સમગ્રમાંથી સઘન-વિવેચનશ્રેણી – શિરીષ પંચાલ/વધ (અંજલી ખાંડવાલા): Difference between revisions

{{Heading|આસ્વાદ<br>(૧૬) વધ (અંજલી ખાંડવાલા) વાર્તા}}

{{Poem2Open}}

આખી વાર્તા પ્રથમ પુરુષના કથનકેન્દ્રથી કહેવાઈ છે, વાર્તા કહેનાર સંવેદનશીલ, કળાકસબમાં રસ લેતી એક સ્ત્રી છે, સાથે સાથે સર્જક વ્યક્તિત્વ ધરાવે છે તેની પ્રતીતિ વાર્તામાં આરંભથી થવા માંડે છે; કેવો છે આરંભ?

આ વર્ણનને આધારે આપણી સમક્ષ એક આધારભૂત ચિત્ર ઊભું થાય છે. પણ લેખિકા આ સ્ત્રીને કેન્દ્રમાં રાખવા માગતાં નથી, આ સ્ત્રીની આંખે ભાનુ નામની એક કન્યાનું ચિત્ર ઉપસાવવા માગે છે. આરંભે જ ભાનુના વ્યક્તિત્વનો પરિચય તેની એક ઉક્તિથી થઈ જાય છે. ‘જેને જે કહેવું હોય તે કહે -મારે જે કહેવું હોય તે કરવાની જ.’ આ ભાનુનું શબ્દચિત્ર કેવી રીતે અંકાયું છે?

‘એક ચોટલે તાણીને બાંધેલ ભરાવદાર પણ બાવાની જટા જેવા બરછટ વાળ, પાતળી લાંબી ડોક, ભરતનાં ચણિયાચોળીમાં ઓઢાયેલો સપ્રમાણ દેહ. હસવાનું ખૂબ મીઠું ને એનો સામાન્ય ચહેરોય એકાએક મહોરી ઊઠે. એમાં છલકાતી નિખાલસતા પર વારી જવાય, વાતાવરણમાં ઉલ્લાસ છવાઈ જાય.'

આ વાક્યના ઉત્તરાર્ધ દ્વારા એના વ્યક્તિત્વનો કેટલો બધો પરિચય થઈ જાય છે.

બેન ભરતકામ કરાવવા ભાનુ પાસે વચ્ચે વચ્ચે જઈ ચઢે, અને એના કસબથી બેન મુગ્ધ થઈ ગયાં. કોઈ પરિચિતે આ ભાનુનો સંદર્ભ આપ્યો હતો એટલે બેન જઈ ચઢ્યાં ભાનુના વિસ્તારમાં. કેવો હતો એ વિસ્તાર?

આ રંગહીન વાતાવરણમાં ભાનુ સાથેની પહેલી મુલાકાત – આ મુલાકાત વખતે તો તેની વય તેર વરસની હતી - અને એટલી નાની વયે જે આત્મવિશ્વાસ હતો તે ગજબનો હતો- ‘મારું કામ તો જુઓ. ભાનુ એટલે ભાનુ... બાકી બધાયનાં કામ રસ્તે રસ્તે જોતા જજો એટલે ખબર પડી જશે.

અને ભાનુનો કસબ બેનને આકર્ષી ગયો. પણ એ કસબીના ઘરનું વાતાવરણ?

શા માટે? નારી સ્વાતંત્ર્ય કે એવા બીજા કશા ધજાગરા ભાનુનો પ્રતિભાવ કેવો છે? ‘પરણીને તેં ને ભાભીયુંએ સું કાંદો કાઢ્યો? સિવાય, આવાં લગ્નો સામે અને છતાં તેનું લગ્ન ગોઠવાય છે- કેવો ચઢ્યો લગનનો રંગ એના પર?

‘કપાળ સુધી ખેંચેલું ઓઢણું, તીખા તડકામાં ફટકી ગયેલા રંગ જેવો ચહેરો, નમાવી નમાવી નીચી કરી નાખેલી, ચીમળાયેલાં પાનવાળી ડાળી જેવી ડોક, હાથે સોનાનો બાજુબંધ, કાનમાં બુટિયાં...'

વાર્તાના પ્રારંભનું ચિત્ર પાછું જુદી રીતે પુનરાવર્તિત થાય છે.

વાર્તા પૂરી થાય ત્યારે કોઈને પ્રશ્ન થાય શા માટે આવો કરુણ અંત?