ગુજરાતી ટૂંકીવાર્તાસંપદા/ચિનુ મોદી/નાગના લિસોટા: Difference between revisions
Jump to navigation
Jump to search
MeghaBhavsar (talk | contribs) No edit summary |
(પ્રૂફ) |
||
| Line 2: | Line 2: | ||
{{Heading|નાગના લિસોટા | ચિનુ મોદી}} | {{Heading|નાગના લિસોટા | ચિનુ મોદી}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
ચાર વાગે એ પહેલાં એને એસ. ટી. બસસ્ટૅન્ડ પર પહોંચી જવું હતું અને હજી તો | ચાર વાગે એ પહેલાં એને એસ. ટી. બસસ્ટૅન્ડ પર પહોંચી જવું હતું અને હજી તો એણે ખરીદેલી શાકભાજીના પૈસા ચૂકવવા હતા; ભાણિયા માટે ડાહ્યા કંદોઈને ત્યાંથી ભજિયાં ને જલેબીનાં પડીકાં બંધાવવાનાં હતાં; માને માટે કાંટાછાપ છીંકણીનો દાબડો લેવાનો હતો અને જો દલસુખ મેરાઈને ત્યાંથી સિવડાવવા નાખેલું કાપડું એ ન લઈ જઈ શકે તો રઈલી રાત આખીયનાં અબોલડાં લે, લે અને લે જ એની ખાતરી નાનજીને હતી. નાનજીએ બીડીનો છેલ્લો દમ ખેંચી, બીડીનું ઠૂંઠું ભોંય નાખી, જોડા તળિયે દાબી, ઘસી પછી હાથમાં, બાજુમાં પડેલું ધારિયું લઈ, હડફ હડફ ચાલવા માંડ્યું. થોડી વારમાં તો કાછિયા, કંદોઈ ને મોદીની હાટડીએ એ ફરી આવ્યો અને પછી ચાંલ્લાઓળમાં પેઠો. દલસુખ મેરઈ બાપદીધા જૂના મશીન પર ચણિયો સીવતો હતો ને નાનજીએ હાટડીના ઓટલે ચઢ્યા વગર જ કીધું, ‘ચ્યમ મેરઈ, કાપડું તો તિયાર સે ને?’ | ||
મેરઈએ હાથથી મશીનનું નાનું પૈડું પકડી, પગ હલાવવાનું મૂકી કહ્યુંઃ ‘એ આ…વો ઠાકોર, રામ રામ.’ | મેરઈએ હાથથી મશીનનું નાનું પૈડું પકડી, પગ હલાવવાનું મૂકી કહ્યુંઃ ‘એ આ…વો ઠાકોર, રામ રામ.’ | ||
‘ભઈ રામ રામ કહેવાનોય ટેમ નથ. હવે જો ખટારો ઊપડી ગ્યો ને, ધોળકા ગામની ધરમશાળા ગોતવી પડસે. તો | ‘ભઈ રામ રામ કહેવાનોય ટેમ નથ. હવે જો ખટારો ઊપડી ગ્યો ને, ધોળકા ગામની ધરમશાળા ગોતવી પડસે. તો ઝટ કહે કે કાપડું તિયાર સે ને?’ | ||
‘અરે ઠાકોર, જરા ચા- | ‘અરે ઠાકોર, જરા ચા-બા પીઓ તો ખરા. કાપડું કાપડું શું કરો છો? એક બાંય બાકી છે, એ તો તમે ચાનો ઘૂંટડો નંઈ ભર્યો હોય ને થઈ જાશે. અલ્યા એ રામજીડા, એક ફસ્ટ ક્લાસ ચા લાઈ દેજે.’ | ||
મેરઈએ પાસેની હોટલવાળને બૂમ પાડી અને નાનજી ના કહેતો જ રહે ત્યાં મેરઈએ કહ્યુંઃ ‘અરે ઠાકોર, નીચે શું ઊભા રહ્યા છો? બેસો ને મારા ભઈ.’ | મેરઈએ પાસેની હોટલવાળને બૂમ પાડી અને નાનજી ના કહેતો જ રહે ત્યાં મેરઈએ કહ્યુંઃ ‘અરે ઠાકોર, નીચે શું ઊભા રહ્યા છો? બેસો ને મારા ભઈ.’ | ||
| Line 32: | Line 32: | ||
છોકરો ચાનાં ત્રણચાર ટીંપાં કપમાં રહી ગયાં હતાં એને ઓટલા પર સિફતથી ઢોળી, ફરી કપરકાબી ખખડાવતો ખખડાવતો ચાલ્યો ગયો અને ત્યારે ગામની સુધરાઈના ટાવરમાં ચારના ટકોરા પડતા હતા. | છોકરો ચાનાં ત્રણચાર ટીંપાં કપમાં રહી ગયાં હતાં એને ઓટલા પર સિફતથી ઢોળી, ફરી કપરકાબી ખખડાવતો ખખડાવતો ચાલ્યો ગયો અને ત્યારે ગામની સુધરાઈના ટાવરમાં ચારના ટકોરા પડતા હતા. | ||
(બે) | <center>(બે)</center> | ||
મેરઈએ બહુ કહ્યું એટલે નાનજીને પણ થયુંઃ ‘ખટારો તો વયો ગયો સે તે હાલ્યા વગર તે છૂટકો ચ્યાં સે? તો વ્હેલાય હાલવું ને મોડાય હાલવું. એકાદું પિચ્ચર જોઈ પાંડીએ તંઈ.’ | મેરઈએ બહુ કહ્યું એટલે નાનજીને પણ થયુંઃ ‘ખટારો તો વયો ગયો સે તે હાલ્યા વગર તે છૂટકો ચ્યાં સે? તો વ્હેલાય હાલવું ને મોડાય હાલવું. એકાદું પિચ્ચર જોઈ પાંડીએ તંઈ.’ | ||
| Line 81: | Line 81: | ||
ને તોપણ હજીય મેરઈનાં નસકોરાંના અવાજ આવતા જ હતા. | ને તોપણ હજીય મેરઈનાં નસકોરાંના અવાજ આવતા જ હતા. | ||
(ત્રણ) | <center>(ત્રણ)</center> | ||
ભરભાંખળું થતાં થતાં સુધીમાં તો નાનજી ખોરડાની ઝાંપલી ઠેલતો હતો. એનો શ્વાસ હજીય રઘવાયો લાગતો હતો. રઈલીએ તો માત્ર આંખથી જ ઊધડો લીધો પણ, માએ તો દાતણનો ડોયો અર્ધબોખા મોંના દાંત પર ઘસતાં ઘસતાં કહ્યુંઃ | ભરભાંખળું થતાં થતાં સુધીમાં તો નાનજી ખોરડાની ઝાંપલી ઠેલતો હતો. એનો શ્વાસ હજીય રઘવાયો લાગતો હતો. રઈલીએ તો માત્ર આંખથી જ ઊધડો લીધો પણ, માએ તો દાતણનો ડોયો અર્ધબોખા મોંના દાંત પર ઘસતાં ઘસતાં કહ્યુંઃ | ||
| Line 112: | Line 112: | ||
‘ઈની પાંહે હાજુ-હારું હમ ખાવાય એકેય કાપડું નો’તું ને મેરઈએ કાપડું તિયાર કીધું નો’તું તે રોકાઈ ગ્યો. ખટારો વયો ગ્યો પછે કપડાની એક બાંય થઈ પછી મનેય થ્યું હવે વ્હેલા જવું ને મોડાય જવું ને મેરઈએ બઉ કીધું તે પિચ્ચર જોવા રોકાઈ ગ્યો.’ હવે રઈલીએ ઝાડું વાળવાનું મૂકી દીધું હતું અને એ ગમાણમાંનું ભેળું થયેલું વાસીદું તબડકામાં ભરી ઉકરડે નાખવા જતી હતી ને માએ રીઢો કર્યોઃ | ‘ઈની પાંહે હાજુ-હારું હમ ખાવાય એકેય કાપડું નો’તું ને મેરઈએ કાપડું તિયાર કીધું નો’તું તે રોકાઈ ગ્યો. ખટારો વયો ગ્યો પછે કપડાની એક બાંય થઈ પછી મનેય થ્યું હવે વ્હેલા જવું ને મોડાય જવું ને મેરઈએ બઉ કીધું તે પિચ્ચર જોવા રોકાઈ ગ્યો.’ હવે રઈલીએ ઝાડું વાળવાનું મૂકી દીધું હતું અને એ ગમાણમાંનું ભેળું થયેલું વાસીદું તબડકામાં ભરી ઉકરડે નાખવા જતી હતી ને માએ રીઢો કર્યોઃ | ||
‘ભા, દેતવા પાડી સા- | ‘ભા, દેતવા પાડી સા-બા તો મેકો?’ | ||
‘ઈ આટલું તબડકું ઠાલવી આવું પછે મૅકું સું.’ | ‘ઈ આટલું તબડકું ઠાલવી આવું પછે મૅકું સું.’ | ||
| Line 134: | Line 134: | ||
‘સમુડીએ મોં જેવામાં તે હું રૂપ ભાળ્યું, તે દલસુખાને મેલીને…’ અને એણે વિચારમાં ને વિચારમાં બુઝાઈ ગયેલી, પણ ઓઠ વચ્ચે રહેલી બીડીના ઠૂંઠાને ફેંકી દીધું. | ‘સમુડીએ મોં જેવામાં તે હું રૂપ ભાળ્યું, તે દલસુખાને મેલીને…’ અને એણે વિચારમાં ને વિચારમાં બુઝાઈ ગયેલી, પણ ઓઠ વચ્ચે રહેલી બીડીના ઠૂંઠાને ફેંકી દીધું. | ||
(ચાર) | <center>(ચાર)</center> | ||
છનાએ ઝાંપલી ખોલ્યા વગર જ બરકો પાડ્યો; | છનાએ ઝાંપલી ખોલ્યા વગર જ બરકો પાડ્યો; | ||
| Line 207: | Line 207: | ||
પણ, એ કાંક શું હતું એ છનાથી બહુ વખત છાનું રહ્યું નહિ. | પણ, એ કાંક શું હતું એ છનાથી બહુ વખત છાનું રહ્યું નહિ. | ||
(પાંચ) | <center>(પાંચ)</center> | ||
વાત સાંભળીને છનો ખડખડાટ હસ્યો. | વાત સાંભળીને છનો ખડખડાટ હસ્યો. | ||
| Line 276: | Line 276: | ||
‘કાં બઉ રીહકો ચઢ્યો સે?’ | ‘કાં બઉ રીહકો ચઢ્યો સે?’ | ||
‘આઘા ખહો હારા | ‘આઘા ખહો હારા નથી લાગતા. મા હવડાં આવસે.’ | ||
‘મા કંઈ રાખસ સે તે આટલી ડરસ?’ અને એમ કહેતાં ધરાર નાનજીએ રઈલીને એક બટકુ ભરી જ લીધું ને રીલીની ‘વો…ય’ એમ આછી ચીસની સાથે જ ઝાંપલી ઊઘડવાનો અવાજ થતાં નાનજી ફરી ડાહ્યોડમરો થઈ બેસી ગયો અને રઈલી બટકું ભરેલા ગાલ સુધી ઓઢણાના છેડાને લઈ ગઈ. માએ આવીને કહ્યુંઃ ‘ઓણને વરસે આપડેય મરચી વાવો.’ | ‘મા કંઈ રાખસ સે તે આટલી ડરસ?’ અને એમ કહેતાં ધરાર નાનજીએ રઈલીને એક બટકુ ભરી જ લીધું ને રીલીની ‘વો…ય’ એમ આછી ચીસની સાથે જ ઝાંપલી ઊઘડવાનો અવાજ થતાં નાનજી ફરી ડાહ્યોડમરો થઈ બેસી ગયો અને રઈલી બટકું ભરેલા ગાલ સુધી ઓઢણાના છેડાને લઈ ગઈ. માએ આવીને કહ્યુંઃ ‘ઓણને વરસે આપડેય મરચી વાવો.’ | ||
(છ) | <center>(છ)</center> | ||
કોસનું દોરડું ગરગડી પર રાખી નાનજીએ બે વાર ખેંચ્યું ને કોસની મસકમાં પાણી ભરાયેલું લાગ્યું એટલે જોતરેલા બળદિયામાંથી એકનું પૂંછડું સહેજ આમળી, એ કૂદકો મારી દોરડે બેસી ગયો. થાળામાં પાણી પડી રહ્યું પછી એણે રાશ ખેંચી, બળદિયાને પાછા પગલે કૂવાના થાળા તરફ ચલાવવા માંડ્યા. ફરી વાર એણે કોસનું દોરડું ગરગડી પર રાખી બે વાર ખેંચ્યું ને… | કોસનું દોરડું ગરગડી પર રાખી નાનજીએ બે વાર ખેંચ્યું ને કોસની મસકમાં પાણી ભરાયેલું લાગ્યું એટલે જોતરેલા બળદિયામાંથી એકનું પૂંછડું સહેજ આમળી, એ કૂદકો મારી દોરડે બેસી ગયો. થાળામાં પાણી પડી રહ્યું પછી એણે રાશ ખેંચી, બળદિયાને પાછા પગલે કૂવાના થાળા તરફ ચલાવવા માંડ્યા. ફરી વાર એણે કોસનું દોરડું ગરગડી પર રાખી બે વાર ખેંચ્યું ને… | ||
| Line 307: | Line 307: | ||
એણે કોશને ફરી એક વાર પાણીમાં ડૂબકી ખવડાવી પણ કોશ જાણે કોશનું રોંઢવું તૂટી ગયું કે શું થયું, ભરેલો કોશ એક ધબાકા સાથે કૂવામાં પછડાયો અને ગરગડી પરથી રાંઢવું ઊતરી ગયું. બળદિયા સહેજ ચમક્યા અને કૂવા લગી ખેંચાઈ ગયા. નાનજી થાળું પકડી માંડ બચ્યો અને પછી બળદિયા છોડી નાખી એ કૂવામાં ઊતર્યો. | એણે કોશને ફરી એક વાર પાણીમાં ડૂબકી ખવડાવી પણ કોશ જાણે કોશનું રોંઢવું તૂટી ગયું કે શું થયું, ભરેલો કોશ એક ધબાકા સાથે કૂવામાં પછડાયો અને ગરગડી પરથી રાંઢવું ઊતરી ગયું. બળદિયા સહેજ ચમક્યા અને કૂવા લગી ખેંચાઈ ગયા. નાનજી થાળું પકડી માંડ બચ્યો અને પછી બળદિયા છોડી નાખી એ કૂવામાં ઊતર્યો. | ||
એણે કૂવાના ટાઢાબોળ પાણીમાં પગ મૂક્યો ત્યારે એ પહેલી વાર તો ધ્રૂજી ગયો. પણ, પછી મરેલી ભેંસ જેમ પડેલા, તરતા કોશને રાંઢવું બાંધી એ નીંગળ્યા દેહે કૂવા બહાર નીકળ્યો અને ઘાસ ભરવા લાવેલી પછેડીથી શરીર લૂછતો હતો ત્યારે એણે ખેતરને અડીને જતી નાળિયા સડક પર ભાત લઈને આવતી રઈલીને જોઈ અને ઝટ ઝટ ડિલ લૂછવા માંડ્યું. ડિલ લૂછી, બોળેલાં કપડાંને નિચોવી એણે બોરડી પર સૂકવી દીધાં. બોરડીના ઝીણા ઝીણા કાંટાથી ભીનું કપડું | એણે કૂવાના ટાઢાબોળ પાણીમાં પગ મૂક્યો ત્યારે એ પહેલી વાર તો ધ્રૂજી ગયો. પણ, પછી મરેલી ભેંસ જેમ પડેલા, તરતા કોશને રાંઢવું બાંધી એ નીંગળ્યા દેહે કૂવા બહાર નીકળ્યો અને ઘાસ ભરવા લાવેલી પછેડીથી શરીર લૂછતો હતો ત્યારે એણે ખેતરને અડીને જતી નાળિયા સડક પર ભાત લઈને આવતી રઈલીને જોઈ અને ઝટ ઝટ ડિલ લૂછવા માંડ્યું. ડિલ લૂછી, બોળેલાં કપડાંને નિચોવી એણે બોરડી પર સૂકવી દીધાં. બોરડીના ઝીણા ઝીણા કાંટાથી ભીનું કપડું પવન આવ્યે ફાટશે કે નહીં એનો વિચાર સુધ્ધાં ન આવ્યો. | ||
અને રઈલી ખેતરની વાડના છીંડામાંથી આવે તે પહેલાં તો એણે ફરી કોશ જોડી દીધો અને બળદિયાના પૂંછડાને આમળતાં ગાવા માંડ્યું હતુંઃ | અને રઈલી ખેતરની વાડના છીંડામાંથી આવે તે પહેલાં તો એણે ફરી કોશ જોડી દીધો અને બળદિયાના પૂંછડાને આમળતાં ગાવા માંડ્યું હતુંઃ | ||
| Line 315: | Line 315: | ||
જોબનિયું આજ આયું ને કાલ્ય જાસે.’ | જોબનિયું આજ આયું ને કાલ્ય જાસે.’ | ||
(સાત) | <center>(સાત)</center> | ||
રઈલીએ માથેથી ભાત ઉતારી, ચાર વાઢવાનું દાતરડું હાથથી હેઠું મૂકી ગાતા નાનજીને કહ્યુંઃ | રઈલીએ માથેથી ભાત ઉતારી, ચાર વાઢવાનું દાતરડું હાથથી હેઠું મૂકી ગાતા નાનજીને કહ્યુંઃ | ||
| Line 386: | Line 386: | ||
‘કોક દિ’ ઓઘા આખાયમાં આગ મેકી દેવાના સો આમ.’ એમ બબડતી બબડતી, સળગતી સળીને પગથી ધૂળે દાબી, રઈલી ચાર વાઢવા ગઈ ત્યારે હજીય નાનજી વિચારતો હતો કે રાંઢવું લેવા ધોળકે જવું કે ના જવું. | ‘કોક દિ’ ઓઘા આખાયમાં આગ મેકી દેવાના સો આમ.’ એમ બબડતી બબડતી, સળગતી સળીને પગથી ધૂળે દાબી, રઈલી ચાર વાઢવા ગઈ ત્યારે હજીય નાનજી વિચારતો હતો કે રાંઢવું લેવા ધોળકે જવું કે ના જવું. | ||
(આઠ) | <center>(આઠ)</center> | ||
‘કુણ જાણે નજરાણી કે સે હું થ્યું સે. આજ ભૂયડી હરખી ઊભી રે’તી જ ન…થ ને! બે સેર પાડીએ ન પાડીએ કે પગ ઉલાળતી ઊભી થઈ જાય સે.’ માએ કહ્યું. | ‘કુણ જાણે નજરાણી કે સે હું થ્યું સે. આજ ભૂયડી હરખી ઊભી રે’તી જ ન…થ ને! બે સેર પાડીએ ન પાડીએ કે પગ ઉલાળતી ઊભી થઈ જાય સે.’ માએ કહ્યું. | ||
| Line 429: | Line 429: | ||
‘દૂધાળુ ડોબું દોવાય નંઈ તોય પંચાત જ સે ને’ એમ નાનજી મોટેથી બોલ્યો ત્યારે એને અચરજ એક વાતનું થયું કે આ તો પોતેપંડ બોલે છે કે કોક બીજો? કોક બીજો તે કોણ? દલસુખો?’ | ‘દૂધાળુ ડોબું દોવાય નંઈ તોય પંચાત જ સે ને’ એમ નાનજી મોટેથી બોલ્યો ત્યારે એને અચરજ એક વાતનું થયું કે આ તો પોતેપંડ બોલે છે કે કોક બીજો? કોક બીજો તે કોણ? દલસુખો?’ | ||
(નવ) | <center>(નવ)</center> | ||
વાળુ કરીને નાનજી ચૉરે બેસવા ગયો. ચૉરે બેપાંચ જુવાનિયાઓને ઘેરીને છનો ઊભો હતો. છનાએ નાનજીને જોયો એટલે પ્રથમ પ્રશ્ન કર્યોઃ | વાળુ કરીને નાનજી ચૉરે બેસવા ગયો. ચૉરે બેપાંચ જુવાનિયાઓને ઘેરીને છનો ઊભો હતો. છનાએ નાનજીને જોયો એટલે પ્રથમ પ્રશ્ન કર્યોઃ | ||
| Line 504: | Line 504: | ||
અને નાનજી છનાનો પ્રશ્ન ઓગાળી ગયો. છનો છૂટો પડ્યો ત્યારે નાનજીનું મન વધારે ડહોળાયું. | અને નાનજી છનાનો પ્રશ્ન ઓગાળી ગયો. છનો છૂટો પડ્યો ત્યારે નાનજીનું મન વધારે ડહોળાયું. | ||
(દસ) | <center>(દસ)</center> | ||
રઈલીએ કહ્યું. | રઈલીએ કહ્યું. | ||
| Line 581: | Line 581: | ||
પણ, નાનજીનેય એ વાતની ખબર પડી નહોતી કે એણે આ રઈલીને કહ્યું હતું કે… | પણ, નાનજીનેય એ વાતની ખબર પડી નહોતી કે એણે આ રઈલીને કહ્યું હતું કે… | ||
(અગિયાર) | <center>(અગિયાર)</center> | ||
પરોઢે ઊઠતાંવેંત નાનજીએ રઈલીને કહ્યુંઃ | પરોઢે ઊઠતાંવેંત નાનજીએ રઈલીને કહ્યુંઃ | ||