હસ્તપ્રત, પાંડુલિપિ(Manuscript) : મુદ્રિત નહીં પણ હાથથી લખાયેલું પુસ્તક કે હાથથી લખાયેલો દસ્તાવેજ. મુદ્રણ માટે તૈયાર કરવામાં આવેલી લેખકના પુસ્તકની નકલ પણ હસ્તપ્રત કહેવાય છે. ચં.ટો.