મનોહર ત્રિવેદીનાં કાવ્યો: Difference between revisions

Jump to navigation Jump to search
(→)
(→)
Line 940: Line 940:


<poem>
<poem>
જે પીડ પરાઈ જાણે રે
{{Space}}જે પીડ પરાઈ જાણે રે
વૈષ્ણવ તે : પહેલી પંગતમાં કદી ન બેસે ભાણે રે
::વૈષ્ણવ તે : પહેલી પંગતમાં કદી ન બેસે ભાણે રે


કહે નહીં એ : આઘો ખસ : કે : જા! : અથવા તો : ઊઠ! :
કહે નહીં એ : આઘો ખસ : કે : જા! : અથવા તો : ઊઠ! :
કિન્તુ પોતે પગ મૂકે ત્યાં રચે નવું વૈકુંઠ  
:::કિન્તુ પોતે પગ મૂકે ત્યાં રચે નવું વૈકુંઠ  
પડે ન એને ફેર : ક૨ે કો’ નિંદા, કોઈ વખાણે રે
::પડે ન એને ફેર : ક૨ે કો’ નિંદા, કોઈ વખાણે રે


ક્યાં જાવું? ક્યારે પહોંચાશે? બચે ન એવી ઈચ્છા  
::ક્યાં જાવું? ક્યારે પહોંચાશે? બચે ન એવી ઈચ્છા  
પંખી ચિન્તા કરે ન, એ તો રમતાં મૂકે પીંછાં  
:::પંખી ચિન્તા કરે ન, એ તો રમતાં મૂકે પીંછાં  
ઊડી ઊડી નભ શણગારે નખશિખ નમણા ગાણે રે
:ઊડી ઊડી નભ શણગારે નખશિખ નમણા ગાણે રે


તે જગમાં ને જગ પોતામાં જગ દીઠું ના જૂદું  
:::તે જગમાં ને જગ પોતામાં જગ દીઠું ના જૂદું  
રંગ અને પાંખોથી ક્યારે અલગ હોય છે ફૂદું?  
:::રંગ અને પાંખોથી ક્યારે અલગ હોય છે ફૂદું?  
દુઃખમાં ચમચીક સ્મિત ઉમેરી સાચું જીવતર માણે રે
દુઃખમાં ચમચીક સ્મિત ઉમેરી સાચું જીવતર માણે રે
જે પીડ પરાઈ જાણે રે
{{Space}}જે પીડ પરાઈ જાણે રે
</poem>
 
== ચ્હેરા ==
 
<poem>
સડકે સડકે હસતા ચ્હેરા,
દ્વારે દ્વારે વસતા ચ્હેરા.
 
હું નિજમાં વિકસતો ને એ
મારામાં વિકસતા ચ્હેરા.
 
બાળક શા એ મુગ્ધ મનોહર,
મુકત મને વિલસતા ચ્હેરા.
 
એની ચંચલ રમત નિખાલસ,
ક્યાં ય રહે શું અછતા ચ્હેરા?
 
પલપલ હું ભીંજાતો જાતો,
મૂંગુ હેત વરસતા ચ્હેરા.
 
ચૂમી દર્દભીની આંખોને,
સારી રાત કણસતા ચ્હેરા.
 
અહેાભાગ્ય, જ્યાં ચરણ જાય આ–
દૂર કદી ના ખસતા ચ્હેરા.
</poem>
 
== ઈશ્વર ==
 
<poem>
કદી કોઈ કિલ્લે ન પુરાય ઈશ્વર,
સહુ અંતરે તો ય છુપાય ઈશ્વર,
સૌંદર્યને ફૂલ પેઠે જુઓ તો,
બની ગંધ : ઉરે વસી જાય ઈશ્વર.
જરા દૃષ્ટિ નિર્મળ ને ભીની બનાવો,
પછી આંખમાં ન્હાય – રેલાય ઈશ્વર.
નથી પારધી-તીર મૃત્યુનું કારણ –
ફકત, ક્રૂર આંખે ય વીંધાય ઈશ્વર.
કટુતા ગઈ ઑગળી હોઠથી તો,
ખરે શબ્દ શબ્દે જ ફેલાય ઈશ્વર.
બીજાનાં દરદ ગોપવી લો હૃદયમાં,
સહાનુભૂતિમાં ય દેખાય ઈશ્વર.
ઘડીભર ભૂલી દુઃખ-દર્દો હસી લો,
ફરી હાસ્યમાં એ જ સંભળાય ઈશ્વર.
અમે આ ફળીમાં બગીચો ઉછેર્યો,
મને તૃણુ તૃણે જ વરતાય ઈશ્વર.
સમયની ક્ષણોને તમે સાચવી લો,
અનુભવ કહે : એમ ઝિલાય ઈશ્વર.
બધી સ્મૃતિઓ મૌનમાં ચિતરી લઉં,
મનોહર, છબિ જેમ સચવાય ઈશ્વર.
</poem>
 
== વૃક્ષો વૃક્ષો ==
 
<poem>
પર્વત, ઝરણું, દૂર વળાંકે,
વન – ઉપવનમાં વૃક્ષો વૃક્ષો.
 
બિંબ ઊઠતાં આ દર્પણમાં,
હલે નયનમાં વૃક્ષો વૃક્ષો.
 
મને ભેટતાં રસ્તે રસ્તે,
મળ્યાં સ્વજનમાં વૃક્ષો વૃક્ષો.
 
આંખ બંધ જ્યાં કરી, ફરીથી–
સર્યાં સ્વપનમાં વૃક્ષો વૃક્ષો.
 
તડકાતી બપ્પોરે છાયા–
ધરે વિજનમાં વૃક્ષો વૃક્ષો.
 
ખોલ્યુ જૂનું ઘર : દ્વારો ને,
આ આંગણમાં વૃક્ષો વૃક્ષો.
 
શૈશવનાં સ્મરણો શાં મીઠાં,
ગમે જીવનમાં વૃક્ષો વૃક્ષો.
</poem>
 
== વચ્ચેથી ==
 
<poem>
હવાઓને નીકળતી જોઉં છું આ ઘાસ વચ્ચેથી
નીકળતો જાઉં છું આ હુંય મારા શ્વાસ વચ્ચેથી
 
તમારા હોઠ પરથી નામ મારું એ રીતે વ્હેતું
લહર કો’ ગીત થઈ વહી જાય ઝીણા વાંસ વચ્ચેથી
 
ક્ષણો પડછાતી જાતી આંખમાં એવી રીતે દોસ્તો
તિમિર લંબાતું જાતું સાંજના ઉજાસ વચ્ચેથી
 
મનોહર, ક્યાં સુધી મૃગજળને કાંઠે આમ બેસીશું?
ચરણને ચાલવું પડશે છલોછલ પ્યાસ વચ્ચેથી
 
અહીંથી એક પળમાં કોણ સ્પર્શીને ગયું ચાલી?
અને જોયું તો હું ચાલું છું મારી લાશ વચ્ચેથી
</poem>
 
== વિજોગણ પરમાર્યની ગઝલ ==
 
<poem>
નીંદરા આવે નંઈ સૈયર મુંને સાજણ વિન્યા
ક્યાં લગણ આ ઝંખવાશે નેણલાં આંજણ વિન્યા?
 
સાંભરણ્યનો વાયરો ફૂંકાય આંગણે મોલુમાં
આંગણે વેકુર્ય ઊડે વેળ્યની જો રણ વિન્યા
 
ને અહુરો ઝાંપલી પેઠે વખત ખખડી જતો
સોણલાં ઝબકી જતાં મધરાતના એ જણ વિન્યા
 
બાઈ, છાતીને ઊતરડી મોર એવું ગ્હેકતા :
(કે) પાંપણ્યું નેવાં સમી ભીંજાય છે સાવણ વિન્યા
 
મોતીઓ વેરાઈ ગ્યાં રે આજ મારે ઉંબરે
ખાલીપો ઝૂલ્યા કરે આ ટોડલે તોરણ વિન્યા
</poem>
 
== તડકો ==
 
<poem>
પરોઢે શીતલ સ્હેજ તડકાય તડકો
ગલીએ ગલીએ વળી જાય તડકો
 
સૂતી ધૂળ માથે સરી જાય તડકો
ભીની ઝાકળે ઑર ભીંજાય તડકો
 
જૂના છાપરામાં કરી છિદ્ર છાનું
કરી આંખ ઝીણી ને ડોકાય તડકો
 
ચડી ભેખડે રોજ ભૂસ્કા લગાવે
નદીને ઘૂને ડૂબકી ખાય તડકો
 
રઝળતો ભૂખ્યો ડાંસ થઈ ને બપોરે
કેવો લાલ પીળો પછી થાય તડકો?
 
પણે વાઢને મૉલમાં ઊગી શેઢે
લીલેરી હવામાં ચરી જાય તડકો
 
નીકળવા જતાં વાડમાંથી અચાનક,
બળ્યો, બોરડીમાં ઉઝરડાય તડકો
 
બપોરાં કરીને ચઢ્યાં લોક ઝોકે
લૂની ચીમટી કૈં ભરી જાય તડકો
</poem>
 
== આરપાર ==
 
<poem>
એવું કશુંક હોય છે તથ્યોની આરપાર
મારા વિચાર સંભવે શબ્દોની આરપાર
 
મારું તને મળવું છતાં કારણ મળે નહીં
ઘટના ઘટે શું કૉ’ હકીકતોની આરપાર?
 
આ જળનો વેગ જાણે મુલાયમ થઈ ગયો
કોની કુમાશ ડૂબી છે વમળોની આરપાર?
 
શ્વાસોનાં દ્વાર ખૂલ્યાં કરે છે સવાર-સાંજ
જોયા કરું છું વિ-ગત રહસ્યોની આરપાર
 
દોસ્તો, તમારી લાગણીનો અર્થ શો હશે?
તમને મળીને જોઉં છું અર્થોની આરપાર
</poem>
 
== ન દે ==
 
<poem>
ડગલું ભરું તો કોઈ મને ચાલવા ન દે
ને આંખ અશ્રુઓને વ્હેવા જરા ન દે
 
નિઃશ્વાસ મેલું ક્યાં કહે, એની રજા ન દે?
હે મિત્ર, મને આમ તું ભારે સજા ન દે
 
સરનામું લખી આપવું કયા શ્વાસ પર તને?
જે સાત અક્ષરોય મૂકવા જગા ન દે
 
જીવી શકાય એટલી માગી હતી દવા
હું જીરવીય ના શકું એવી દુઆ ન દે
 
ક્હેવાની વાત એટલે કહું છું ગઝલ વિષે–
ડૂમો ભરેલ કંઠ કશું બોલવા ન દે
 
લઈ લે ‘તથાસ્તુ’ શબ્દ, મનોહર, હું શું કરું?
સચવાય નહીં એવડી મોંઘી મતા ન દે
</poem>
 
== મિતવા-૧ ==
 
<poem>
મોજ મળી છે કાફી મિતવા
ફુંક ચલમ, લે સાફી મિતવા
 
ચાલ વિખૂટાં પડીએ એમ જ
આ શી માફામાફી મિતવા?
 
સ્મરણો  પાછળ દોડી દોડી
શ્વાસ ગયા છે હાંફી મિતવા
 
તાળી બદલે મળ્યો તમાચો
વાહ્્ અદ્દલ ઈન્સાફી મિતવા
 
દરેક  હોઠે અર્થ  મળે છે
શબ્દે શબ્દ શરાફી મિતવા
</poem>
</poem>
Retrieved from "https://wiki.ekatrafoundation.org/wiki/મનોહર_ત્રિવેદીનાં_કાવ્યો"