સરસ્વતીચંદ્ર ભાગ ૩/મનહરપુરીમાં મણિરાજ અને વિદ્યાચતુરનું કુટુંબ.: Difference between revisions

no edit summary
No edit summary
No edit summary
Line 28: Line 28:
કુસુમ કંઈક શરમાઈ ગઈ ને મનમાં બડબડી, “બળ્યું ! કોઈની સાથે ભળ ભાગે એટલે લુલીબાઈ હાથમાં ન ર્‌હે:” મ્હોટેથી, વાત ફેરવી, બોલી.
કુસુમ કંઈક શરમાઈ ગઈ ને મનમાં બડબડી, “બળ્યું ! કોઈની સાથે ભળ ભાગે એટલે લુલીબાઈ હાથમાં ન ર્‌હે:” મ્હોટેથી, વાત ફેરવી, બોલી.


૧જે વસ્તુ હાથમાંથી જતી રહી અને તેની કથા કરવા જેટલા શેષ ભાગ શીવાય કંઈ હાથમાં રહ્યું ન હેાય તેવો.
​“હું તો સ્હેજ કહું છું. તે એટલા સારું કે મને તો સરસ્વતીચંદ્રનો
​“હું તો સ્હેજ કહું છું. તે એટલા સારું કે મને તો સરસ્વતીચંદ્રનો
રજ વાંક વસતો નથી. અને જયારે બધું જાણીજોઈને નીકળ્યા છે ત્યારે તે એવા ચતુર પુરુષ કાંઈ વિચાર કરીને જ નીકળ્યા હશે. બ્હારવટીયાઓમાં હશે ત્હોયે એમની પાસેથી શું લુટવાનું હતું? મને તો લાગે છે કે એ પણ એમને મન જ થયું હશે.”
રજ વાંક વસતો નથી. અને જયારે બધું જાણીજોઈને નીકળ્યા છે ત્યારે તે એવા ચતુર પુરુષ કાંઈ વિચાર કરીને જ નીકળ્યા હશે. બ્હારવટીયાઓમાં હશે ત્હોયે એમની પાસેથી શું લુટવાનું હતું? મને તો લાગે છે કે એ પણ એમને મન જ થયું હશે.”
Line 348: Line 347:
“સુખ દેવા મને મળ્યું ન, પુત્રી,
“સુખ દેવા મને મળ્યું ન, પુત્રી,
“માગ, માગ, કંઈ માગ રે !
“માગ, માગ, કંઈ માગ રે !
“હાય ! હાય રે ! કુમુદ મ્હારી મીંચાઈ! ... ૧
:::“હાય ! હાય રે ! કુમુદ મ્હારી મીંચાઈ! ... ૧
“ન્હાનપણેથી કરી નમાઈ,
“ન્હાનપણેથી કરી નમાઈ,
“નિર્દય મ્હારી જાત રે !
“નિર્દય મ્હારી જાત રે !
“દયા ન આણી મ્હેં તો કાંઈ, ​
“દયા ન આણી મ્હેં તો કાંઈ, ​
“મુક્યો મુસળભાર રે !
“મુક્યો મુસળભાર રે !
“હાય! હાય રે ! કુમુદ મ્હારી કચરાઈ ! ૨
:::“હાય! હાય રે ! કુમુદ મ્હારી કચરાઈ ! ૨
“દીકરી મ્હારી ! તું બહુ ડાહી !
“દીકરી મ્હારી ! તું બહુ ડાહી !
“મનમાં મનના સમાવી રે !
“મનમાં મનના સમાવી રે !
“વરાળ સરખી ત્હેં નથી ક્‌હાડી,
“વરાળ સરખી ત્હેં નથી ક્‌હાડી,
“માને પણ ત્હેં વાહી રે !
“માને પણ ત્હેં વાહી રે !
“હાય ! હાય રે ! કુમુદકળી કરમાઈ! ૩
:::“હાય ! હાય રે ! કુમુદકળી કરમાઈ! ૩
“માથી વ્હાલી કરી નદીને,
“માથી વ્હાલી કરી નદીને,
“દીકરી ક્યાં ગઈ મ્હારી રે ?
“દીકરી ક્યાં ગઈ મ્હારી રે ?
“કાળજડે મુજ કટાર દઈને
“કાળજડે મુજ કટાર દઈને
“નદી કરી ત્હેં વ્હાલી રે !
“નદી કરી ત્હેં વ્હાલી રે !
“હાય ! હાય રે ! કુમુદ મ્હારી ક્યાં તું ગઈ?” ૪
:::“હાય ! હાય રે ! કુમુદ મ્હારી ક્યાં તું ગઈ?” ૪
ઘડીવાર દુ:ખી માતાએ માથું નાંખી દીધું . અંતે હૃદય ખાલી થતાં ધૈર્ય આવવા લાગ્યું, અને આંસુ લોહી નાંખી, બોલીઃ “કુસુમ, ગાંસડી છોડ, જોઈએ.” કુસુમે ગાંસડી છોડી તો ઉપર જ વનલીલાનો કાગળ. તેમાં પ્રમાદધન, કૃષ્ણકલિકા, અને બીજા ક્ષુદ્ર માણસોની ખટપટના સર્વ વર્તમાન વનલીલાએ સાંભળેલા તે એણે લખ્યા હતા. એ પત્ર વાચતાં જ ગુણસુંદરીનાં નેત્ર ફરી ગયાં અને મનમાં પત્ર વાંચતાં વાંચતાં વચ્ચે મ્હોટે સ્વરે બોલીઃ “સુંદરભાભી, જો કુમુદ નદીમાં ડુબી હોય તો કસાઈને ઘેરથી ગાય છુટી સમજજો ! અરેરે ! આ દુ:ખ મને તે શી રીતે જણવે ?” વળી વનલીલાએ પત્રના છેલા ભાગમાં કવિતા જોડી ક્‌હાડી લખી હતી તે મનમાં એકવાર વાંચી - બે વાર વાંચી.
ઘડીવાર દુ:ખી માતાએ માથું નાંખી દીધું . અંતે હૃદય ખાલી થતાં ધૈર્ય આવવા લાગ્યું, અને આંસુ લોહી નાંખી, બોલીઃ “કુસુમ, ગાંસડી છોડ, જોઈએ.” કુસુમે ગાંસડી છોડી તો ઉપર જ વનલીલાનો કાગળ. તેમાં પ્રમાદધન, કૃષ્ણકલિકા, અને બીજા ક્ષુદ્ર માણસોની ખટપટના સર્વ વર્તમાન વનલીલાએ સાંભળેલા તે એણે લખ્યા હતા. એ પત્ર વાચતાં જ ગુણસુંદરીનાં નેત્ર ફરી ગયાં અને મનમાં પત્ર વાંચતાં વાંચતાં વચ્ચે મ્હોટે સ્વરે બોલીઃ “સુંદરભાભી, જો કુમુદ નદીમાં ડુબી હોય તો કસાઈને ઘેરથી ગાય છુટી સમજજો ! અરેરે ! આ દુ:ખ મને તે શી રીતે જણવે ?” વળી વનલીલાએ પત્રના છેલા ભાગમાં કવિતા જોડી ક્‌હાડી લખી હતી તે મનમાં એકવાર વાંચી - બે વાર વાંચી.


18,450

edits