!
અઠેમુકામકરુંરોડાંમાં, અઠેરહોમનચંગા!”
 
એમકહીસસલીએભોંયેકામળોપાથરીદીધો,
હાશ, હવે હળવીફુલ થઈ હું; ચાલને ઘેરે જાઉં,
પોટલામાંથીપરસાદકાઢીસૌનેબાંટીદીધો!
પીઉં ગંગાજળ, ખાઉં ચરણામૃત, હરિહરના ગુણ ગાઉં!’
હરખીહરખીનેએબોલે : જાત્રાથઈગઈખાસ્સી!
પૂરી કરી જાત્રા ઘર આવી, માથે મોટો ભારો,
પડોશીઓકહે : વાહરેમાશી! વાહમથુરા-કાશી!
તુલસી, ચંદન, ચરણામૃત ને ગંગાજળનો ઝારો!
{{Right|[‘કાશીનોપંડિત’ પુસ્તક :૧૯૫૯]
 
}}
પણ ક્યાં છે ઘર? ને ક્યાં છે વાડો? ક્યાં છે મધ ને ઘી?
અહીં તો ઈંટરોડાંનો ઢગલો-ક્યાં છે ધન ને શ્રી?
સસલી કહે : ‘તું ખરો પ્રભુ, મેં દીધું કે લઈ તેં લીધું,
અને ગરીબ આ ડોશીને તેં જાત્રાનું ફળ દીધું!
 
ધન્ય પ્રભુજી, ધન્ય પડોશી, ધન આ ઈંટ ને રોડાં,
હવે અહીં બંધાશે મારાં જાત્રા કેરાં ઘોડાં!
અઠે કાશી ને અઠે મથુરા અઠે પુરી ને ગંગા,
અઠે મુકામ કરું રોડાંમાં, અઠે રહો મન ચંગા!”
 
એમ કહી સસલીએ ભોંયે કામળો પાથરી દીધો,
પોટલામાંથી પરસાદ કાઢી સૌને બાંટી દીધો!
હરખી હરખીને એ બોલે : જાત્રા થઈ ગઈ ખાસ્સી!
પડોશીઓ કહે : વાહ રે માશી! વાહ મથુરા-કાશી!
{{Right|[‘કાશીનો પંડિત’ પુસ્તક : ૧૯૫૯]}}
</poem>
</poem>

Latest revision as of 09:22, 27 September 2022



સસલીબાઈએ સૂણ્યું કથામાં : જાત્રા કરવી જોઈએ,
નાનાંમોટાં સૌએ એક વાર કાશી જાવું જોઈએ!
મનમાં વાળી ગાંઠ : હવે હું ઘરડી ડોશી થઈ,
જાત્રા વિના મરું તો કહેશે મૂરખી મરી ગઈ!

માટે હવે તો જાત્રા કરવી, કાશી-ગોકુલ ફરવું,
પછી બધાની આંખો સામે ઘેર મજાથી મરવું!
સસલીબાઈએ ભાથું બાંધ્યું, બચકી લીધી સાથે,
ઘરનો બોજો નાખ્યો સઘળો પડોશીઓના માથે :

“કપિરાજ તું રોજે મારી ગાય દોહી જાજે, ભૈયા
ને બિલ્લી, મારાં માખણ-ઘી સાચવજે તું, મૈયા!…

ચકલીબાઈ, તું મારાં મોંઘાં રેશમી કપડાં જોજે,
મેલાં થાય તો તારી રૂડી ચાંચુડીથી ધોજે!…

શિયાળ ભૈયા, ઘરનો વાડો તમને સોંપી જઉં છું,
મરઘાંબતકાં માંદાં પડે તો જોજો, એટલું કહું છું.
મધમાખી, આ ફૂલની વાડી તમને સોંપી આખી,
ભઈલા રીંછ, મધપૂડાનું મધ જોઈ લેજે ચાખી!”…

સૌને આવાં કામ સોંપીને, સસલી જાત્રા ગઈ,
પડોશીઓ કહે : વાહ રે, આ તો મઝા ઘણેરી થઈ!
બિલ્લી ચાટે ઘી ને માખણ, રીંછ મધપૂડા પાડે;
વાંદરો ગાયનાં દૂધડાં પીએ, ચકલી કપડાં ફાડે!…

કબૂતરને ઘુવડની સાથે જામી પડી લડાઈ,
મધમાખીઓનું લશ્કર છૂટ્યું, રીંછ પર કરી ચડાઈ!…

અહીંયા આવું ચાલે છે, ત્યાં સસલી તીરથ કરતી,
ગંગાજીમાં લોટી ભરીને મહાદેવજીને ધરતી!

પ્રયાગમાં ત્રિવેણી-સંગમ, પુરીમાં દરિયે નહાઈ,
મથુરા જમના-પાન કર્યું, ગોવિંદજીના ગુણ ગાઈ!
વૃંદાવનમાં આળોટી ને વ્રજમાં ઘેલી થઈ,
પગે ચાલીને બદરી-કેદાર સૌથી પહેલી ગઈ!

પછી મુખેથી કીધી પ્રતિજ્ઞા અંજલિમાં જળ લઈ :
“પ્રભુ, મારાં ધનમાલ બધુંયે તમને દઉં છું દઈ!
છાપરા સાથે ઘર આખું, ને જે કંઈ હોય તે ધન,
આડોશીપડોશી બધુંયે દઈ દઉં, દઈ દઉં તન ને મન!

હાશ, હવે હળવીફુલ થઈ હું; ચાલને ઘેરે જાઉં,
પીઉં ગંગાજળ, ખાઉં ચરણામૃત, હરિહરના ગુણ ગાઉં!’
પૂરી કરી જાત્રા ઘર આવી, માથે મોટો ભારો,
તુલસી, ચંદન, ચરણામૃત ને ગંગાજળનો ઝારો!

પણ ક્યાં છે ઘર? ને ક્યાં છે વાડો? ક્યાં છે મધ ને ઘી?
અહીં તો ઈંટરોડાંનો ઢગલો-ક્યાં છે ધન ને શ્રી?
સસલી કહે : ‘તું ખરો પ્રભુ, મેં દીધું કે લઈ તેં લીધું,
અને ગરીબ આ ડોશીને તેં જાત્રાનું ફળ દીધું!

ધન્ય પ્રભુજી, ધન્ય પડોશી, ધન આ ઈંટ ને રોડાં,
હવે અહીં બંધાશે મારાં જાત્રા કેરાં ઘોડાં!
અઠે કાશી ને અઠે મથુરા અઠે પુરી ને ગંગા,
અઠે મુકામ કરું રોડાંમાં, અઠે રહો મન ચંગા!”

એમ કહી સસલીએ ભોંયે કામળો પાથરી દીધો,
પોટલામાંથી પરસાદ કાઢી સૌને બાંટી દીધો!
હરખી હરખીને એ બોલે : જાત્રા થઈ ગઈ ખાસ્સી!
પડોશીઓ કહે : વાહ રે માશી! વાહ મથુરા-કાશી!
[‘કાશીનો પંડિત’ પુસ્તક : ૧૯૫૯]