સમગ્ર અરધી સદીની વાચનયાત્રા/રામમૂર્તિ/જીતે જી શહીદ
ઉસ રાતકો ‘જનતા’મેં મેરે સાથ બૈઠે હુએ કુછ મિત્રા દેશકી સમસ્યાઓંકો લેકર ગર્મ ચર્ચા કરને લગે. સરકારકે એક અવકાશપ્રાપ્ત અધિકારીને કહા : “સરકારકો સાફસાફ કહ દેના ચાહિયે કિ બસ, યહી હોગા. જિતના હી સમજાઈએ, પચડા બઢતા જાતા હૈ. મુસલમાનોંકો સમજાઈયે, ઈસ દેશકો અપના માનિયે. નાગા લોગોંકો સમજાઈયે, ભારતમેં રહિયે. મદ્રાસિયોંકો સમજાઈયે, હિન્દીકો સ્વીકાર કીજીયે... કિસકો કિસકો સમજાઈયેગા? મુશ્કિલ યહ હૈ કિ નેતાઓંમેં તાકત નહીં હૈ. વહ શક્તિ કેવલ બંદૂકમેં હૈ!”
સુનતા સુનતા મૈં સોચને લગા : બુદ્ધિકે કમજોર વ્યક્તિકો હંમેશાં બંદૂક સૂઝતી હૈ. વહ ખુદ ઉત્તર ઢૂંઢ નહીં પાતા, ઈસલિએ હર પ્રશ્નકા અંતિમ ઉત્તર બંદૂકમેં દેખતા હૈ. ક્યોંકિ વહ માન લેતા હૈ કિ ઉત્તર મિલે યા ન મિલે, બંદૂકસે પ્રશ્નકર્તા તો ખત્મ હોતા હૈ. ઐસી હાલતમેં તાજ્જુબ ક્યા થા કિ ઉસ અધિકારીકી બાતેં સુનકર મેરે પાસ બૈઠા એક યુવક બોલ ઉઠા થા : “ઈસ મુલકમેં ગદ્દાર બહુત હૈં ઔર ગદ્દારી કી એક હી દવા હૈ — બંદૂક!” ઈસ પર મૈંને પૂછા : “આપ કિન્હેં ગદ્દાર સમજતે હૈં? કુછ નામ બતાઈયેગા?”
વહ તમકકર બોલા : “ક્યોં નહીં? ગાંધીજી ગદ્દાર — પાકિસ્તાનકો કરોડોં રૂપયે ઉન્હોંને દિલવાયે! નેહરુ ગદ્દાર — અપની પ્રાઈમ મિનિસ્ટરી કે લિયે દેશકા બટવારા માન લિયા! જયપ્રકાશ ગદ્દાર — ચીનકે હાથ ભારતકો બેચનેકે લિયે તૈયાર!...... કિતના ગિનાયેં, કૌન ગદ્દાર નહીં?”
કલકે ‘હીરો’કો આજ ગદ્દાર કહના, ઔર પૂરી ઘૃણાકે સાથ કહના, યહ હમારે દેશપ્રેમકી કસૌટી બન ગયી હૈ. માંગ યહ હૈ કિ બાત હમારી મરજીકી કહી જાય — ભલે હી હમારી મરજી સુબહ કુછ હો ઔર શામકો કુછ હો જાય. યહ પરિસ્થિતિ ઘોર ચિંતાકી હૈ. ઉસસે નિકલનેકે લિએ જરૂરત ગહરે ચિંતનકી હૈ. લેકિન ઈસ વક્ત ચિંતનકા ‘મૂડ’ કિસકા હૈ?
મૂડ બદલનેકા કામ વે હી કર સકતે હૈં જો સ્વયં અવિરોધી રહકર, લોક— પ્રિયતાકી પરવાહ ન કરતે હુએ, લોકહિતકી બાત કહ સકેં, કામ કર સકેં. ઐસે જીનેવાલે નયે જમાનેમેં જીતે જી શહીદ માને જાયેંગે.