ચંદ્રહાસ આખ્યાન/કડવું ૧૩
[ચંદ્રહાસના આગમનથી સૂકું વન લીલું થાય છે. નવપલ્લવિત થયેલી વાડીમાં રહેલા વૃક્ષ-વેલા, ફૂલ છોડનું વિગતપ્રચુર કાવ્યાત્મક વર્ણન. દુર્વાસાના માળી દ્વારા થયેલા અપમાન અને એમણે આપેલા શ્રાપ અને તેના નિવારણની વિગતો આ કડવામાં આવે છે.]
રાગ : વસંત
સૂકાં કાષ્ટ લીલાં થયાં રે સાધુ તણે દર્શન,
સેવક ચાર ઊઠીને ચાલ્યા જોવા અશોક વન. -સૂકાં૦ ૧
નારદ કહે, સાંભળ, રે પારથ, વાડી તણો વિસ્તાર;
ગુલ્મ[1] લતા લલિતા અતિ વાંકી સૌગંધિક અપરંપાર. -સૂકાં૦ ૨
ભાતભાતના વડ ને પીપળા, વનસ્પતિ ભાર અઢાર;
અવલોકનમાં અતિ ઉત્તમ, શોભા તણો નહિ પાર. -સૂકાં૦ ૩
વેલ વાળો ને વરસડો વારુ, વાયુ સુગંધિક વાય;
સાગ સીસમ સમડા સાદડિયા સરગવા તણી સોભાય -સૂકાં૦ ૪
શીરપળ[2] ફોકળ[3] કેવડી રે, કેળ ને કોરંગી;
બીલી બદરી[4] મલિયાગર મરચી લીમડો ને લવિંગી. -સૂકાં૦ ૫
જાઈ જૂઈ મોગરા ને માલતી ચંદન ચંપાના છોડ;
પુષ્પભારે વનસ્પતિ તે સર્વ વળી છે વંક મરોડ. -સૂકાં૦ ૬
વાવ કૂપ ને પાવઠ[5] કુંડ ત્યાં તળાવ ભરિયાં તોય[6];
ચાતક હંસ ને મોર કોકિલા શબ્દ કરતાં હોય. -સૂકાં૦ ૭
જ્યાં જુએ સેવક સાધુના ત્યાંહાં અટકે ચંત[7];
શોભા સુંદર વન તણી, જાણે રત[8] ફૂલી વસંત! -સૂકાં૦ ૮
એવાં દેવઋષિનાં વચન સુણીને અર્જુનને સંધે[9] પડિયો :
‘ક્યમ, લીલાનું સૂકું થયું?’ એમ સવ્યસાચી ઊચરિયો. -સૂકાં૦ ૯
નારદ કહે : સાંભળ, રે અર્જુન; થયો પૂર્વ સમાચાર;
તે વાડીમાં ભમતા આવ્યા દુર્વાસા એક વાર. -સૂકાં૦ ૧૦
ત્યાં છાયા દીઠી શીતળ વૃક્ષની, મુનિ બેઠા આસન વાળી;
એવે સમે મંદિરથી આવ્યો વાડી તણો જે માળી. -સૂકાં૦ ૧૧
માળી મુનિ ભણી ધાયો, ચોર બેઠો જાણી;
પ્રહાર એક મુષ્ટિનો કીધો, જટા કર ગ્રહી તાણી. -સૂકાં૦ ૧૨
ત્યારે ક્રોધ કરીને દુર્વાસાએ જોયું નેત્ર ઉઘાડી;
અગ્નિજ્વાલ ઊઠી તેમાંથી, ભસ્મ કીધી સર્વ વાડી. -સૂકાં૦ ૧૩
ઉઠ્યા ઋષિ થઈને દુઃખી, અન્ય સ્થાનક સંચરવા :
માળી મુનિને પાયે લાગ્યો કાલાવાલા કરવા. -સૂકાં૦ ૧૪
માળી કહે, ‘મેં નવ ઓળખ્યા, ઈશ્વર, હવે કરુણા કીજ :
‘અપરાધ મૂકી અત્રિનંદન[10] શાપ-અનુગ્રહ[11] દીજે.’ -સૂકાં૦ ૧૫
દુર્વાસા બોલ્યા તવ વાણી આનંદ અંતર પામી :
‘એ વન લીલું થાશે જ્યારે આવશે વિષયાનો સ્વામી’ -સૂકાં૦ ૧૬
નારદ કહે : સાંભળ, રે પારથ, એ સાધુ તણું કારણ,
ચંદ્રહાસદર્શને લીલી થઈ વાડી જેને વહાલા અશરણશરણ. -સૂકાં૦૧૭
વલણ
વહાલા અશરણશરણ તો સાધુ ભોળપણે ફરે રે,
જ્યાં શાલિગ્રામ કંઠ સાથે, ત્યાં અવળાનું સવળું કરે રે. -સૂકાં૦ ૧૮