|
|
| (3 intermediate revisions by 2 users not shown) |
| Line 7: |
Line 7: |
| }} | | }} |
|
| |
|
| == ઉમાશંકરની સ્મૃતિમાં ==
| |
|
| |
|
| <poem>
| | {{Box |
| ઓગણીસો અઠ્ઠાવનથી ઓગણીસો અઠ્યાસી લગીનાં વર્ષોમાં
| | |title = પ્રારંભિક |
| વારંવાર તમે મને વાત્સલ્યભાવે પૂછ્યું હતું, ‘કૈં લખાયું છે ?’
| | |content = |
| ત્યારે મેં અપરાધભાવે માત્ર એટલું જ કહ્યું હતું, ‘ના.’
| | * [[પુનશ્ચ/‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ|‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ]] |
| એકવાર તો તમે મને રોષ – વધુ તો દુ:ખ – સાથે કહ્યું હતું,
| | * [[પુનશ્ચ/પ્રારંભિક | પ્રારંભિક]] |
| ‘ભલે, તો આપણાથી ઓછા લાપરવા લોકો લખશે.’
| | * [[પુનશ્ચ/સર્જક-પરિચય|સર્જક-પરિચય]] |
| આજે તમે નથી, હવે ક્યાંથી કહું ? –
| | * [[પુનશ્ચ/કૃતિ-પરિચય|કૃતિ-પરિચય]] |
| ‘જુઓ, લખાયું છે. લ્યો, આ રહ્યું.’
| | }} |
| </poem> | | <br> |
|
| |
|
| == મનમાં == | | {{Box |
| <poem>
| | |title = અનુક્રમ |
| સ્ત્રી : તમારા મનમાં શું આ હતું ?
| | |content = |
| પુરુષ : તો તમારા મનમાં શું હતું ?
| | * [[પુનશ્ચ/ઉમાશંકરની સ્મૃતિમાં|1 ઉમાશંકરની સ્મૃતિમાં]] |
| સ્ત્રી : હવે નહિ કહું.
| | * [[પુનશ્ચ/મનમાં|2 મનમાં]] |
| {{space}} (એ સ્ત્રીની આંખમાં આંસુ હતું.)
| | * [[પુનશ્ચ/રસ્તો|3 રસ્તો]] |
| સ્ત્રી : તમે સમજુ છો,
| | * [[પુનશ્ચ/આશ્ચર્ય|4 આશ્ચર્ય]] |
| {{space}} પણ તમે મારા મનમાં શું હતું એ સમજ્યા નહિ.
| | * [[પુનશ્ચ/ચહેરો|5 ચહેરો]] |
| પુરુષ : તમે પણ સમજુ છો,
| | * [[પુનશ્ચ/નામ|6 નામ]] |
| {{space}} તમે પણ મારા મનમાં શું હતું એ સમજ્યા નહિ.
| | * [[પુનશ્ચ/જોડે જોડે|7 જોડે જોડે]] |
| {{space}} (એ બેની આંખમાં સ્મિત હતું.)
| | * [[પુનશ્ચ/પાસે, દૂર|8 પાસે, દૂર]] |
| | * [[પુનશ્ચ/તમે જે નથી|9 તમે જે નથી]] |
| | * [[પુનશ્ચ/હું તમને ખોઈ રહી|10 હું તમને ખોઈ રહી]] |
| | * [[પુનશ્ચ/રહસ્યોમાં|11 રહસ્યોમાં]] |
| | * [[પુનશ્ચ/મારી આંખો|12 મારી આંખો]] |
| | * [[પુનશ્ચ/સૌંદર્ય અને સત્ય|13 સૌંદર્ય અને સત્ય]] |
| | * [[પુનશ્ચ/પ્રમાણિક-અપ્રમાણિક|14 પ્રમાણિક-અપ્રમાણિક]] |
| | * [[પુનશ્ચ/ચાલો દૂર દૂર|15 ચાલો દૂર દૂર]] |
| | * [[પુનશ્ચ/આમ તમે જો ન આવો|16 આમ તમે જો ન આવો]] |
| | * [[પુનશ્ચ/તમે જો ન હો|17 તમે જો ન હો]] |
| | * [[પુનશ્ચ/જેને ‘મારું’ કહી શકું|18 જેને ‘મારું’ કહી શકું]] |
| | * [[પુનશ્ચ/તમે ધ્રુવ, તમે ધરી|19 તમે ધ્રુવ, તમે ધરી]] |
| | * [[પુનશ્ચ/પ્રેમમાં વિલંબ|20 પ્રેમમાં વિલંબ]] |
| | * [[પુનશ્ચ/મારા પ્રેમમાં|21 મારા પ્રેમમાં]] |
| | * [[પુનશ્ચ/તમારો પ્રેમ|22 તમારો પ્રેમ]] |
| | * [[પુનશ્ચ/સ્મૃતિ|23 સ્મૃતિ]] |
| | * [[પુનશ્ચ/આ મારી જાતનું શું કરીશ ?|24 આ મારી જાતનું શું કરીશ ?]] |
| | * [[પુનશ્ચ/રમત|25 રમત]] |
| | * [[પુનશ્ચ/અસ્તિત્વ|26 અસ્તિત્વ]] |
| | * [[પુનશ્ચ/મારી રીતે|27 મારી રીતે]] |
| | * [[પુનશ્ચ/તમે અતિવિચિત્ર છો|28 તમે અતિવિચિત્ર છો]] |
| | * [[પુનશ્ચ/ગમતું નથી|29 ગમતું નથી]] |
| | * [[પુનશ્ચ/આરંભ કે અંત ?|30 આરંભ કે અંત ?]] |
| | * [[પુનશ્ચ/વિરામચિહ્નો|31 વિરામચિહ્નો]] |
| | * [[પુનશ્ચ/અંતે તમે હાર્યા|32 અંતે તમે હાર્યા]] |
| | * [[પુનશ્ચ/અધવચ|33 અધવચ]] |
| | * [[પુનશ્ચ/વિરહ|34 વિરહ]] |
| | * [[પુનશ્ચ/મિલન|35 મિલન]] |
| | * [[પુનશ્ચ/એકાન્તમાં|36 એકાન્તમાં]] |
| | * [[પુનશ્ચ/કાચના ઘરમાં|37 કાચના ઘરમાં]] |
| | * [[પુનશ્ચ/તમારું ઘર|38 તમારું ઘર]] |
| | * [[પુનશ્ચ/તમે શાન્ત છો|39 તમે શાન્ત છો]] |
| | * [[પુનશ્ચ/જવું જ છે તો જાઓ|40 જવું જ છે તો જાઓ]] |
| | * [[પુનશ્ચ/સર્પ ? કે રજ્જુ ? કે બન્ને ?|41 સર્પ ? કે રજ્જુ ? કે બન્ને ?]] |
| | * [[પુનશ્ચ/છે છે અને નથી નથી|42 છે છે અને નથી નથી]] |
| | * [[પુનશ્ચ/પ્રેમમાં|43 પ્રેમમાં]] |
| | * [[પુનશ્ચ/સ્વપ્ન|44 સ્વપ્ન]] |
| | * [[પુનશ્ચ/એનાં એ બે જણ|45 એનાં એ બે જણ]] |
| | * [[પુનશ્ચ/મહોરાં|46 મહોરાં]] |
| | * [[પુનશ્ચ/વિરહમાં મિલન, મિલનમાં વિરહ|47 વિરહમાં મિલન, મિલનમાં વિરહ]] |
| | * [[પુનશ્ચ/સ્મૃતિમાં|48 સ્મૃતિમાં]] |
| | * [[પુનશ્ચ/એકાન્ત અને એકલતા|49 એકાન્ત અને એકલતા]] |
| | * [[પુનશ્ચ/એક ફૂલ|50 એક ફૂલ]] |
| | * [[પુનશ્ચ/એક ફળ|51 એક ફળ]] |
| | * [[પુનશ્ચ/કૃતજ્ઞતાને ઊજવી રહ્યો|52 કૃતજ્ઞતાને ઊજવી રહ્યો]] |
| | * [[પુનશ્ચ/અરધી સદી પછી|53 અરધી સદી પછી]] |
| | * [[પુનશ્ચ/પંચોતેરમે|54 પંચોતેરમે]] |
| | * [[પુનશ્ચ/સિત્યોતેરમે|55 સિત્યોતેરમે]] |
| | * [[પુનશ્ચ/એંશીમે|56 એંશીમે]] |
| | * [[પુનશ્ચ/એંશી પછી|57 એંશી પછી]] |
| | * [[પુનશ્ચ/જન્મદિવસ|58 જન્મદિવસ]] |
| | * [[પુનશ્ચ/પ્રતીક્ષા|59 પ્રતીક્ષા]] |
|
| |
|
| {{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
| | }} |
| </poem>
| | <br> |
| | | {{HeaderNav2 |
| == રસ્તો ==
| | |previous = |
| | | |next = ‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ |
| <poem>
| | }} |
| સ્ત્રી : હવે તમે અંદર આવવાનો રસ્તો જાણો છો.
| |
| પુરુષ : અંદર આવવાનો રસ્તો હું જાણું તે પહેલાં
| |
| {{space}}મારે બહાર જવાનો રસ્તો જાણવો જોઈએ.
| |
| સ્ત્રી : એમ કેમ ?
| |
| પુરુષ : જ્યાં માયાવી ટાપુ હોય,
| |
| {{space}}ટાપુ પર સર્સી હોય,
| |
| {{space}}એના હાથમાં જાદુઈ પુષ્પો હોય,
| |
| {{space}}એના મહેલમાં માનવપશુ-પક્ષીઓ હોય,
| |
| {{space}}ત્યાં હું યુલીસિસ.
| |
| {{space}}હવે ન પૂછશો ‘એમ કેમ ?’
| |
| {{space}}હવે તમે તો એમના એમ.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == આશ્ચર્ય ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| સ્ત્રી : આશ્ચર્ય થાય છે આપણે અહીં શા માટે આવ્યાં છીએ.
| |
| પુરુષ : આશ્ચર્ય થાય એટલા માટે.
| |
| સ્ત્રી : શું આશ્ચર્ય ?
| |
| પુરુષ : તમે ને હું,
| |
| {{space}}તમે દક્ષિણ ને હું ઉત્તર,
| |
| {{space}}તમે ગૌર ને હું શ્યામ,
| |
| {{space}}તમે કોમળ ને હું કઠોર,
| |
| {{space}}તમે ક્યહીં ને હું ક્યહીં,
| |
| {{space}}છતાંય આ ક્ષણે આપણે બે અહીં.
| |
| {{space}}આ આશ્ચર્ય.
| |
| સ્ત્રી : એ આશ્ચર્ય વિશે પણ આશ્ચર્ય થાય છે તે શા માટે ?
| |
| પુરુષ : એટલા માટે કે...
| |
| ના, એનો ઉત્તર નથી
| |
| {{space}}છે માત્ર આશ્ચર્ય.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == ચહેરો ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| સ્ત્રી : તમારો હસતો ચહેરો મને ગમે છે.
| |
| પુરુષ : બસ એટલું જ ?
| |
| સ્ત્રી : તમારું પહોળું કપાળ મને ગમે છે.
| |
| પુરુષ : બસ એટલું જ ?
| |
| સ્ત્રી : તમારું લાંબું નાક મને બહુ ગમે છે.
| |
| પુરુષ : બસ એટલું જ ?
| |
| સ્ત્રી : તમારી ભૂરી બે આંખો મને બહુ જ ગમે છે.
| |
| પુરુષ : બસ એટલું જ ?
| |
| સ્ત્રી : તમારો હસતો ચહેરો મને ગમે છે.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == નામ ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| સ્ત્રી : તમારું નામ મને ગમે છે.
| |
| પુરુષ : બસ એટલું જ ?
| |
| સ્ત્રી : એનો અવાજ મને ગમે છે.
| |
| પુરુષ : બસ એટલું જ ?
| |
| સ્ત્રી : એનો આકાર મને બહુ ગમે છે.
| |
| પુરુષ : બસ એટલું જ ?
| |
| સ્ત્રી : એનો અર્થ મને બહુ જ ગમે છે.
| |
| પુરુષ : બસ એટલું જ ?
| |
| સ્ત્રી : તમારું નામ મને ગમે છે.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == જોડે જોડે ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| સ્ત્રી : આટલો સમય ક્હો, તમે ક્યાં હતા ?
| |
| {{space}} મને મળ્યા કેમ મોડે મોડે ?
| |
| | |
| પુરુષ : હતો તમારા મનમાં, પણ છતા
| |
| {{space}} થવું હતું મારે થોડે થોડે;
| |
| {{space}} આટલો સમય તમે તો દેહને
| |
| {{space}} જોયો દર્પણમાં કોડે કોડે,
| |
| {{space}} આજે જોયું મનને, જોયો સ્નેહને;
| |
| {{space}} હવે આપણે બે જોડે જોડે.
| |
| {{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == પાસે, દૂર ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| સ્ત્રી : પાછા આવો, તમે ક્યાં છો ?
| |
| પુરુષ : દૂર દૂર, તમે જ્યાં છો.
| |
| સ્ત્રી : હું તો અહીં છું પાસે, તમારી સામે.
| |
| પુરુષ : તમે સામે છો એવો ભ્રમ તમને ભલે થાય,
| |
| {{space}} પણ તમે પાસે નથી, એથી મારું મન દૂર દૂર જાય;
| |
| {{space}} પાસે, દૂરનું રહસ્ય તમારું મન ક્યારેય નહિ પામે.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == તમે જે નથી ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| સ્ત્રી : આમ શું તમે મને જોઈ રહ્યા છો ?
| |
| {{space}} આમ જોઈ જોઈને હવે તમે મને ખોઈ રહ્યા છો.
| |
| {{space}} આજે જ મને જુઓ છો ? કદી મને જોઈ ન’તી ?
| |
| {{space}} જુઓ, હું એની એ જ છું, જે હું આજ લગી હતી.
| |
| {{space}} આમ આજે શું આ મારી આંખમાં આંખ પ્રોઈ રહ્યા છો ?
| |
| પુરુષ : તમે એનાં એ જ છો એ માત્ર તમારો વ્હેમ છે,
| |
| {{space}} તમે સ્ત્રી છો ને તોયે આમ માનો એમ કેમ છે ?
| |
| {{space}} આમ હવે તમે જે નથી તેને તમે રોઈ રહ્યાં છો.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == હું તમને ખોઈ રહી ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| સ્ત્રી : હું તમને ખોઈ રહી,
| |
| {{space}} તમે ક્યાં છો ? હું તમને ક્યાંય નથી જોઈ રહી.
| |
| પુરુષ : તમે મને નહિ, તમારી જાતને ખોઈ રહ્યા,
| |
| {{space}} એથી ક્હો છો તમે મને ક્યાંય નથી જોઈ રહ્યા;
| |
| {{space}} ને હવે તમે તમારી જાત પર રોઈ રહ્યા,
| |
| {{space}} તમારી આંખોમાં મારી છબી એને લ્હોઈ રહ્યા,
| |
| {{space}} હવે આંખોની અંદર પણ હશે કોઈ નહિ;
| |
| {{space}} હવે તમે કહી શકો, ‘હું તમને ખોઈ રહી.’
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == રહસ્યોમાં ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| સ્ત્રી : હવે ક્હો, મારાં રહસ્યોમાં તમારું સ્થાન ક્યાં છે ?
| |
| પુરુષ : તમારાં રહસ્યોમાં જો મારું કોઈ સ્થાન હોય
| |
| {{space}}{{space}} તો પછી તમે જ ક્હો, મારું માન ક્યાં છે ?
| |
| {{space}} તમારે રહસ્યો જેવું કશું છે જ નહિ,
| |
| {{space}} તમે ઘણું બધું માની લો છો;
| |
| {{space}}{{space}} તમે ભલા છો ! તમને એનું ભાન ક્યાં છે ?
| |
| {{space}} જોકે તમે સ્વયં એક રહસ્ય છો,
| |
| {{space}} કારણ કે તમારામાં કશું જ રહસ્યમય નથી;
| |
| {{space}}{{space}} તમે ભલા છો ! તમને એનું જ્ઞાન ક્યાં છે ?
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == મારી આંખો ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| : તમે મારી આંખોથી અજાણ,
| |
| પ્રિયે, આ મારી આંખો એ આંખો નથી,
| |
| એ તો છે તમારું હૃદય વીંધે એવાં બાણ.
| |
| પુરુષ : તમને પણ મારા હૃદયની ન જાણ,
| |
| {{space}} એ કુસુમથી વધુ કોમળ, પણ વજ્રથી વધુ કઠોર,
| |
| {{space}} તમે છોડી તો જુઓ એ બાણ,
| |
| {{space}} તોડી જુઓ એને, નહિ તૂટે એવું એ નઠોર.
| |
| {{space}} તો પછી એ બાણ જો છૂટે તો કયું લક્ષ્ય ચીંધે ?
| |
| {{space}} જોજો, રખેને એ બાણ તમારું હૃદય વીંધે !
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == સૌંદર્ય અને સત્ય ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| સ્ત્રી : તમે કમળની પાંખડીઓ તોડી નાખી
| |
| {{space}} ને પછી એની દાંડી હાથમાં રાખી
| |
| {{space}} ‘આ સૌંદર્ય છે.’ એમ મને જે કહ્યું
| |
| {{space}} એમાં ક્હો, સત્ય ક્યાં રહ્યું ?
| |
| પુરુષ : તમે પાંખડીઓ તોડી નાખો કે ન નાખો
| |
| {{space}} ને દાંડી હાથમાં રાખો કે ન રાખો
| |
| {{space}} પાંખડીઓને તો ખરવું જ રહ્યું
| |
| {{space}} એ સત્ય તમે ના ગ્રહ્યું !
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == પ્રમાણિક-અપ્રમાણિક ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| પુરુષ : માદામ, તમે પ્રમાણિક છો ?
| |
| સ્ત્રી : હા જી, હું પ્રમાણિક છું,
| |
| {{space}} પણ શ્રીમાન ! કહો, તમે પ્રમાણિક છો ?
| |
| પુરુષ : ના, હું અપ્રમાણિક છું.
| |
| {{space}} પણ તમે જ્યારે ક્હો છો કે તમે પ્રમાણિક છો
| |
| {{space}} ત્યારે તમે અપ્રમાણિક છો,
| |
| {{space}} અને હું જ્યારે કહું છું કે હું અપ્રમાણિક છું
| |
| {{space}} ત્યારે હું પ્રમાણિક છું.
| |
| {{space}} હવે ક્હો કોણ પ્રમાણિક અને કોણ અપ્રમાણિક ?
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == ચાલો દૂર દૂર ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| સ્ત્રી : ચાલો દૂર દૂર... જ્યાં આપણે બે મનમાન્યો પ્રેમ કરીએ,
| |
| {{space}} જ્યાં આપણે બે સાથે જીવીએ ને સાથે મરીએ;
| |
| {{space}} જ્યાં ધૂંધળા આકાશમાં સૂરજ ઊગતો હોય ઝાંખો ઝાંખો,
| |
| {{space}} જાણે અશ્રુથી ચમકતી મારી ચંચલ આંખો;
| |
| {{space}} જ્યાં આપણો શયનખંડ વર્ષોજૂનાં રાચરચીલાથી શોભતો હોય,
| |
| {{space}} છત પરનાં રંગીન સુશોભનો અને ભીંત પરના
| |
| {{space}}{{space}} ઊંચાઊંડા અરીસાથી ઓપતો હોય,
| |
| {{space}} જ્યાં અંબરનો આછો ધૂપ ચોમેર મહેકતો હોય,
| |
| {{space}} અમૂલ્ય ફૂલોની સુગંધ સાથે ભળીને બહેકતો હોય;
| |
| {{space}} જ્યાં ક્ષિતિજ પારથી આવી આવીને કૈં નૌકાઓ નાંગરતી હોય,
| |
| {{space}} જેના થકી મારી નાનામાં નાની ઇચ્છાઓ પાંગરતી હોય;
| |
| {{space}} જ્યાં આખુંયે નગર આથમતા સૂરજની
| |
| {{space}}{{space}}રંગબેરંગીન આભા ઓઢતું હોય,
| |
| {{space}} જ્યાં સમગ્ર વિશ્વ સમી સાંજના
| |
| {{space}}{{space}}સ્નિગ્ધ સઘન અંધકારમાં પોઢતું હોય;
| |
| {{space}} જ્યાં બધું જ સ્વસ્થ, સુન્દર, સમૃદ્ધ, શાન્ત ને ઉન્મત્ત હોય...
| |
| પુરુષ : લાગે છે કે બૉદલેરનાં કાવ્યો તમે વાંચો છો,
| |
| {{space}} ‘યાત્રાનું નિમંત્રણ’ કાવ્ય વાંચી તમે રાચો છો;
| |
| {{space}} પણ તમે જાણો છો બૉદલેર આવું આવું ઘણું બધું કહેતા હતા,
| |
| {{space}} ને પછી જ્યાં હતા ત્યાંના ત્યાં જ – પૅરિસમાં જ – રહેતા હતા;
| |
| {{space}} તમે પણ જીવનભર ‘ચાલો દૂર દૂર...’ એવું એવું ઘણું બધું કહેશો,
| |
| {{space}} ને પછી આયુષ્યના અંત લગી જ્યાં છો ત્યાંના ત્યાં જ રહેશો.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == આમ તમે જો ન આવો ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| મારાં ખુલ્લાં દ્વાર,
| |
| એની પાર
| |
| તાકી તાકી
| |
| મારી આંખો થાકી.
| |
| | |
| આમ તમે જો ન આવો
| |
| ને કશુંય તે ન ક્હાવો,
| |
| તો જાણો છોને હું કેવી ડરી જાઉં,
| |
| કોઈ પણ ક્ષણે મરી જાઉં.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == તમે જો ન હો ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| તમે જો ન હો તો પછી મારે માટે શું છે ?
| |
| મારું મન આવો પ્રશ્ન પણ કોને પૂછે ?
| |
| | |
| મૃત્યુ ને પ્રેમ, સિક્કાની બે બાજુ, હું જાણું,
| |
| પણ તમે જો હો તો એ મૃત્યુને ય માણું.
| |
| પણ તમે જો ન હો તો પછી એ ન્યૂનતા,
| |
| મૃત્યુથી વિશેષ એવું મૃત્યુ, એ શૂન્યતા,
| |
| એ એકલતાનાં આંસુ પછી કોણ લૂછે ?
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == જેને ‘મારું’ કહી શકું ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| મને થાય ક્યાંક કોઈ એવું હોય જેને ‘મારું’ કહી શકું,
| |
| જેને મારા મનમાં જે હોય – નરસું કે સારું – કહી શકું.
| |
| | |
| ભલેને એનામાં મારા જેવી અધૂરપો હોય,
| |
| પણ સાથે સાથે થોડીઘણી મધુરપો હોય;
| |
| જેને અન્યથી ઊંચું કે નીચું નહિ, પણ ન્યારું કહી શકું.
| |
| | |
| જે મારા એકાન્તની એકલતાને સહી શકે,
| |
| હું જેવી છું તેવી ગાંડીઘેલી મને ગ્રહી શકે;
| |
| એ માનવી હોય પણ એને પ્રભુથી યે પ્યારું કહી શકું.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == તમે ધ્રુવ, તમે ધરી ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| આ મારી આંખો સારા યે સંસારમાં ફરી ફરી,
| |
| પ્રિયે, અંતે એકમાત્ર તમારી પર જ ઠરી.
| |
| | |
| સૌંદર્ય શું એ એણે અહીં જ જાણ્યું,
| |
| આનંદ શું એ એણે હવે પ્રમાણ્યું;
| |
| મારી આંખો હવે એ બન્નેથી સદા ભરી ભરી.
| |
| | |
| એ હવે અંતરમાં જ રમ્યા કરે,
| |
| તમારી આસપાસ જ નમ્યા કરે;
| |
| મારા સંસારમાં હવે તમે ધ્રુવ, તમે ધરી.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == પ્રેમમાં વિલંબ ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| આમ ને આમ તો વર્ષો વહી જશે,
| |
| વિલંબની વ્યથા કેમ સહી જશે ?
| |
| | |
| જુઓ, વસંત તો આ... આ ચાલી,
| |
| જોતજોતાં ડાળ થશે ખાલી;
| |
| પછી તમે આવો, શા ખપનું ?
| |
| મારું જન્માન્તરનું સપનું
| |
| એ તો માત્ર સપનું જ રહી જશે.
| |
| | |
| પછી આયુષ્યનો શેષભાગ
| |
| કેવોક હશે ? ગ્રીષ્મની આગ
| |
| ને શિશરનું હિમ ! એ કથા,
| |
| મૃત્યુ પૂર્વે મૃત્યુની એ વ્યથા
| |
| ક્ષણે ક્ષણે એકાન્તમાં કહી જશે.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૫}} <br> | |
| </poem>
| |
| | |
| == મારા પ્રેમમાં ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| મારા પ્રેમમાં વિલંબિત લય છે,
| |
| પ્રિયજન, એનો તમને ભય છે ?
| |
| | |
| મારા પ્રેમમાં ન સમુદ્રતટના તરંગની દ્રુત ગતિ,
| |
| ન એના જેવો કો’ ભાવાવેશ ભૂમિ પ્રતિ,
| |
| ન એના જેવો કોઈ ઉન્માદ કે ઉદ્રેક,
| |
| ન એના જેવો આવેગનો કો’ અતિરેક,
| |
| ન એના જેવો ભરતીનો કો’ રઘવાટ,
| |
| ન એના જેવો તલસાટ કે ઘુઘવાટ;
| |
| મારા પ્રેમમાં ન વસંતનું કે એના વિલાસનું વય છે,
| |
| પ્રિયજન, એનો તમને ભય છે ?
| |
| | |
| મારા પ્રેમમાં છે મધ્યસમુદ્રના વમળની વક્ર ગતિ,
| |
| એથી એમાં નથી કોઈ તટ પ્રતિ રતિ,
| |
| એ તો એની જેમ જ્યાં છે ત્યાં જ ઘૂમ્યા કરે,
| |
| ને એની જેમ દિશાશૂન્ય ઝઝૂમ્યા કરે,
| |
| મારો પ્રેમ સમુદ્રતલે વિરમી જશે ?
| |
| ને અનંત મૌનમાં, મૃત્યુમાં શમી જશે ?
| |
| મારા પ્રેમમાં એવો કોઈ શાપ છે કે અંતે એનો ક્ષય છે ?
| |
| પ્રિયજન, એનો તમને ભય છે ?
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == તમારો પ્રેમ == | |
| | |
| <poem>
| |
| શું આ તમારો પ્રેમ છે ?
| |
| હું જે છું તેને નહિ ને હું જે નથી તેને ચાહો,
| |
| અને એને તમે પ્રેમ ક્હાવો
| |
| ના, આ તમારો પ્રેમ નથી, આ તમારો વ્હેમ છે.
| |
| શું આ તમારો પ્રેમ છે ?
| |
| | |
| તમે મારામાં તમારાં સ્વપ્ન જોઈ રહ્યા,
| |
| એથી તમે મને જોતા નથી;
| |
| તમે મને નહિ, તમારાં સ્વપ્નને જોઈ રહ્યા,
| |
| એમાં તમે મને ખોતા નથી ?
| |
| એથીસ્તો હજુય બધું જેમનું તેમ છે.
| |
| | |
| તમે મને નહિ, પ્રેમને પ્રેમ કરો છો,
| |
| એ પ્રેમનો કોઈ અર્થ નથી;
| |
| એથીસ્તો તમે મને પ્રેમ કરવામાં ડરો છો,
| |
| તમારો પ્રેમ શું વ્યર્થ નથી ?
| |
| એથીસ્તો હજુય બધું એમનું એમ છે.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == સ્મૃતિ == | |
| | |
| <poem>
| |
| ઘરની અંદર
| |
| વર્ષોથી એક ખૂણામાં બેસી રહું.
| |
| મારો ખંડ સુશોભિત,
| |
| છત પર બિલોરી ઝુમ્મરો,
| |
| ભોંય પર ગૂંથેલી જાજમો,
| |
| બારી પર રેશમી પડદા,
| |
| ભીંત પર મઢેલા અરીસા,
| |
| ટેબલ પર રંગીન ફૂલો;
| |
| મારો ખંડ ભર્યો ભર્યો.
| |
| ત્યાં ઓચિંતું કોઈક પ્રવેશી ગયું,
| |
| મને ઘડી હસાવી, ઘડી રડાવી,
| |
| જાણું નહિ ક્યારે એ વિદાય થયું;
| |
| મારા ચિત્તમાં એ સ્મૃતિ બની ગયું.
| |
| હવે મારો ખંડ ખાલી ખાલી,
| |
| હવે માત્ર સ્મૃતિથી જ ભર્યો ભર્યો.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == આ મારી જાતનું શું કરીશ ? ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| આ મારી જાતનું શું કરીશ ? મેં જે પ્રેમ કર્યો એ પ્રેમનું શું કરીશ ?
| |
| હું પ્રેમમાં પાગલ તે આટલે દૂર આવી, હવે પાછી કેમ ફરીશ ?
| |
| | |
| પ્રેમમાં મેં જે કૈં કહ્યું ને જે કૈં કર્યું, જાણું નહિ એનો શો અર્થ હશે,
| |
| એ સૌ હવે વજ્ર જેમ લલાટે જે લખ્યું, એ શું હવે કદી વ્યર્થ થશે ?
| |
| આ મારી જાત જેણે પ્રેમ કર્યો, એના પર હવે કેવું ધ્યાન ધરીશ ?
| |
| સપત્નીની જેમ એ તો સદા સાથે રહેશે, એને હવે કેમ હરીશ ?
| |
| | |
| હું આયુષ્યની અધવચ આવી છું, હવે નવા આરંભની વય નથી,
| |
| જીવનના આરંભનો પ્રથમ જે પ્રેમ, એ પ્રેમનો કદી ક્ષય નથી;
| |
| એક દેહમાં બે જીવ ? એક ભવમાં બે ભવ ? હું હવે કોને વરીશ ?
| |
| એકાન્ત ને એકલતાને વરીશ, એમાં જીવીશ ને એમાં જ મરીશ.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == રમત ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| તમે રમત રમી શકો છો.
| |
| | |
| તમે ચેસબોર્ડનાં ચોકઠાંઓમાં
| |
| તમારાં રાજા, રાણી વજીર,
| |
| હાથી, ઘોડા, ઊંટ, પ્યાદાં
| |
| બધું બરોબર ગોઠવો છો.
| |
| | |
| તમે પ્રથમ ચાલ ચાલો છો
| |
| ત્યારે જ હું તમારી છેલ્લી ચાલ પામી જાઉં છું,
| |
| કયું પ્યાદું ક્યાં સીધું એક એક ડગ ચાલશે,
| |
| પછી કયું ઊંટ ક્યાં વાંકું ને કયો હાથી ક્યાં સીધો ચાલશે,
| |
| કયો ઘોડો ક્યાં કૂદશે,
| |
| પછી વજીર, રાણી, રાજા ક્યાં શું કરશે –
| |
| બધું હું બરોબર પામી જાઉં છું.
| |
| છેવટે તમારો રાજા શેહમાં આવે છે
| |
| અને હું બાજી જીતી જાઉં છું.
| |
| | |
| મારે માટે તો રમત શરૂ થાય ત્યારે જ પૂરી થાય છે.
| |
| | |
| ના, હું રમત રમી શકતો નથી.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == અસ્તિત્વ ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| મારે તમને મારું બધું જ ધરી દેવું,
| |
| તમારે મારું બધુંય હરી લેવું.
| |
| | |
| મેં તમને મારું મન ધરી દીધું,
| |
| તમે એને હરી લીધું;
| |
| | |
| ને મેં તમને મારું વચન ધરી દીધું,
| |
| તમે એને હરી લીધું;
| |
| | |
| વળી મેં તમને મારું કર્મ પણ ધરી દીધું,
| |
| તમે એને હરી લીધું.
| |
| | |
| મેં તમને ધરી દીધું મારું નિ:શેષ વ્યક્તિત્વ,
| |
| હવે બાકી રહ્યું માત્ર એક આ મારું અસ્તિત્વ.
| |
| | |
| મારે માટે તો એને પણ ધરી દેવું અશક્ય નથી,
| |
| પણ હા, તમારે માટે એને તો હરી લેવું જ શક્ય નથી.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == મારી રીતે ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| તમને હું ચાહું છું પણ તે મારી રીતે,
| |
| ભલેને હોય જુદી રીત તમારી પ્રીતે.
| |
| | |
| તમારાં ચરણમાં નૃત્ય, હસ્તમાં મુદ્રા,
| |
| નેત્રમાં ભંગી, તમે અધીર;
| |
| મારું આસન, મારી અદબ, મારી દૃષ્ટિ,
| |
| બધું દૃઢ, અચલ ને સ્થિર;
| |
| હું રીઝું છું મૌને ને તમે રીઝો છો ગીતે.
| |
| | |
| આ સમાન્તર બે રેખા, જે ક્યાંય કેમેય
| |
| એકમેકને નહિ જ મળે,
| |
| કદાચ ક્યારેક એ બે અસીમ અનંતે
| |
| પરસ્પરમાં ભળે તો ભળે;
| |
| આ રમતમાં કોણ હારે ? ને કોણ જીતે ?
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == તમે અતિવિચિત્ર છો ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| તમે જાણો નહિ, પ્રિયે ! પણ તમે વિચિત્ર છો.
| |
| | |
| તમે કેટકેટલાની મૈત્રી ઝંખો,
| |
| ને જે મિત્ર થાય એને ડંખો;
| |
| વિચિત્ર જ નહિ, પણ તમે અતિવિચિત્ર છો.
| |
| | |
| તમે નવું નવું મહોરું પહેરો,
| |
| ને અસલ જે ચહેરો તેને ચેરો;
| |
| હવે તમે જ કહો, તમે કોઈનાય મિત્ર છો ?
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == ગમતું નથી ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| તમને ક્યાંય ગમતું નથી,
| |
| તમારું મન તમારા મનમાંય તે રમતું નથી.
| |
| | |
| કાલની સ્મૃતિઓ શું ડંખે છે ?
| |
| તમારું મન કશું ઝંખે છે ?
| |
| તમારું મન હવે શું તમનેય તે નમતું નથી ?
| |
| | |
| તમારે શું ક્યાંય જવું નથી ?
| |
| જ્યાં છો ત્યાંથી દૂર થવું નથી ?
| |
| તમારું મન હવે શું શૂન્યમાંય તે શમતું નથી ?
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == આરંભ કે અંત ? ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| ક્હેશો મને આ તે આરંભ કે અંત ?
| |
| | |
| તમે જેમ ચાલો, તેમ પંથ લાંબો;
| |
| પછી જે આંબવું તેને ક્યારે આંબો ?
| |
| તમે ચાલવાનો નહિ મેલો તંત ?
| |
| | |
| અંતમાં આરંભ, આરંભમાં અંત ?
| |
| તમે મેલો હવે એવી બધી ખંત,
| |
| આપણું આ આયુ નથી કૈં અનંત.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == વિરામચિહ્નો ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| તમે પત્રમાં ચીતર્યો’તો પ્રશ્નાર્થ,
| |
| મેં ચીતર્યું’તું આશ્ચર્ય;
| |
| પછી તમે પત્રમાં ચીતર્યું’તું આશ્ચર્ય,
| |
| મેં ચીતર્યો’તો પ્રશ્નાર્થ;
| |
| હવે કશું ચીતરવા – કરવાનું રહ્યું ?
| |
| હવે માત્ર પૂર્ણવિરામના મૌનમાં જ સરવાનું રહ્યું.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == અંતે તમે હાર્યા ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| આરંભથી જ મેં તો તમને ન્હોતા વાર્યા ?
| |
| પણ ત્યારે તમે મારું માન્યું નહિ,
| |
| તમે તો બસ જે ક્હો, જે કરો તે જ સહી;
| |
| ત્યારે મેં તમને આવા ન્હોતા ધાર્યા.
| |
| | |
| જ્યારે મેં કહ્યું, ‘બહુ સાંકડી છે આ પ્રેમગલી,
| |
| એમાં શક્ય નથી એકસાથે આપણે બે જણે જવું,
| |
| અશક્ય છે એમાં પાર થવું,
| |
| એ ક્યારેય ક્યાંય કોઈનેય નથી ફળી.’
| |
| ત્યારે તમે માન્યું હું તમને હસી રહ્યો,
| |
| તમારાથી દૂર ખસી રહ્યો,
| |
| ત્યારે તમે આંસુ સાર્યાં.
| |
| | |
| જ્યારે મેં કહ્યું, ‘આ પ્રેમે તો કેટલાયને માર્યા.’
| |
| ત્યારે તમે માન્યું કે તમને ક્યાં કોઈ ભય છે.
| |
| ‘ચેતો !’, મેં કહ્યું, ‘હજુય સમય છે.
| |
| આ પ્રેમે ક્યારેય ક્યાંય કોઈનેય નથી તાર્યા.
| |
| હવે નક્કી કરો મરવું છે કે મરવું નથી ?’
| |
| ત્યારે તમે માન્યું, ‘આપણે હવે કશું કરવું નથી.’
| |
| ત્યારે અંતે તમે હાર્યા.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == અધવચ ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| મને હતું જ કે તમે આમ અધવચ અટકશો.
| |
| આગળ જવું નથી ? ભલે ! પણ પાછા જવાશે નહિ,
| |
| વરસો વહી ગયાં તે તો હવે પાછાં લવાશે નહિ,
| |
| તમે જેવા હતા તેવા તો હવે પાછા થવાશે નહિ;
| |
| તો પછી તમે સ્મૃતિ ને વિસ્મૃતિની વચ્ચે લટકશો.
| |
| | |
| તમે અહીં લગી ચાલ્યા, એટલું બીજું ચલાશે નહિ,
| |
| થાકી ગયા હો તો મારો આ હાથ ઝલાશે નહિ,
| |
| તમે પથ્થર સમા થશો ને હવે જો હલાશે નહિ,
| |
| તો પછી તમે જીવનભર શું શૂન્યમાં ભટકશો ?
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == વિરહ ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| તમે કહ્યું, ‘મળો !’, મેં કહ્યું, ‘મળશું.’
| |
| પણ વર્ષોના વિરહ પછી આપણે પાછા વળશું ?
| |
| એ તો એકમાત્ર વિધાતા જ કહી શકે,
| |
| ભવિષ્યને કોણ લહી શકે ?
| |
| બસ માત્ર બે જ શબ્દો ને વર્ષોનું મૌન ભાંગી જાય,
| |
| કૈં કેટકેટલી કટુમધુર સ્મૃતિઓ જાગી જાય;
| |
| મળતાં હતાં ત્યારે કૈં કેટલું મળતાં હતાં,
| |
| એકમેકમાં કેવું ભળતાં હતાં.
| |
| હવે પછી મળશું તો શું મળતાં હતાં તેમ જ મળશું ?
| |
| પરસ્પર હળતાં હતાં શું તેમ જ હળશું ?
| |
| એ મિલન શું વિરહના ફળ રૂપે ફળશે ?
| |
| કે પછી બે જણ જાણે કદી મળ્યાં ન હોય તેમ મળશે ?
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == મિલન ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| વર્ષોથી આપણે ન મળ્યાં, ન કશું કર્યું,
| |
| વર્ષોથી આપણે તો માત્ર મૌન જ ધર્યું.
| |
| મળ્યાં ત્યારે કેવું મળ્યાં,
| |
| વચ્ચે કાળ જાણે થંભ્યો હોય એવું મળ્યાં.
| |
| બોલ્યા ત્યારે એવું બોલ્યા,
| |
| ક્ષણેકમાં પરસ્પરનાં હૃદય ખોલ્યાં.
| |
| વિરહમાં યે સુખ હોય તે આજે માણ્યું,
| |
| મૌન પણ મુખર હોય તે આજે જાણ્યું.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == એકાન્તમાં ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| એકને એક ક્હેવું, બીજાને બીજું,
| |
| ને ત્રીજાને વળી ત્રીજું;
| |
| જાતને કૈં જ ન ક્હેવું,
| |
| તમારે તો બસ માત્ર જોઈ ર્હેવું.
| |
| | |
| પછી પેલા ત્રણે ક્યાંક મળી ગયા,
| |
| તમે જે કહ્યું તે કળી ગયા.
| |
| તમે જે કર્યું તે વ્યર્થ ગયું,
| |
| તમારે જાણવું છે પછી શું થયું ?
| |
| | |
| પછી ત્રણે ન’તો લડ્યા, ન’તો રડ્યા,
| |
| પણ ત્રણે રસ્તે પડ્યા;
| |
| હવે રહ્યું કશું જોવું ?
| |
| તમારે તો હવે એકાન્તમાં રોવું !
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == કાચના ઘરમાં ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| ક્યારનો કહું છું કે તમે કાચના ઘરમાં વસો છો.
| |
| તમારું ઘર ઈંટ, માટી ને પથ્થરનું ઘર નથી.
| |
| શું એનો તમને ડર નથી ?
| |
| તમે તો હસો છો !
| |
| તમે ક્યાં સુણો છો ?
| |
| તમે તો બસ ધૂણો છો.
| |
| | |
| સૂરજનાં કિરણ કાચની ભીંતોને ભેદીને,
| |
| ક્યાંય કશુંય નહિ છેદીને,
| |
| કાળી ભોંય અને ધોળી છતને સોનેરી રંગે લીંપે,
| |
| તમારો ખંડ ઝળહળતો દીપે;
| |
| તમે સવાર સાંજ એનો તાજો તડકો ઓઢો,
| |
| તમે રાતભર મશરૂ-મખમલમાં પોઢો;
| |
| એથી તમે માનો છો તમે હેમખેમ છો,
| |
| સદાયને માટે તમે એમના એમ છો.
| |
| તો તમે ભૂલો છો,
| |
| તમે ભ્રમમાં ફાલો-ફૂલો છો.
| |
| ફેંકી જુઓ તો થોડાક જ પથ્થરો,
| |
| પછી જુઓ ! કાચની ભીંતો તો નહિ હોય,
| |
| પણ નહિ હોય ધોળી છત અને કાળી ભોંય,
| |
| તમારી આસપાસ હશે કેવળ કાચની કચ્ચરો.
| |
| તેથી તો ફરીથી કહું છું તમે કાચના ઘરમાં વસો છો.
| |
| તમે નહિ સુણો, હજુ તમે તો બસ હસો છો !
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == તમારું ઘર ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| તમારું ઘર એ ઘર નથી,
| |
| એ ખડક પર નથી;
| |
| તમે એને રેત પર રચ્યું,
| |
| જુઓ ! ક્યારનું એ કેટકેટલા ભારથી લચ્યું;
| |
| – ધનનો ભાર, સત્તાનો ભાર ને કીર્તિનો ભાર,
| |
| એ તમારી સૌ મહેચ્છાઓનો ભાર, જેનો નથી પાર –
| |
| એથીયે વધુ તો તમારું મન ભૂતની જેમ ભમે,
| |
| ઘરનો ખૂણેખૂણો એના ભારથી નમે;
| |
| ભલે તમે એની ચારે બાજુ કોટકિલ્લા બાંધો,
| |
| જાણે દેવોનું જ ધામ હોય એવા નામ સાથે એને સાંધો;
| |
| પણ અચાનક ભૂકંપની લપટથી
| |
| કે ઓચિંતી કો ઝંઝાની ઝપટથી
| |
| ક્યારેક કડડભૂસ થશે
| |
| ત્યારે ક્હો, આ તમારું ઘર ક્યાં હશે ?
| |
| આરંભથી જ તમારું ઘર ઘર ન’તું,
| |
| એ ખડક પર ન’તું.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == તમે શાન્ત છો ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| જાણે કંઈ થયું જ નથી એમ તમે શાન્ત છો.
| |
| તમે અચાનક ધસી ગયા,
| |
| બધું અસ્તવ્યસ્ત, છિન્નભિન્ન કર્યું,
| |
| અને જ્યારે જે કૈં ધાર્યું’તું તે એકેય કાજ ન સર્યું,
| |
| ત્યારે તમે અચાનક ખસી ગયા.
| |
| એથી કહું છું તમે શાન્ત નહિ, તમે ક્લાન્ત છો.
| |
| હવે તમને એ ભ્રમ થશે
| |
| કે જે કંઈ અસ્તવ્યસ્ત, છિન્નભિન્ન થયું હશે
| |
| તે વ્હેલુંમોડું આપમેળે થયું ન થયું થશે
| |
| અને અંતે બધું જ્યમ હતું ત્યમ હશે.
| |
| એથી કહું છું તમે ક્લાન્ત નહિ, તમે ભ્રાન્ત છો.
| |
| </poem>
| |
| | |
| == જવું જ છે તો જાઓ ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| જવું જ છે તો જાઓ, પણ મેં જે પ્રેમ કર્યો તે પ્રેમને સ્મરશો નહિ,
| |
| અને ભવિષ્યનું તમારું જે શેષ જીવન એને વ્યર્થ કરશો નહિ.
| |
| | |
| આટલાં વર્ષો તમે જાણે કે સ્વપ્નલોકમાં પરીકથામાં વસ્યા હતા,
| |
| છતાં કેટકેટલું લડ્યા હતા, રડ્યા હતા ને હોંસે હોંસે હસ્યા હતા;
| |
| એનું સૌંદર્ય, એનો આનંદ, એની ધન્યતા, એને હવે હરશો નહિ,
| |
| જે કૈં થયું, જે કૈં ગયું ને જે કૈં રહ્યું, એને ધ્યાન પર ધરશો નહિ.
| |
| જીવનમાં જ્યાં જ્યાં અંત છે ત્યાં ત્યાં નવો આરંભ છે, ક્યાંય ન્યૂનતા નથી.
| |
| ભર્યુંભર્યું આ વિશ્વ છે તેવું જ જીવન છે, એમાં ક્યાંય શૂન્યતા નથી;
| |
| વિરહની વ્યાકુલતા ને વિહ્વલતામાં એકલતાને વરશો નહિ,
| |
| તમે કોઈના પ્રેમપાત્ર થશો, ને તો તમે મૃત્યુ પૂર્વે મરશો નહિ.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == સર્પ ? કે રજ્જુ ? કે બન્ને ? ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| મધરાતે
| |
| તમે અચાનક મારા શયનખંડમાં આવ્યા,
| |
| તમે મને પૂછ્યું, ‘જાગો છો કે ?’
| |
| મેં કહ્યું, ‘હા.’
| |
| પછી તમે મને પૂછ્યું, ‘કંઈ વાંચવું છે ?’
| |
| મેં કહ્યું, ‘હા.’
| |
| તમે મારા હાથમાં પુસ્તક ધર્યું :
| |
| ‘સર્પ અને રજ્જુ’.
| |
| ને મારા હોઠ પર ચુંબન કર્યું.
| |
| પછી તમે તરત જ ચાલ્યા ગયા.
| |
| હજુ હું એ ચુંબન વાંચી રહ્યો છું.
| |
| | |
| એ પછીની મધરાતે
| |
| તમે અચાનક ફરી મારા શયનખંડમાં આવ્યા,
| |
| અને માત્ર આટલું જ કહ્યું,
| |
| ‘મારા પ્રેમમાં વિલંબિત લય છે,
| |
| એનો તમને ભય છે ?’
| |
| પછી તમે કહ્યું,
| |
| ‘મારી વય વધતી જાય છે,
| |
| મારી અધીરતા પણ. પણ...’
| |
| પછી તમે અરધે વાક્યે જ ચાલ્યા ગયા.
| |
| હજુ હું વિસ્મય સાથે
| |
| મને સતત પૂછી રહ્યો છું,
| |
| ‘એ ચુંબન –
| |
| સર્પ ? કે રજ્જુ ? કે બન્ને ?’
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == છે છે અને નથી નથી ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| પ્રાત:કાલે લીલા તૃણદલે
| |
| ઝાકળબિન્દુ જે ઝમ્યું,
| |
| સંધ્યાકાલે નીલા નભતલે
| |
| ઇન્દ્રધનુષ્ય જે નમ્યું,
| |
| એને પકડવા જકડવા બહુ કર્યું મથી મથી,
| |
| પણ છે છે અને નથી નથી.
| |
| | |
| ઓચિંતું મળ્યું મનનું મિત,
| |
| એની અંતર્ગૂઢ વ્યથા;
| |
| ક્ષણાર્ધમાં અમર્ત્ય શી પ્રીત,
| |
| એની અગમ્ય શી કથા;
| |
| એને જીવવા-મરજીવવા બહુ કર્યું કથી કથી,
| |
| પણ છે છે અને નથી નથી.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == પ્રેમમાં ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| પ્રેમમાં ક્હો, તમારે ક્ષણેક્ષણે શું કરવાનું ?
| |
| જાણે કે તમે જીવ્યા જ નથી એમ મરવાનું.
| |
| | |
| ‘ક્હો, તમારું નામ શું છે ?’
| |
| જો કોઈ તમને પૂછે,
| |
| ને તમે ન કહી શકો,
| |
| અનામી જ રહી શકો
| |
| એમ તમારે તો વિસ્મૃતિમાં સદા સરવાનું.
| |
| | |
| ‘ક્હો, તમારું રૂપ શું છે ?’
| |
| જ્યારે જાત એમ પૂછે,
| |
| ત્યારે અરીસામાં કાય
| |
| જોતાં ઓળખ ન થાય
| |
| એમ તમારે તો શૂન્યતામાં સદા ફરવાનું.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == સ્વપ્ન ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| ઘરની બહાર
| |
| વર્ષોથી રસ્તાઓ પર ભમી રહું.
| |
| મારા રસ્તા લાંબા પ્હોળા,
| |
| જ્યાં ત્યાં ટોળેટોળાં,
| |
| વાહનોની દોટંદોટ,
| |
| ધુમાડાના ગોટંગોટ,
| |
| અવાજોની ચીસાચીસ
| |
| મકાનોની ભીંસાભીંસ;
| |
| મારા રસ્તા ભર્યા ભર્યા.
| |
| ત્યાં ઓચિંતું કોઈક પસાર થયું,
| |
| બોલ્યું ન બોલ્યું, હસ્યું ન હસ્યું
| |
| ત્યાં તો એ રહસ્યની જેમ અલોપ થયું;
| |
| મારી આંખોમાં એ સ્વપ્ન બની ગયું.
| |
| હવે મારા રસ્તા ખાલી ખાલી,
| |
| હવે માત્ર સ્વપ્નથી જ ભર્યા ભર્યા.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == એનાં એ બે જણ ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| પહેલાં બે જણ મળ્યાં
| |
| વાતે વળ્યાં,
| |
| હળ્યાં, ભળ્યાં,
| |
| પરસ્પરનાં હૃદયને જોડીને કર્યાં પૂર્ણ પૂર્ણ.
| |
| | |
| પછી એનાં એ બે જણ મળ્યાં,
| |
| વાતે વળ્યાં,
| |
| બળ્યાં, ઝળ્યાં,
| |
| પરસ્પરનાં હૃદયને તોડીને કર્યાં ચૂર્ણ ચૂર્ણ.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == મહોરાં ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| અચાનક બે મહોરાં વચ્ચે પ્રેમ થયો.
| |
| હવે તમે પૂછશો નહિ કે કેમ થયો ?
| |
| કેમકે એ તો બસ એમ ને એમ થયો.
| |
| | |
| વરસોના વરસો લગી તો એ બે હસ્યાં,
| |
| વચમાં વચમાં લડ્યાં,
| |
| ક્યારેક તો વળી રડ્યાં;
| |
| અંતે એકમેકના જીવનમાંથી ખસ્યાં.
| |
| | |
| આમ ને આમ મહોરાં ન રહ્યાં મહોરાં,
| |
| આમ ને આમ મહોરાં જ થયા ચહેરા;
| |
| ને ચહેરા ? પ્રથમથી જ હતાં મહોરાં.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == વિરહમાં મિલન, મિલનમાં વિરહ ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| સામસામા તટ,
| |
| વચમાં હોય વૈતરણીનો પટ,
| |
| ત્યારે વિરહમાં જ મિલન થાય.
| |
| | |
| એનો એ જ તટ,
| |
| વચમાં ન્હોય વૈતરણીનો પટ,
| |
| ત્યારે મિલનમાં ય વિરહ થાય.
| |
| | |
| {{સ-મ|૧૨ માર્ચ ૨૦૦૫}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == સ્મૃતિમાં ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| જેણે પ્રેમ કર્યો તે સન્નારી ક્યાં છે ?
| |
| જેણે પ્રેમ કર્યો તે સજ્જન ક્યાં છે ?
| |
| એ બન્નેએ જે પ્રેમ કર્યો તે પ્રેમ ક્યાં છે ?
| |
| એ બન્નેએ જે ક્ષણે પ્રેમ કર્યો તે ક્ષણ ક્યાં છે ?
| |
| ક્ષણ તો છે અનંતનો કણ,
| |
| એ કણ કણનો સરવાળો,
| |
| એ ક્ષણ ક્ષણનો સરવાળો
| |
| એટલે જ તો અનંત.
| |
| એ સન્નારી, એ સજ્જન,
| |
| એ પ્રેમ, એ ક્ષણ,
| |
| એ બધું એથી તો હવે અનંતમાં શમી ગયું,
| |
| એને હવે નથી આદિ, નથી અંત;
| |
| જોકે હજુ સ્મૃતિમાં તો રમી રહ્યું.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == એકાન્ત અને એકલતા ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| એ બે જણ પોતપોતાનાં એકાન્તમાં એકલાં હતાં
| |
| ક્યાંક રસ્તે જતાં જતાં
| |
| અચાનક જ એકમેકને મળી ગયાં
| |
| ને માન્યું કે પરસ્પરનાં હૃદય હળી ગયાં.
| |
| માન્યું કે હવે એમનાં એકાન્તની બાદબાકી થશે
| |
| (પણ જાણ્યું ન્હોતું અંતે બન્ને થાકી જશે.)
| |
| ને માન્યું કે હવે એમની એકલતાનો ભાગાકાર થશે
| |
| (પણ જાણ્યુ ન્હોતું કે અંતે બન્નેની હાર થશે.).
| |
| માન્યું કે હવે બન્ને બે જલબિન્દુની જેમ પરસ્પરમાં ભળી જશે,
| |
| પછી કદી છૂટાં ન થાય એમ એકમેકમાં છેક મળી જશે.
| |
| પણ અંતે એ બન્નેનાં એકાન્તનો સરવાળો થયો,
| |
| (હવે જાણ્યું કે જીવનમાં માત્ર કંટાળો રહ્યો.)
| |
| ને અંતે એ બન્નેની એકલતાનો ગુણાકાર થયો,
| |
| (હવે જાણ્યું કે સંબંધમાં ન કોઈ સાર રહ્યો.)
| |
| પૂર્વે એ બે જણ પોતપોતાનાં એકાન્તમાં એકલાં હતાં,
| |
| પણ હવે છે એવાં એકાન્તમાં અને હવે છે એટલાં એકલાં ન’તાં.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == એક ફૂલ ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| બગીચાના છોડની ડાળ ઉપર એક ફૂલ ખીલ્યું,
| |
| એ સૂર્યમાં ઝળકતું,
| |
| ને સુગંધે છલકતું,
| |
| ગાતું,
| |
| મલકાતું.
| |
| | |
| ન કોઈએ એને ચૂંટ્યું,
| |
| ન કોઈએ એને સૂંઘ્યું,
| |
| કે ન કોઈએ એને કોટના કૉલરમાં મેલ્યું,
| |
| કે ન કોઈએ એને અંબોડાની લટમાં ગૂંથ્યું.
| |
| | |
| સવારથી સાંજ લગી એ ખીલતું રહ્યું.
| |
| અને પછી
| |
| એક પછી એક
| |
| એક પછી એક
| |
| એની પાંખડીઓ વેરી, વિખેરીને
| |
| એ ધૂળમાં ઢળી ગયું,
| |
| એ ધૂળમાં ભળી ગયું.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == એક ફળ ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| રસ્તાની ધારના વૃક્ષની ડાળ ઉપર એક ફળ પાક્યું,
| |
| એની છાલ લીસી લીસી
| |
| એનો ગલ પોચો પોચો,
| |
| હર્યુંભર્યું
| |
| રસથી કસથી.
| |
| | |
| ન કોઈએ એને તોડ્યું,
| |
| ન કોઈએ એને ચાખ્યું,
| |
| કે ન કોઈએ એને ઝોળીમાં નાંખ્યું,
| |
| કે ન કોઈએ એને છાબમાં રાખ્યું.
| |
| | |
| દિવસ પછી દિવસ વહી ગયા.
| |
| એની છાલ ભૂકો ભૂકો,
| |
| એનો ગલ સૂકો, સૂકો,
| |
| હવે નથી રસ,
| |
| હવે નથી કસ,
| |
| એનું બીજ પણ ખરી ગયું
| |
| ધરતીમાં સરી ગયું.
| |
| | |
| {{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == કૃતજ્ઞતાને ઊજવી રહ્યો ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| આજે સિત્તેર વર્ષનો થયો,
| |
| તે કોને કારણે ?
| |
| દેવોને કારણે ? ગ્રહોને કારણે ?
| |
| દેવો ? એમને તો મેં જોયા નથી ને જાણ્યા નથી,
| |
| સૌ કયા સ્વર્ગમાં વસે છે ? કોણ જાણે છે ?
| |
| ગ્રહો ? એમણે તો મને જાણ્યો તો શું, જોયો પણ નથી
| |
| એટએટલા દૂર વસે છે.
| |
| એમણે મને જિવાડ્યો નથી,
| |
| એમને કારણે આજે સિત્તેર વર્ષનો થયો નથી.
| |
| મારી પાસે, મારી આસપાસ તો છે મિત્રો,
| |
| એમને મેં જોયા છે, જાણ્યા છે;
| |
| એમણેય મને જોયો છે, જાણ્યો છે;
| |
| એમણે જ મને જીવનનો રસ પિવાડ્યો છે,
| |
| એમણે જ મને જિવાડ્યો છે;
| |
| એમને કારણે તો આજે સિત્તેર વર્ષનો થયો છું.
| |
| એથી જ મારા કેલેન્ડરમાં
| |
| દેવો અને ગ્રહોનાં નામ પરથી નહિ,
| |
| મિત્રોનાં નામ પરથી વાર ને મહિનાનાં નામ છે.
| |
| આજે હું માત્ર મારા જન્મને જ નથી ઊજવી રહ્યો,
| |
| મારાં સિત્તેર વર્ષોને જ નથી ઊજવી રહ્યો;
| |
| મિત્રોએ જિવાડ્યો એથી તો આટલું જીવ્યો,
| |
| આજે મિત્રોને ને એમની મૈત્રીને, મારી કૃતજ્ઞતાને ઊજવી રહ્યો.
| |
| | |
| {{સ-મ|૧૯૯૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
| | |
| == અરધી સદી પછી ==
| |
| | |
| <poem>
| |
| જ્યારે કાવ્ય વિશે, પ્રેમ વિશે ઝાઝું કંઈ લહ્યું ન’તું
| |
| ત્યારે આયુષ્યના ત્રેવીસમા વૈશાખમાં કહ્યું હતું,
| |
| ‘જન્મ શું એ નથી જાણતો
| |
| ને છતાં વર્ષવર્ષે રહ્યો જન્મદિન માણતો,
| |
| જન્મ શું એની અનુભૂતિની ના સ્મૃતિ,
| |
| મૃત્યુમાં જન્મની, નવજન્મની છે કૃતિ;
| |
| તો પછી એક દિન જન્મને ત્યાં પુન: લહી શકું,
| |
| કિન્તુ ત્યારેય નહિ કહી શકું.’
| |
| વચમાં અરધી સદીનું આયુષ્ય વહી ગયું,
| |
| કાવ્ય વિશે, પ્રેમ વિશે વધુ કંઈ કહી ગયું;
| |
| કાવ્યમાં, પ્રેમમાં જે કૈં અનુભૂતિ
| |
| એમાં મૃત્યુ પૂર્વે મૃત્યુ ને નવજન્મની યુતિ,
| |
| એ મૃત્યુ ને એ નવજન્મ એ જ તો છે દ્વિજત્વ,
| |
| આજે હવે કહી શકું એ દ્વિજત્વ જ તો છે જન્મનું સારસત્ત્વ.
| |
| | |
| {{સ-મ|૧૯૯૮}} <br>
| |
| </poem>
| |
