અર્વાચીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા/રાવજી પટેલ/સ્વ. હૂંશીલાલની યાદમાં

સ્વ. હૂંશીલાલની યાદમાં

રાવજી પટેલ

ગગનગુફા ફાટી પડે ને તારા લબ લબ થાય,
નીસર્યો તારો આત્યમો અહીંથી હૂંશીલાલ.
ઝાંખાં ઘર પાદર થયાં ઝાંખી માનવજાત;
સૂરજ રોડું થઈ ગયો મરતાં હૂંશીલાલ.
પીપળ ડાળ ખરી પડી ખરી મરદની મૂછ;
રંડાપો મરદોને મળ્યો મરતાં હૂંશીલાલ.
જીવતાં મુજથી ના થયું જે થયું છાનું થયું,
તે રચું મરસિયા આજ મરતાં હૂંશીલાલ.

ઊંઘણશીની આંખોમાં હે પૂજ્ય
તમારી સલા શિખામણ કમલ સરીખી કોળે!
જીવતેજીવ તમે બહુ ખટક્યા,
ખટક્યા ચંપલની ઊપસેલી ખીલી જેવા
શરીરની કોઈ ખોડ સમાણા ખટક્યા.
એક ઘરના આદમી નહોતા તમે….
હે ૐ, સકલ સંડાસની ભીંતો ઉપર
પણ આપના ચહેરા ચગે
હે મુરબ્બી,
આપનો ચહેરો
પ્રભુના નામ જેવો યાદ કરવાનો અમારે
કોપરાની શેષ જેવો ચાવવા લાયક
હજી અંધારમાં ચમક્યા કરે છે
આગિયા જેવો.
શ્રીવિલય તમારો થયો અહોહો!
ઠેર ઠેર સમશાનો ઝળહળ
અંદણની ચંદણની ચ્હેયો પ્રગટી.
બાપા હજી બળે છે….
આંખોની પછવાડે રડતાં
ગામ નદી ને નાળાં.
અલ્લા બિલ્લો બની ગયો.
ને પરવત ઊંધો પડિયો
બાપા હિંગ ભળેલી દાળ તણો તું દરિયો
જબલપુરની ખડબચડી શેતરંજી જેવી પંગત
હાવાં પથરાતી (ખોટ તમારી નથી સાલતી કોને?)
કુશકી જેવા ચ્હેરા રઝળે
નગર છાજિયાં લેતાં
શ્રીવિલય તમારો માન્યામાં ના આવે
સચરાચર હે હજી તમારા થૂંક તણી ભીનાશ હવામાં.

તમારા થૂંકની ગંગા વહે છે કાનમાં બાપા
તમારા થૂંકની જૅ જૅ થતી'તી ગામમાં બાપા.
તમારા થૂંકથી લાખો કરોડો રૂપિયા ભેગા થતા'તા.
તમારા થૂંકમાંથી બંગલા બેઠા બેઠા થતા'તા
તમારા થૂંકથી અળગાં થયેલાં બે જણાં ચોંટી જતાં'તાં.
તમારું થૂંક ઔષધ લોકનું
તમારું થૂંક અમરત મર્ત્યનું.
તમારો થૂંકનો બાજોઠ મારા દેવ.
તમારા થૂંકનું આચમન લેવા કાજ દેવો જન્મ લેતા રોજ.

હવે પછી જે મરશે એના
કાનમાં વ્હાલા ફૂંક મારીશું
તમાર નાંમની ફૂંક મારીશું.
ગાંમનું કૂતર્યું મરશે અને
તમાર નાંમની ફૂંક મારીશું
બોડી બાંમણી મરશે એને
તમાર નાંમની ફૂંક મારીશું.
હવાર ગાશું હાંજરે ગાશું
તમાર નાંમનું ભજન ગાશું
મરતી વખતે હરગે જાશું
તમાર નાંમની રટણા પીશું.
હાય હૂંશીલાલ હાય હાય
હાય રૂપાળા હાય હાય
સાત ખોટના હાય હાય
આંખની કીકી હાય હાય
ભીડનું મોતી હાય હાય
સાકરથેલો હાય હાય
કન્યાઘેલો હાય હાય
હાય હૂંશીલાલ વટનો કટકો
હાય હૂંશીલાલ નરદમ કડકો
હાય હૂંશીલાલ ગામનો પાડો
હાય હૂંશીલાલ આંખ ઉઘાડો
હાય હૂંશીલાલ અમને વરતો
હાય હૂંશીલાલ હમ્બો હમ્બો
હાય રે હૂંશીલાલ તમારા વિના
ચૂનો પાન તમાકુ સૂનાં રે સૂનાં
હાય રે વરણાગિયા તમારા વિના
સૌનાં નામ બિચારાં સૂનાં રે સૂનાં.

હાય રે વરણાગિયા ડગલો તમારો
કિયો ભઈ તે પ્હેરી ફરશે બધે?
હાય રે વરણાગિયા સમાધિ તમારીને
હીરા જડે તોય ઓછા પડે!
હાય રે વરણાગિયા તમારા વિના
પોચાં પોચાં આસનિયાં સૂનાં રે સૂનાં.

હાય હાય રાજવી
નર્યો ફજેતો રાજવી
એકલપેટો રાજવી
જિલ્લા જેવો રાજવી
કિલ્લા જેવો રાજવી.

તમારું નામ મંતર થઈ રટાતું રાજવી
તમારા નામથી હીજડા કમાતા થઈ ગયા;
તમારા નામની હૂંડીઓ ફરે પરદેશમાં
તમારા નામની વ્હેલો ટપાલી ફેરવે
તમારા નામથી ખપ્પર ભરાતાં
હે પ્રભુ,
તમારા નામથી ફફડે ધજાઓ.
તમારા નામને ઓઢીને કન્યા જાય બીજે….
તમારું નામ ચાવે આશ્રમો
તમારો મૃત્યુદિવસ દેશમાં ઊજવાય છે.
તમારી યાદમાં જૂનું જૂતું પૂજાય છે.
તમારા પાઠ ગોખે છે હજી વિદ્યાર્થીઓ.
તમે નિર્મુખ બ્રહ્મા.
શ્રી વિષ્ણુની ડૂંટી તમે
પાપ કોરાણે મૂકીને
પુણ્યનું દર્શન કરાવ્યું હંસ તેં તો!
ચંપલ તણી ખીલી ઘડીભર ઊપસી'તી
એમ માનીને અમે આંસુ તમારા નામ પર સાર્યાં
ગોલોકવાસી,
આપને ગાયો પજવતી હોય તો
વૈકુંઠમાં હાલ્યા જજો.
અહીં તમારા થૂંકનાં ગોથાં
હજી વાગ્યા કરે છે,
અમને તમારા થૂકનાં ગોથાં
હજી વાગ્યા કરે છે.
(અંગત, પૃ. ૭૪-૭૮)