કાવ્ય-આચમન શ્રેણી – ઝવેરચંદ મેઘાણી/૨૧. ઝંખના

૨૧. ઝંખના

ઝવેરચંદ મેઘાણી

[ઢાળ: ‘મારા કેસરભીના કંથ હો’]
મારી માઝમ રાતનાં સોણલાં ચમકી ચમકી ચાલ્યાં જાય:
મારી આતમ-જ્યોતના દીવડા ઝબૂકી ઝબૂકી ઝંખવાય.

જંપે જરી રોતાં લોચનિયાં ત્યાં
ઝબકીને જાગી જવાય;
આઘે આઘે આછા યુગનર કેરા
પડછાયા પથરાય રે:
મહાવીર દૂરે દરશાય. – મારીo

આભ લગી એનાં મસ્તક ઊંચાં ને
પગ અડતા પાતાળ;
જુગજુગના જેણે કાળ વલોવ્યા ને
ડોલાવી ડુંગરમાળ રે:
ફોડી જીવનરૂંધણ પાળ. – મારીo

ઠપકા દેતી હસતી મૂરતી એ
ઝળહળતી ચાલી જાય;
સ્વપ્ન સરે, મારે કાન પડે
મારા દેશની ઊંડેરી હાય રે:
એનાં બંધન ક્યારે કપાય! – મારીo

ઘન ઘન અંધારાં વીંધણહારો
જાગે ન કો ભડવીર;
ડરતાં ડરતાં ડગલાં ભરતાં આ તો
વામન સરખાં શરીર રે
અણભીંજલ ઊભાં છે તીર. – મારીo

જરીક જરીક ડગ માંડતાં મારી
જનનીને ના વળે જંપ;
આવો, વિપ્લવ! આવો જ્વાલામુખી!
આવો, રૂડા ભૂમિકમ્પ રે:
ભેદો જીર્ણતા-દારુણ થંભ. – મારીo

૧૯૨૮

‘સૌરાષ્ટ્ર’ અઠવાડિકના પહેલા પાના પર મૂકવા માટે છેક છેલ્લી મિનિટોમાં રચાયેલું. આ કાવ્ય ‘યુગવંદના’ની પ્રથમાવૃત્તિ વેળા મૂકવાનું ચુકાઈ ગયેલું.

(સોના-નાવડી, પૃ. ૯-૧૦)