શાંત કોલાહલ: Difference between revisions

Latest revision as of 14:51, 18 October 2025

શાંત કોલાહલ

રાજેન્દ્ર શાહ

અનુક્રમ

પ્રારંભિક

અનુક્રમ
રાજેન્દ્ર શાહ : આસ્તિકતા, સાત્વિકતા ને વેશ્વિકતાના કવિ : ચંદ્રકાંત શેઠ

રાગિણી
૧ લલિત
૨ તોડી
૩ દેશી
૪ મધુમાધવી
૫ આશાવરી
૬ કોશી
૭ સોહિણી
૮ ભૈરવી
સ્વપ્ન
લગની
પુનર્મિલન
તવ પ્રવેશે
ત્રિમૂર્તિ
૧ કન્યા
૨ મુગ્ધા
૩ માતા
સ્થાનાંતર
ન વાત વ્યતીતની
છલનિર્મલ
મેડીને એકાન્ત
સ્મરણ
ગ્રીષ્માંત
ઐકાન્તિક દિન
ક્ષણને આધાર
આગતને
શ્વાનસંત્રી
પ્રભાત
ગગન ઘનથી ગોરંભાયું
અચલ નયને
સાયંસંવાદ
ચૈત્રનું પ્રભાત
અલસ ગ્રીષ્મ
દાંપત્ય
પડદો
કાલ
તડકો અને ખીસકોલી
અસ્તોદય
ફેરિયો અને ફક્કડ
મારું ઘર
ઓરડે અજવાળાં
શાંત કોલાહલ
કલ્પવલ્લી
ખેતરમાં
તળાવને તીર
ઢળતી રાતે
૧ સંધ્યા
૨ પ્રથમ પ્રહરે
ભતવારીનું ગીત
શાન્તિ
ધરુ
વૈશાખી વંટોળ
વનવાસીનાં ગીત
૧ નમીએ અગનફૂલ
૨ પ્રભાત
૩ બોલ
૪ આવડ્યું એનો અરથ
૫ મહુડો
૬ તોરી વાત વેલાતી
૭ જૂઠી રીસ
૮ રે છેલ મોરા
૯ કેવડિયાનો કાંટો
૧૦ કાળવી કીકી
૧૧ વનમાં વાયરે ઘેરી
૧૨ ભીંજવી જાય વરાંસી
૧૩ શરત
૧૪ શિયાળુ સાંજ
૧૫ કુંજમાં ઘડી ગાળીએ
૧૬ રેણ
૧૭ એઈ વ્હાલીડા
૧૮ રૂપને મ્હોરે
મલય પવન
ફાગ
ફાગણ
લગન
આછેરો અંતરાય
આવ્યો પૂનમનો પોરો
અનાદર
કોણ તે આવ્યું
કણી
અબોલ હેત
વિદાયતરી
યાદ
નિર્વાસિતનું ગાન
વેદના
જાગ, જાગ
ફરી જુદ્ધ
ભૂલીએ જુદાઈ ભાઈ
હે અભિનવ-પથ-યાત્રિક
પુણ્ય-ભારતભૂમિ

@@ Line 1: / Line 1: @@
+{{#seo:
+|title_mode= replace
+|title= શાંત કોલાહલ - Ekatra Foundation
+|keywords= ગુજરાતી કવિતા, શાંત કોલાહલ, રાજેન્દ્ર શાહ, અનુગાંધીયુગ ગુજરાતી સાહિત્ય, Shant Kolahal Rajendra Shah
+|description=This is home page for this wiki
+|image= New Doc 09-07-2022 22.28.52 1.jpg
+|image_alt=Wiki Logo
+|site_name=Ekatra Foundation
+|locale=gu-IN
+|type=website
+|modified_time={{REVISIONYEAR}}-{{REVISIONMONTH}}-{{REVISIONDAY2}}
+}}
+__NOTOC__
 {{BookCover
 |cover_image =  File:New Doc 09-07-2022 22.28.52 1.jpg
@@ Line 4: / Line 19: @@
 |author = રાજેન્દ્ર શાહ<br>
 }}
-* [[શાંત કોલાહલ/પ્રારંભિક | પ્રારંભિક]]
+{{Box
+|title = અનુક્રમ
+|content =
 <poem>
-<center>'''અનુક્રમ'''</center>
+* [[શાંત કોલાહલ/પ્રારંભિક|પ્રારંભિક]]
-રાજેન્દ્ર શાહ : આસ્તિકતા, સાત્વિકતા ને વેશ્વિકતાના કવિ : ચંદ્રકાંત શેઠ<br>
+<center>'''અનુક્રમ'''
-'''રાગિણી'''<br>
+રાજેન્દ્ર શાહ : આસ્તિકતા, સાત્વિકતા ને વેશ્વિકતાના કવિ : ચંદ્રકાંત શેઠ<br></center>
-[[શાંત કોલાહલ/૧ લલિત|૧ લલિત]]
+'''રાગિણી'''
-[[શાંત કોલાહલ/૨ તોડી|૨ તોડી]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૧ લલિત|૧ લલિત]]
-[[શાંત કોલાહલ/૩ દેશી|૩ દેશી]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૨ તોડી|૨ તોડી]]
-[[શાંત કોલાહલ/૪ મધુમાધવી|૪ મધુમાધવી]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૩ દેશી|૩ દેશી]]
-[[શાંત કોલાહલ/૫ આશાવરી|૫ આશાવરી]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૪ મધુમાધવી|૪ મધુમાધવી]]
-[[શાંત કોલાહલ/૬ કોશી|૬ કોશી]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૫ આશાવરી|૫ આશાવરી]]
-[[શાંત કોલાહલ/૭ સોહિણી|૭ સોહિણી]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૬ કોશી|૬ કોશી]]
-[[શાંત કોલાહલ/૮ ભૈરવી|૮ ભૈરવી]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૭ સોહિણી|૭ સોહિણી]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૮ ભૈરવી|૮ ભૈરવી]]
 [[શાંત કોલાહલ/સ્વપ્ન|સ્વપ્ન]]
 [[શાંત કોલાહલ/લગની|લગની]]
 [[શાંત કોલાહલ/પુનર્મિલન|પુનર્મિલન]]
 [[શાંત કોલાહલ/તવ પ્રવેશે|તવ પ્રવેશે]]
-[[શાંત કોલાહલ/ત્રિમૂર્તિ|ત્રિમૂર્તિ]]
+'''ત્રિમૂર્તિ'''
-[[શાંત કોલાહલ/૧ કન્યા|૧ કન્યા]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૧ કન્યા|૧ કન્યા]]
-[[શાંત કોલાહલ/૨ મુગ્ધા|૨ મુગ્ધા]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૨ મુગ્ધા|૨ મુગ્ધા]]
-[[શાંત કોલાહલ/૩ માતા|૩ માતા]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૩ માતા|૩ માતા]]
 [[શાંત કોલાહલ/સ્થાનાંતર|સ્થાનાંતર]]
 [[શાંત કોલાહલ/ન વાત વ્યતીતની|ન વાત વ્યતીતની]]
@@ Line 34: / Line 51: @@
 [[શાંત કોલાહલ/સ્મરણ|સ્મરણ]]
 [[શાંત કોલાહલ/ગ્રીષ્માંત|ગ્રીષ્માંત]]
-[[શાંત કોલાહલ/ઐકાન્તિક દિન |ઐકાન્તિક દિન ]]
+[[શાંત કોલાહલ/ઐકાન્તિક દિન|ઐકાન્તિક દિન]]
 [[શાંત કોલાહલ/ક્ષણને આધાર|ક્ષણને આધાર]]
 [[શાંત કોલાહલ/આગતને|આગતને]]
@@ Line 56: / Line 73: @@
 [[શાંત કોલાહલ/ખેતરમાં|ખેતરમાં]]
 [[શાંત કોલાહલ/તળાવને તીર|તળાવને તીર]]
-[[શાંત કોલાહલ/ઢળતી રાતે|ઢળતી રાતે]]
+'''ઢળતી રાતે'''
-[[શાંત કોલાહલ/૧ સંધ્યા|૧ સંધ્યા]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૧ સંધ્યા|૧ સંધ્યા]]
-[[શાંત કોલાહલ/૨ પ્રથમ પ્રહરે|૨ પ્રથમ પ્રહરે]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૨ પ્રથમ પ્રહરે|૨ પ્રથમ પ્રહરે]]
 [[શાંત કોલાહલ/ભતવારીનું ગીત|ભતવારીનું ગીત]]
 [[શાંત કોલાહલ/શાન્તિ|શાન્તિ]]
 [[શાંત કોલાહલ/ધરુ|ધરુ]]
 [[શાંત કોલાહલ/વૈશાખી વંટોળ|વૈશાખી વંટોળ]]
-[[શાંત કોલાહલ/વનવાસીનાં ગીત|વનવાસીનાં ગીત]]
+'''વનવાસીનાં ગીત'''
-[[શાંત કોલાહલ/૧ નમીએ અગનફૂલ|૧ નમીએ અગનફૂલ]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૧ નમીએ અગનફૂલ|૧ નમીએ અગનફૂલ]]
-[[શાંત કોલાહલ/૨ પ્રભાત|૨ પ્રભાત]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૨ પ્રભાત|૨ પ્રભાત]]
-[[શાંત કોલાહલ/૩ બોલ|૩ બોલ]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૩ બોલ|૩ બોલ]]
-[[શાંત કોલાહલ/4 આવડ્યું એનો અરથ|4 આવડ્યું એનો અરથ]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૪ આવડ્યું એનો અરથ|૪ આવડ્યું એનો અરથ]]
-[[શાંત કોલાહલ/૫ મહુડો|૫ મહુડો]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૫ મહુડો|૫ મહુડો]]
-[[શાંત કોલાહલ/૬ તોરી વાત વેલાતી|૬ તોરી વાત વેલાતી]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૬ તોરી વાત વેલાતી|૬ તોરી વાત વેલાતી]]
-[[શાંત કોલાહલ/૭ જૂઠી રીસ|૭ જૂઠી રીસ]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૭ જૂઠી રીસ|૭ જૂઠી રીસ]]
-[[શાંત કોલાહલ/૮ રે છેલ મોરા|૮ રે છેલ મોરા]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૮ રે છેલ મોરા|૮ રે છેલ મોરા]]
-[[શાંત કોલાહલ/૯ કેવડિયાનો કાંટો|૯ કેવડિયાનો કાંટો]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૯ કેવડિયાનો કાંટો|૯ કેવડિયાનો કાંટો]]
-[[શાંત કોલાહલ/૧૦ કાળવી કીકી|૧૦ કાળવી કીકી]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૧૦ કાળવી કીકી|૧૦ કાળવી કીકી]]
-[[શાંત કોલાહલ/૧૧ વનમાં વાયરે ઘેરી |૧૧ વનમાં વાયરે ઘેરી ]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૧૧ વનમાં વાયરે ઘેરી|૧૧ વનમાં વાયરે ઘેરી]]
-[[શાંત કોલાહલ/૧૨ ભીંજવી જાય વરાંસી|૧૨ ભીંજવી જાય વરાંસી]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૧૨ ભીંજવી જાય વરાંસી|૧૨ ભીંજવી જાય વરાંસી]]
-[[શાંત કોલાહલ/૧૩ શરત|૧૩ શરત]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૧૩ શરત|૧૩ શરત]]
-[[શાંત કોલાહલ/૧૪ શિયાળુ સાંજ|૧૪ શિયાળુ સાંજ]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૧૪ શિયાળુ સાંજ|૧૪ શિયાળુ સાંજ]]
-[[શાંત કોલાહલ/૧૫ કુંજમાં ઘડી ગાળીએ|૧૫ કુંજમાં ઘડી ગાળીએ]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૧૫ કુંજમાં ઘડી ગાળીએ|૧૫ કુંજમાં ઘડી ગાળીએ]]
-[[શાંત કોલાહલ/૧૬ રેણ|૧૬ રેણ]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૧૬ રેણ|૧૬ રેણ]]
-[[શાંત કોલાહલ/૧૭ એઈ વ્હાલીડા |૧૭ એઈ વ્હાલીડા ]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૧૭ એઈ વ્હાલીડા|૧૭ એઈ વ્હાલીડા]]
-[[શાંત કોલાહલ/૧૮ રૂપને મ્હોરે|૧૮ રૂપને મ્હોરે]]
+:[[શાંત કોલાહલ/૧૮ રૂપને મ્હોરે|૧૮ રૂપને મ્હોરે]]
 [[શાંત કોલાહલ/મલય પવન|મલય પવન]]
 [[શાંત કોલાહલ/ફાગ|ફાગ]]
@@ Line 100: / Line 117: @@
 [[શાંત કોલાહલ/ભૂલીએ જુદાઈ ભાઈ|ભૂલીએ જુદાઈ ભાઈ]]
 [[શાંત કોલાહલ/હે અભિનવ-પથ-યાત્રિક|હે અભિનવ-પથ-યાત્રિક]]
-[[શાંત કોલાહલ/પુણ્યભારતભૂમિ|પુણ્યભારતભૂમિ]]
+[[શાંત કોલાહલ/પુણ્ય-ભારતભૂમિ|પુણ્ય-ભારતભૂમિ]]
 </poem>
-<center>સંદર્ભ</center>
-{{Poem2Open}}
-<center>રાગિણી : પૃષ્ઠ ૩૩</center>
-કોઈ પણ કલાનો સાક્ષાત્કાર એની સાથેના તાદાત્મ્ય સિવાય સધાતો નથી. ભારતીય સંગીતમાં પણ રાગરાગિણીના પ્રાકટ્ય માટે ગાયક કે વાદક પોતાના ચિત્તમાં તેના  નાદમય સ્વરૂપનું ધ્યાન ધરે છે અને જે નાદમય છે તે આમ પિંડસ્થ, મૂર્તિમંત બને છે. રાગરાગિણીનાં આપણાં પ્રાચીન ચિત્રોમાં આલેખાયેલાં રાગનાં સ્વરૂપ એના રસભાવનાં દ્યોતક હોય છે.
-રાગિણીનાં કરેલાં આ શબ્દચિત્રોમાં, રસશાસ્ત્રમાં નિર્દીષ્ટ નાયકનાયિકાના મનોભાવોને નહિ, પરંતુ, આપણા ગાર્હસ્થ્ય જીવનને જ નજર સમક્ષ રાખ્યું છે. એનો ક્રમ એના ગાન સમય અનુસાર રાખવા યત્ન કર્યો છે. પણ જ્યાં તજજ્ઞોમાં મતભેદ પર્વતે છે ત્યાં યોગ્ય લાગ્યો તે સમયે લીધો છે. તદઅનુસાર દિનરાત્રિના જુદા જુદા પ્રહરોમાં ગૃહિણીનું જે નવ-અભિવન સ્વરૂપે દર્શન થાય છે એનું આ કાવ્યોમાં આલેખન છે.
-{{ps
-|લલિત :
-|લલિત લલિત સુવરણ વરણ સુવરણભૂષણ વાસ
-મધુપ્રભાત ગૃહ્સોં નિકસી થાડી જીય પિય પાસ
-પીત દુકૂલ ધરે નવ ચંપક ફૂલ ગરે મિલે અમવા અશોકઈ
-સોનસે અંગની સોનેકે ભૂષણ પ્રાતવસંત પિકી ધુનિ ધોકઇ
-ઓઢી સુધા મધુરાધર માધવી પાયો સુધાધર છાંડી સુરોકઈ
-ચાહતી હય સંગમ કો લલિતા ગૃહતૈં ચલી તાહી વિલોકઈ
-}}
-{{Right|(રાગ રત્નાગર)}}
-{{ps
-|તોડી :
-|કાદમ્બરી – રસ – વિપૂરિત –કાચ પાત્રમ્
-વિન્યસ્ત વામ કર શોભિત ચારુવકત્રમ્
-સ્વ્યેન નાયક પટાગ્ર  દશામ્ (?) વ્હન્તીમ્
-તોડી સદા મનસિ મે પરિચિન્તયામિ !
-}}
-{{ps
-|દેશી :
-|ઉશીરાગાર નિવાસમ્ કુસુમ માલંચક રામ્ સુગૌરાંગીમ્
-રુચિરામ્ વરાવૃતામ્ તામ્ દેશીમ્ ધ્યાયામિ યુવતિ-કર-સુસંગીમ્
-નીલ વસન ગૌર સુતન સોવત પતિ પૈ ખડી
-આમ્રન તાન પાની અંજન ચાહ રમણકી ભારી
-રૂપરસિક ગાવન પીક પ્રિતમ મનમોહની
-જોવત મત રીઝત ચિત દેશી કહત રાગની.
-}}
-{{ps
-|મધુમાધવી :
-|ગૃહીત મધુપાત્રકમ્ પટ સનાથ નાથાલિકામ્
-જવાકુસુમ સમારુણાથ વિમલ ચારુ પીતામ્બરામ્
-દ્વિતીય કરશીદત(?) પ્રકટ સંવરાદંવરામ
-સ્મરાનિ મધુમાવતીમ્ મનસિ મે સદા માનિનીમ્
-Ragas & Raginis by : O.C.Gangoli
-}}
-{{ps
-|ભૈરવી   :
-|એનું ધ્યાન સ્વરૂપ સદાશિવની પૂજારિણી તરીકેનું છે. એક પ્રાચીન ચિત્રમાં શવ,
-શિવના ઉપર નૃત્ય કરતી કાલિનું આલેખન પણ છે. ઈ=શક્તિ ‘શવ’ શબ્દના પહેલા
-અક્ષરમાં ‘ઈ’ ભળતાં શિવ થાય છે. શવમાં શક્તિનો સંપાત થતાં “શિવ” બને છે.
-शिवा श्त्क्या युक्तो यदि भवति शक्त: प्रमवितुं  સૌન્દર્ય લહરી
-ત્રિમૂર્તિ : પૃષ્ઠ ૫૧
-}}
-{{ps
-|૨ મુગ્ધા :
-|પંક્તિ ૧૦, નૂરી : પોપટની જાતનું પંખી, કામદેવનું વાહન
-}}
-{{ps
-|૩ માતા :
-|સલિલ...પદ્મ: According to hindu conception. the waters are female, they are maternal, procreative aspect of the absolute, and the Cosmic lotus is their generative organ. The Cosmic lotus is called ‘the highest form or aspect of Earth” Heinrich Zimmer
 }}
-(Myths and Symbols in Indian Art and Civilization)
-અગ્નિબિંદુ The fiery lingam is s form of the Axis Mundi, and can be equated with the shaft of light or lightning (Vajra) that penetrates and fertilizes the yoni, the alter, the earth, the Mother of the Fire, - for light is the progenitive power’
-અગ્નિબિંદુને અનુલક્ષીને શ્રી યંત્ર વિષે...The downward tringle is a female symbol corresponding to the yoni, it is called ‘Shakti’ The upward pointing triangle is the male, the lingam, and is called, the Fire(Vahni). Vahni is synonymous with Tejas, fiery energy, solar heat, kingly splendor, the threatening power of the ascetic, the bodily hear of the warm blooded organism, the life force condensed in the male seed.    - Heinrich Zimmmer
-<center>સ્થાનાંતર : પૃષ્ઠ ૫૪</center>
+[[Category:કાવ્યસંગ્રહ]]
-ભાલ-ભ્રૂમધ્ય પર જ્યાં ચંદ્રક થાય છે તે સ્થાપન આજ્ઞાચક્રનું છે. ષડ્ચક્ર વિવરણમાં આજ્ઞાચક્રને બે દલનું શ્વેત પદ્મ કહ્યું છે. તેની ઉપર સહસ્રાર ને માર્ગે રક્તબિંદુનું સ્થાન છે. એ જ સ્થાને બહાર ભાલ પર ચંદ્રક કરવામાં આવે છે.
-{{ps
-|પૃષ્ઠ ૭૨  પંક્તિ  ૨૩ સ્મૃતિ-ઉડુપિની :
-|સ્મૃતિ રૂપી નાવ.
-}}
-{{ps
-|ઢળતી રાતે :
-|પૃષ્ઠ ૧૦૯
-}}
-{{ps
-|૨ પ્રથમ પ્રહરે :
-|રયિપ્રાણ : રયિ=સ્થૂલ ભૂતસમુદાય, matter શક્તિ, પ્રકૃતિ एतत्सतत्सर्वे यन्मुर्ते चामुर्ते च...रयि- प्रश्नोपनिषद) મૂર્ત: પૃથ્વી, જલ, તેજ; અમૂર્ત=વાયુ, આકાશ). પ્રાણ=જીવન શક્તિ, ચેતના, પુરુષ. રયિપ્રાણ=પ્રકૃતિ અને પુરુષ.
-}}
-{{Poem2Close}}
-* * * *