મધ્યકાલીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા/૧૦૫.અમીવિજય
અમીવિજય (૧૯મી પૂર્વાર્ધ)
તપગચ્છના આ જૈન કવિએ લખેલી કૃતિઓમાં મહાવીર સ્વામીનું પારણું લાક્ષણિક છે
૧ પદ
મહાવીરસ્વામીનું પારણું.
માતા ત્રિશિલાએ પુત્ર રત્ન જાઇયો, ચોસઠ ઇંદ્રનાં આસન કંપે સાર;
અવધી ગયા ને જોઇ ઘાએ શ્રીજીનરાજને, આવે ક્ષત્રી કુળ નયન મોજાર. ૧
વીર પ્રતિબિમ્બો મૂકે માતા કને, સ્વાપનીએ નિદ્રા દીએ સાર;
મેરુ શીખરે જીનને લાવે મહોચ્છવે, હરી પંચ રુપ કરી મનોહાર. ૨
એમ અસંખ્ય કોટા કોટી મળી દેવતા, પ્રભુને ઓચ્છવ મંડાણે લઇ જાય;
પંડેકંબળી સીલા એ જીનને ભક્તિથી, હરી અંકે થાપે ઇંદ્રપણું ઉપાય. ૩
એક કોડી સાઠ લાખ કળસે કરી, વીરનો સનાત્ર મહોચ્છવ કરે સાર;
વીર કુમારને અનુક્રમે લાવે જનુની મંદિરે, દાસી પ્રિયંવદા જાઓ તેણી વાર. ૪
રાજા સિદ્ધારથને દીધી વધામણી, દાસીને દાન માન દીએ મનોહાર;
ક્ષત્રી કુળમાંહી ઓચ્છવ મંડાવીઓ, પ્રજા લોકને હરખ અપાર. ૫
ઘેર ઘેર શ્રીફળ તોરણ તરાટજ બાંધીયાં, ગૌરી ગાવે મંગળ ગીત રસાળ;
રાજા સિદ્ધારથે જનમ મહોચ્છવ કર્યો, માતા ત્રિશિલાઇ ઊજમાલ. ૬
માતા ત્રિશિલા ઝુલાવે પુત્ર પારણે, ઝુલે લાડકડા પ્રભુજી આણંદભેર;
હરખી નરખીને ઇંદ્રાણી જન જાએ વારણે, આજ આણંદ શ્રીવીરકુંવરને ઘેર. ૭
વીરનાં મુખડાં ઉપર વારું કોટી ચંદ્રમા, પંકજ લોચન સુંદર વિશાળ કપોળ;
શુક્ર ચંચુક સરખી દીસે નિર્મળ નાસિકા, કોમળ અધર અરુણ રંગ ચોળ. ૮
ઊસધી સોવન મઢી રે શોભે હાલરે, નાજાુક આભરણ સઘળાં કંચન મોતીહાર;
કર અંગુઠો ધાવે વીરકુંવર હરખે કરી, કાંઇ બોલાવતાં કરે કીલકાર. ૯
વીરને લલાટે કીધો કુમકુમ ચાંદલો, શોેભે જડિત મરકત મણીમાં દીસે લાલ;
ત્રિશિલાએ જાુગતે આંજી અણીયાળી બેહું આંખડી,
સુંદર કસ્તુરીનું ટપકું દીધું ગાલ. ૧૦
કંચન સોળે જાતનાં રત્ન જડેલું પારણું, ઝુલાવતાં થાએ ઘુઘરાનો ઘમકાર;
ત્રિશિલા વિવિધ વચને હરખી ગાએ હાલરુ,
ખેંચે ફુમતીયાળી કંચન દોરીસાર. ૧૧
મારો લાડકવાયો સખાસંગે રમવા જશે,
મનોહર સુખલ હુંડી આપીશ એને હાથ;
ભોજન વેળા રુમઝુમ રુમઝુમ કરતો આવશે,
હું તો ધાઇને ભીડાવીશ હૃદયા સાથ. ૧૨
હંસ કારંડવ કોકીલ પોપટ મોરવા, માંહી બપૈયાને સારસ ચકોર;
મેના મોર મેલ્યાં રમકડાં રમવાતણાં,
ઘમઘમ ઘુઘરો વજાવે ત્રિશિલા કીશોર. ૧૩
મારો વીરકુંવર નિશાળે ભણવા જાશે, સાથે સ્વજન કટુંબ પરિવાર;
હાથી રથ ઘોડા પાળા એ ભલું શોભતું, કરીશ નીશાળ ગએણું અતિ મનોહાર. ૧૪
મારા વીર સમાણી કન્યા સારી લાવશું, મારા કુંવરને પરણાવીશ મોટે ઘેર;
મારો લાડકડો વરરાજા ઘોડી બેસશે, મારો વીર કરશે સદાય લીલા લહેર. ૧૫
માતા ત્રિશિલા ગાએ વીરકુંવરનું હાલરું, મારો નંદન જીવજો કોડ કોડી વરસ;
એ તો રાજા રાજેશ્રી થાશે ભલ દીપતો, મારા મનના મનોરથ પૂરશે વાધે હરષ. ૧૬
ધન ધન ક્ષત્રી કુંડ ગ્રામ મનોહરું, જિહાં વીર કુંવરનો જન્મ ગવરાય;
રાજા સિદ્ધારથ કુળ માંહે દીનમણિ, ધન ધન ત્રિશિલા રાણી જેહની માય. ૧૭
એમ સઇએર ટોળી ભોળી ગાજ્યો હાલરું, થાયે મનના મનોરથ તેને ઘેર;
અનુક્રમે મહોદય પદવી રુપી વીજેપદ પામશે,
ગાએ અમી વીજય કહે થાશે લીલા લહેર. ૧૮