સૌરાષ્ટ્રની રસધાર ભાગ-3/પિંજરાનાં પંખી: Difference between revisions

← Older edit

સૌરાષ્ટ્રની રસધાર ભાગ-3/પિંજરાનાં પંખી (view source)

Revision as of 05:18, 10 November 2022

12,324 bytes added , 05:18, 10 November 2022

no edit summary

MeghaBhavsar

18,450

edits

@@ Line 3: / Line 3: @@
 {{Poem2Open}}
-સં. 1967ના [ઈ.સ. 1910ના] અષાઢની અંધારી બારશની અધરાતે આ વાત બની ગઈ છે. બારાડી  તાલુકાનો કોઈ પણ તુંબેલ ચારણ જ્યારે ભેટી જાય છે ત્યારે જેઠા મોવડ અને કરમાબાઈની વાત ઉચ્ચારતાં વાર જ ડોકું ધુણાવીને ધીરી, મીઠી હલકે એ ગાવા લાગે છે :
+સં. 1967ના [ઈ.સ. 1910ના] અષાઢની અંધારી બારશની અધરાતે આ વાત બની ગઈ છે. બારાડી<ref>જામનગર અને દ્વારકા વચ્ચેનો જામનગર તાબાનો પ્રદેશ.</ref>  તાલુકાનો કોઈ પણ તુંબેલ ચારણ જ્યારે ભેટી જાય છે ત્યારે જેઠા મોવડ અને કરમાબાઈની વાત ઉચ્ચારતાં વાર જ ડોકું ધુણાવીને ધીરી, મીઠી હલકે એ ગાવા લાગે છે :
 જેઠો મોવડ જુગમાં જીત્યો, કરમાબાઈ કુળનો દીવો.
 એ ધણી-ધણિયાણીનું ગામ રાણાગામ :
@@ Line 51: / Line 51: @@
 આ વીર-બેલડીનાં ગીત ગાનાર એક ચારણ નીકળ્યો. એ ચારણનું નામ દેવાણંદ ભગત. તંબૂરો લઈને એણે આ દંપતીનાં ભજન ગાયાં છે. બારાડીમાં એ ભજન ગળતે સાદે ઘરેઘરમાં ગવાય છે. કાવ્યદૃષ્ટિએ તો ભજનો નજીવાં છે :
 {{Poem2Close}}
+<poem>
+<center>[1]</center>
+એ હાલો હાલો સતી આપણે દેવળે જાયેં,
+વે’લા વે’લા વૈકુંઠમાં જઈ વાસ કરીએ. — એ હાલો હાલો.
+હે સતી, જેઠો મોવડ કે’ મને સપનું લાધ્યું,
+જાણે કૃષ્ણજી આવીને ઊભા પાસે,
+શંકરને ચરણે જઈને શીશ ધરીએં,
+આવાગમન મટી જાશે રે. — એ હાલો હાલો.
+કરમાબાઈ સતી કે’, સ્વામી તમે સત બોલ્યા,
+એ તો મારે મન ભાવ્યાં રે,
+જલદી કરો તમે સ્વામી મોરા રે,
+તમ થકી અમે ઓધરીએં રે. — એ હાલો હાલો.
+ધન્ય ધન્ય સતી તારાં માતપત્યાને,
+અમને ઉપમા આવી દીધી રે,
+કાઠી સાસતિયો, સધીર વાણિયો,
+ત્રીજો જેસલ દીધો તારી રે. — એ હાલો હાલો.
+શ્રી ભાગવતમાં રાણી આવું બોલ્યાં રે,
+કોઈ પોતાના પિયુથી દુર્મતિ રાખે,
+કોટિકલપ કુંભીપાકમાં રાખશે,
+પછે<ref>પોતાના પતિથી ઠગાઈ રમનાર સ્ત્રીને પ્રભુ મોટા માણસના ઘરમાં અવતાર દેશે, એટલે કે સ્ત્રી ત્યાં બાળલગ્ન અને ફરજિયાત વૈધવ્યથી દુઃખી થશે.</ref> ઊંચ ઘેર અવતાર દેશે રે. — એ હાલો હાલો.
+જેઠો મોવડ કે’ એ મેં સાંભળ્યું,
+નવ નવ વરસે લગન લેશે રે,
+વરસ અગિયારમે ચૂડાકર્મ કરશે,
+એ નારી કેમ ઓધરશે રે. — એ હાલો હાલો.
+એક અસ્ત્રીને તરવાનો રસ્તો,
+હરિગુણ હૈયામાં રાખે રે,
+પોતાના પિયુજીને શિવ કરી માનશે,
+તેને ત્રિકમજી લેશે તારી રે. — એ હાલો હાલો.
+રામનું નામ રુદામાં રાખજો,
+તો શામળો કરશે સારું રે,
+ગુરુ ગંગારામને વચને દેવાણંદ બોલ્યા,
+પ્રભુ અમને પાર ઉતારો રે. — એ હાલો હાલો.
+<center>[2]</center>
+ભલો કામ સારો કીધો, જગજીવનને જીતી લીધો રે,
+કુળ ઉજાળ્યો ચારણે, ભલો કામ કીધો રે —
+પ્રભાતે ઊઠી પરિયાણ કીધું,
+મમતા મેલીને ચારણે, સારો મારગ લીધો રે.
+જેઠો મોવડ કે’ સતી જાપ આપણે જપીએં,
+રુદામાં હરિના ગુણ આપણે ભજીએં.
+કમીબાઈ સતી કહે, સ્વામી, ગાયત્રી પૂજા કીજીએં,
+શ્રીકૃષ્ણ-રામનું નામ મુખડેથી લીજીએં.
+ટચલી આંગળીયું વાઢી તિલક ધ્યાન કીધાં,
+શિર રે વધેરી ચારણે શંકરને દીધાં.
+એવા ઉછરંગે મનમાં જાણે માયરે આવ્યાં,
+પ્રથમ શીશ સતી કમીબાઈનાં વધાર્યાં.
+ખમા ખમા કહીને શંકરે ખોળામાં લીધાં,
+પારવતીજી પૂછે, ચારણ, તમને કોણે મારગ ચીંધ્યા?
+અમને અમારા ગુરુએ મારગડા બતાવ્યા,
+એ ગુરુના પ્રબોધ્યા અમે તમ પાસ આવ્યા.
+ગુરુને પ્રતાપે બારોટ દેવાણંદ બોલ્યા,
+એ બાવડી ઝાલીને પ્રભુએ ભવસાગર તાર્યા.
+<center>[3]</center>
+રાણેશ્વર જાયેં જાયેં, અંગડાં આનંદમાં રાખીને,
+{{space}}{{space}}	કમળપૂજા લઈએં લઈએં રે!
+<center>[સાખી]</center>
+સરસ્વતી સમરું શારદા, ગણપતિ લાગું પાય,
+એક સ્તુતિ મારી એટલી કે’જો, મારા બાંધવને કે’જો રામ રામ,
+{{space}}{{space}}	રાણેશ્વર જાયેં જાયેં.
+જેઠા મોવડે કાગળ લખ્યા, સતીએ દીધાં માન,
+ભાવ રાખીને સતી તમે ભાખજો, સતીએ લખાવ્યાં ઠામોઠામ,
+{{space}}{{space}}	રાણેશ્વર જાયેં જાયેં.
+મોવડે મનમાં ધાર્યું, કમળપૂજા લેવાને કાજ,
+સતી થાવ ને સાબદાં, ખડગ ખાંડું લીધું સાથ,
+{{space}}{{space}}	રાણેશ્વર જાયેં જાયેં.
+જેઠો મોવડ કહે સતી તમે જાણજો, હું તો પૂછું પરણામ,
+તમે અબળા કહેવાવ, આપણે ખેલવું ખાંડાની ધાર,
+{{space}}{{space}}	રાણેશ્વર જાયેં જાયેં.
+અરે સ્વામી તમે શું બોલ્યા, પળ ચોઘડિયાં જાય,
+સ્વામીની મોર્ય શીશ વધેરશું, ધન્ય ધન્ય મારાં ભાગ્ય,
+{{space}}{{space}}	રાણેશ્વર જાયેં જાયેં.
+શંકર કહે હું કૈલાસમાં હતો, જેઠા મોવડની પડી જાણ,
+જલદી રથ જોડાવિયો, તરત મેલ્યાં વેમાન રે,
+{{space}}{{space}}	રાણેશ્વર જાયેં જાયેં.
+એકાદશીનું વ્રત પાળતાં, નર ને નારી એકધ્યાન,
+તેત્રીશ કોટિ દેવ જોવા મળ્યા, ડોલવા લાગ્યાં સિંહાસન,
+{{space}}{{space}}	રાણેશ્વર જાયેં જાયેં.
+દેવળમાં જઈ સતીએ દીવડા ઝગાવ્યા, અગરબત્તીનો નહિ પાર,
+કમળ કસ્તૂરી કેવડો બે’કે બે’કે ફૂલડાં ગુલાબ,
+{{space}}{{space}}	રાણેશ્વર જાયેં જાયેં.
+રેણુકા નદીમાં સ્નાન કરીને, કોરાં પાલવડાં પહેરાય,
+પોતપોતાને હાથે શિર વધેર્યાં, અમર રાખ્યાં છે નામ,
+{{space}}{{space}}	રાણેશ્વર જાયેં જાયેં.
+શંકર કહે સતિયાં તમે માગો, તમે સાચાં હરિનાં દાસ,
+પુતરનાં ઘેર પારણાં બંધાવું, આપું ગરથના ભંડાર,
+{{space}}{{space}}	રાણેશ્વર જાયેં જાયેં.
+કમીબાઈ સતી કહે અમે શું માગીએ, આવો કળજુગ નો સે’વાય,
+સદા તમારે શરણે રાખજો, રાખજો તમારી પાસ,
+{{space}}{{space}}	રાણેશ્વર જાયેં જાયેં.
+તિથિ વદિ બારસ દિતવાર, મહિનો અષાઢ માસ,
+સંવત ઓગણીસો સડસઠની સાલ, ચારણે સુધાર્યાં કાજ,
+{{space}}{{space}}	રાણેશ્વર જાયેં જાયેં.
+ગાય શીખે ને સુણે સાંભળે, એનો વૈકુંઠમાં થાય વાસ,
+ગુરુ પ્રતાપે દેવાણંદ બોલ્યા, પંડનાં પ્રાછત્ત જાય,
+{{space}}{{space}}	રાણેશ્વર જાયેં જાયેં.
+<center>[4]</center>
+જેઠા મોવડે આવું ધાર્યું, કમીબાઈએ સાથ સુધાર્યો,
+એવાં સતી કમીબાઈને કહીએ, નિત ઊઠીને નામ લઈએ.
+રામકથા હરિનામ લેતાં, શાસ્ત્રો વાંચીને સાર લેતાં,
+એકાદશી વ્રત્ત પણ રે’તાં, સેવા શંકરની કરતાં.
+પરસોત્તમ માસ પૂરણ નાહ્યાં, અરપણ કીધાં શીશ સેવામાં,
+અમર નથી રહેવાની કાયા, દુનિયાની ખોટી છે માયા.
+આવી દેવળમાં દીવડા કીધા, તુલસીપાનથી પારણાં કીધાં,
+રૂપા મોર મુખમાં લીધાં, ગોપીચંદનનાં તિલક કીધાં.
+એવાં વિવેકી વિગતે કીધાં, પ્રેમના પ્યાલા પ્રીતે પીધા,
+હરિરસ હામથી પીધા, કમલપૂજા જુગતીથી લીધા.
+ગુરુ ગંગારામ વચને બારોટ દેવાણંદ એમ બોલ્યા,
+જુગોજુગ અમર રહ્યાં, શંકરને શરણે થયાં.
+<center>[5]</center>
+જેઠો મોવડ જગમાં સીધ્યો, કમીબાઈ કુળનો દીવો,
+રાણાગામ ઋષિનો ટીંબો, તેમાં અચરજ શું કે’વો.
+દીનાનાથે મોકલ્યા અમને, જાવ પરોળિયા પૂછો એને,
+આવો કામો કોણે કીધો, આવો કોઈને ન દીઠો.
+આવી પરોળિયા પૂછવા લાગ્યા, કોનાં છો બાળક,
+અંતરમાંથી કહોને અમને, ત્રિકમજી સમરે તમને.
+દેવીપુત્ર કુળ અમારો, ભાવે કરીને ભજીએ માવો,
+સૌને સવારથ છે વહાલો, અમને વા’લો કૃષ્ણજી કાળો.
+નાઈ ધોઈ નમસ્કાર કીધા, પૂજા કીધી, પરિક્રમણ કીધાં,
+શીશ વધેરીને શંકરને દીધાં, કારજ પોતાનાં તો કીધાં.
+ગુરુ પ્રતાપે દેવાણંદ કહે છે, એ પ્રભુ એને શરણે લેજો,
+ભલો કીધો ભાવનો મેળો, આવ્યો વેમાનથી તેડો.
+જેઠા મોવડના ભાઈએ આ દેવાણંદ ભગતને એક ભેંસ દાનમાં આપવા માંડી. ભગતે કહ્યું : “હું તો કાળું દાન લેતો નથી. પણ જેઠાની કાંઈક યાદગીરી રહે તેવું પુણ્ય કરો.”
+</poem>
 <br>