નર્મદ-દર્શન/નર્મદ અને ભાટ કવિ માનસિંગજી: Difference between revisions

{{hi|1em|૧. નર્મદ પિંગળ શીખવા નહિ, નોકરી માટે રાંદેર જતો હતો.}}

{{hi|1em|૨. રાંદેરમાં નોકરી દરમ્યાનની તેની દિનચર્યામાં પિંગળના અભ્યાસનો ઉલ્લેખ નથી.}}

{{hi|1em|૩. તેણે રાંદેરની નોકરી ૧–૫–૧૮પ૨થી માર્ચ ૧૮૫૩ સુધી નવ માસ કરી હતી.}}

{{hi|1em|૪. તેને નોકરી હતી જ, તેથી તેને આર્થિક મદદની જરૂર ન હતી.}}

{{hi|1em|૫. આ સમય દરમ્યાન તેણે કવિતા લેખનનો વિશેષ ઉત્સાહ બતાવ્યો નથી.}}

{{hi|1em|૬. રાજારામ શાસ્ત્રીના અવતરણમાં જેનો ઉલ્લેખ છે તે જદુરામનો નિર્દેશ ‘મારી હકીકત’માં પણ છે. કવિ માનસિંગનો ઉલ્લેખ ‘મારી હકીકત’માં કોઈ સ્થળે નથી. આ મહત્ત્વના ‘ગુરુ’નો ઉલ્લેખ તે ચૂકી જાય એમ તો ન જ બને. જદુરામના ચોપાઈ-દોહરા તે સાંભળતો પણ બેદરકારીથી, પરંતુ તેના સંસ્કાર તેના અજ્ઞાત ચિત્ત પર પડ્યા હશે. માનસિંગ કવિનો પ્રભાવ આટલો દૃઢ નહિ હોય એ સ્પષ્ટ છે. ઋણ સ્વીકારવામાં તો નર્મદ ક્યારેય કૃપણ ન હતો.}}

{{hi|1em|૭. નર્મદ રાંદેર જવાઆવવાની ખટપટથી કંટાળેલો હતો તેથી તેણે સુરતમાં નોકરી લેવા ધારી હતી. જો આમ અનાયાસ છંદશિક્ષણની સગવડ, તે પણ વિશેષ આર્થિક સહાય સાથેની, મળી હોત તો તે કોઈ પણ અગવડ વેઠવા તૈયાર હતો જ. પિંગળ શીખવા તો તેણે ઠેઠ ભૂજની શાળામાં પણ શિક્ષકની નોકરી માટે ઉમેદવારી કરી હતી. વસ્તુતઃ આ સત્સંગ કવિના લેખન માટે પ્રેરણારૂપ બન્યો હશે, તેથી વિશેષ ફલદાયી બન્યો નહિ હોય. નર્મદ એટલો ઉદારચિત્ત કે તે બાબત તેણે વાતવાતમાં આટલો ઋણસ્વીકાર કર્યો.}}

{{hi|1em|૮. સર્વમાન્ય ગણાવાયેલા ‘રૂપપિંગળ’નું જ્ઞાન જો નર્મદને માનસિંગજી પાસેથી મળી ચૂક્યું હોત તો ‘પિંગળક્ષેત્રની જાતરા’ કરાવવા મનમોહનદાસની કાકલૂદી તેને કરવી ન પડત. ‘કોઈ પણ ઠેકાણેથી પિંગળનું પુસ્તક અપાવ’–એવી જદુરામને કરવી પડેલી આજીજી પણ તેણે ન કરી હોત. અથવા જદુરામની ગોઠવણથી પેલા ગોરધન કડિયાને ત્યાં બેસીને ‘છંદ રત્નાવલી’ની નકલ કરવાની તરખડમાં પણ તેને પડવું ન પડત.}}

{{hi|1em|૯. પિંગળનું જ્ઞાન આટલું વ્યવસ્થિત આ સમયે જો નર્મદનું થઈ ગયું હોત તો તેણે ૧૮૫૨–૫૩થી કવિતાનું મેદાન ગજાવવા માંડ્યું હોત. વસ્તુતઃ તેણે પદ્યરચનાનો આરંભ સપ્ટેમ્બર ૧૮૫૫માં અને તેય ધીરા ભગતનાં પદોના અનુકરણમાં. તેની આરંભની રચનાઓ ‘પિંગળના કાયદા’ પ્રમાણે નહિ, સામળના દોહરા-ચોપાઈના ઢાળમાં અને દલપતરામ તથા મનમોહનદાસની છપાયેલી ચોપડીઓમાંની કવિતા જોઈ જોઈને કરવામાં આવી હતી.}}