કાવ્ય-આચમન શ્રેણી – ન્હાનાલાલ/૧૩. ગિરનારને ચરણે

૧૩. ગિરનારને ચરણે

ન્હાનાલાલ

ઊગ્યું સ્હવાર સુખરૂપ સખી ! અમારું :
યાત્રા હજો શુભ હવે અમ ઊર્ધ્વગામી !
માંડી સિંહાસન રવિ ગિરનારશૃંગે
યાત્રાળુને કનકઅંગુલિથી નિમન્ત્રે.

આકાશમાંથી ઉડુમંડલ સંચર્યું’તું,
આતિથ્યઅર્ઘ્ય રવિ એક જ અર્પતો’તો :
તે લેઈ લેઈ નમણું ઉર નામતું’તું :
લીલાવિમુગ્ધ પડતું ઢળી દેવપાદે.

પ્રાચી વિશે વિચરતા અમ સૂર્યદેશે,
જ્ય્હાં તેજનાં ઝરણ કોટિક ફૂટતાં’તાં :
ત્યહાં ઊડતા અમિત ભર્ગ તણા ફુવારા :
આત્મન્ તૃષા છીપવવા લીધ પન્થ ત્ય્હાંના.

ન્હોતી સીમા ગગનની ય રચન્તી બાધા,
ન્હોતી સીમા જગત કે જગબન્ધનોની :
ન્હોતાં જ સંકલન કો સ્થલકાલનાં ત્ય્હાં :
નિર્બન્ધ એમ વહતા પ્રભુના પ્રવાહે.

લેતા વિરાટપગલાં સખી ! વિશ્વગોલે,
વર્ષો સહસ્ર કૂદતા મૃગલાની ફાળે :
આત્મા પુરાણતીર, લોચન વર્તમાન :
એવું હતું બલ પ્રિયે ! નવ પ્રેરણાનું.

હા ! કાલરાશિ સરીખા ગિરિ રાજતા તે,
ને એક ભૂતકણ ત્ય્હાં ચરણે પડ્યો’તો :
રાજેન્દ્ર કો થઈ ગયા સખી ! ધર્મગોપ્તા,
તે કુલચન્દ્રની કથા ગુણવન્તી ગાતો.

શું સ્થૂલ-સૂક્ષ્મલહરી નથી એક પૂરે ?
શું સ્થૂલ નેત્ર નવ ચેતનમન્ત્ર વાંચે ?
શું સૂક્ષ્મની ન વસી સુન્દરતા સ્થૂલોમાં ?
શું સ્થૂલમાં ન ઊભરાય અદૃશ્ય સૂક્ષ્મ ?

જોયું અમે ગિરિકણે, સ્થૂલની શિલામાં,
જોયું અમે જ ઊંડું, અદ્ ભુત માંહી દીઠું :
એ એક શૈલકણનું ઉર ભેદી જોતાં
ઇતિહાસવાહી લીધી દર્શન ત્ય્હાં પ્રભુનું.

આદ્યન્તમાં જીવન આ જગનું ભરીને,
ઘોરે અઘોરનીર સાગર કાલ કેરો :
તે સિન્ધુના જલ તણી દલપાંદડીમાં
મોંઘો સખી ! પરમ બ્રહ્મપરાગ ઊડે.

મારી છલંગ સખી ! એક સમુદ્ર કૂદ્યા,
નિહાળ્યું ભારત સુસાત્ત્વિક વન્દનીય :
નિહાળી શ્વેત ગિરિમાલની હિમભૂમિ,
ને સાધુસાધ્વીની દીઠી મહીં શિવરેખા :

ઓળંગી એ હિમભૂમિ, જલધિની ઝાડી,
આહ્લાદિની વિચરતી દીઠી ધર્મધેનુ :
ત્ય્હાં નિરખી સુભગરાઘવપાદ લંકા,
ને વીર વીરી મળી તે મહીં સ્તોત્ર ગાતાં :

સિદ્ધાર્થ દેવ દીધ ભારતી એક વત્સા
પોષી સહર્ષ સુરનન્દિની ચન્દ્રગુપ્તે :
દે ખંડખંડ દૂધ રાજર્ષિ અશોક :
સૌ એક શૈલકણમાં ગૂઢ એવું દીઠું.

ગાલે ઢળે નમણી પાંપણ અર્ધ મીંચી,
ઢાંકે વળી વળી જ પાલવ ઉરદેશ :
સંકોરી કોર સરતી કરવેલડીએ :
ત્હેના નથી રસિક શાસ્ત્રીય ભાષ્યકારો ?

દીઠી શિલા મહીંય સાગરની સમૃદ્ધિ,
દીઠો સ્થૂલે મહત્ ચેતનઓઘ વ્હેતો :
તો શૈલને જડ પછી વદવું પ્રિયે ! શે ?
તો શૈલને જડ કહી સખી ! નિન્દવું કાં ?

જ્યોતિ ઝીલી પરમભાવ દિનેશ કેરી,
સત્કારી સપ્રભ વિશાલ કૃપાની ધારા,
ચાલ્યા અમે પછી પીતા જ વરેણ્ય ભર્ગ
આતિથ્ય દેવકુલનું પ્રિય ! યાચવાને.
(કવિ ન્હાનાલાલ ગ્રંથાવલિ : ૧, ખંડ-૧, પૃ. ૧૯૮-૨૦૦)