કાવ્ય-આચમન શ્રેણી – રામનારાયણ વિશ્વનાથ પાઠક ‘શેષ’/૪૪. કવિવર રવીન્દ્રને

૪૪. કવિવર રવીન્દ્રને
(વિયોગિની)

અમ આ પરતન્ત્ર દેશને
⁠જગમાં સ્થાન ન માન વા હતું;
નિજ માતતણાં જ અંગજો
⁠ગણી અસ્પૃશ્ય બન્યા હતા સ્વયમ્.
કરવી ફરિયાદ ના ઘટે
⁠લીધી હાથેથી જ માગી જે દશા!
પણ સંસ્કૃતિ પુણ્ય પૂર્વની
⁠અમથી નિન્દિત! હા, અસહ્ય એ.
તહીં તું ઉદિયો રવિસમો
⁠પ્રતિભાપન્ન સહસ્ર ભર્ગથી,
તિમિરાવૃત ગૂઢ ગહ્વરો
⁠અજવાળ્યાં વળી દીન આ મુખો.
ઘન થીજી ગયેલ જ્ઞાનને
⁠વહતું ને રસરૂપ તેં કર્યું.
થઈ ઇન્દ્ર નભેથી ગર્જીને
⁠વરસ્યો પશ્ચિમ પૂર્વ બેઉમાં.
ટહુક્યો ઉરભાવને ભરી
⁠પૃથિવી ને પૃથિવીની પારના,
જન છો સહુ રક્ત જગ્તમાં
⁠ સુણવા ઉત્સુક કે તયાર ના.
કવિ તું, તું મહર્ષિ, આર્ય તું,
⁠ગુરુ, દૃષ્ટા વળી ભૂત ભવ્યનો;
કર્યું જીવન શુભ્ર ગાઈ તેં
⁠ કર્યું મૃત્યુય અનન્ય મંગળ.
તુજ ભૌતિક દેહના લયે
⁠કરવો હોય ન મોહ શોક વા,
કહ્યું તેં પ્રકૃતિ જ લૈ જતી
⁠સ્તન એકેથી વછોડીને બીજે.
પણ વત્સ! અતીવ લાડીલા
⁠પ્રકૃતિના, થઈ પૂર્ણ તૃપ્ત તેં
જગનેય ધર્યું’તું સ્તન્ય એ
⁠તવ ઉચ્છિષ્ટ, હવેય પાઠવે.
૧૯૪૧

(વિશેષ કાવ્યો, પૃ. ૧૮-૧૯)