સમગ્ર અરધી સદીની વાચનયાત્રા/જવાહરલાલ નેહરુ/એકએક ઈંટ....

          મુઝે હિન્દુસ્તાન મેં યકીન હૈ. ઔર મુઝે ઈસ ભારત કે ભવિષ્ય મેં ભરોસા હૈ કિ આઈન્દા ઈસ કી શક્તિ બઢેગી — ઔર શક્તિ ખાલી ઈસ તરહ સે નહીં બઢેગી કિ વહ શક્તિ એક ફૌજી શક્તિ હો. ઠીક હૈ, એક બડે દેશ કી ફૌજી શક્તિ ભી હોની ચાહિયે. લેકિન અસલ તાકત હોતી હૈ ઉસકી કામ કરને કી શક્તિ, ઉસકી મેહનત કરને કી શક્તિ. અગર હમ ઈસ દેશ કી ગરીબી કો દૂર કરેંગે, તો કાનૂનોં સે નહીં, શોર-ગુલ મચાકે નહીં, શિકાયત કરકે નહીં, બલ્કિ મેહનત કરકે. એકએક આદમી — બડા ઔર છોટા, મર્દ-ઔરત ઔર બચ્ચા — મેહનત કરેગા. હમારે સામને આરામ નહીં હૈ. સ્વરાજ આયા, આઝાદી આઈ, તો યહ ન સમઝિયે કિ હમારે આપ કે આરામ કરને કા સમય આયા હૈ. હમેં અપને ઘર કો બનાના હૈ, અપને દેશ કો બનાના હૈ, ઔર આઈન્દા નસલોં કે લિયે એક બડી મઝબૂત ઇમારત ખડી કરની હૈ. ઔર ફિર ઈસ મેહનત મેં એક એક ઈંટ ઔર એક એક પથ્થર જો હમ રખતે હૈં — યાદ રખિયે, હમ ઔર આપ ગુઝર જાયેંગે, લેકિન વે ઈંટ ઔર પથ્થર કાયમ રહેંગે; ઔર સૈંકડોં બરસ બાદ ભી વે એક યાદગાર હોંગે, ઔર દુનિયા કે સામને ઔર હમારી આઈન્દા નસલોં કે સામને ઈસ શકલ મેં હોંગે, કિ એક જમાના આયા થા જબકિ આઝાદ હિન્દુસ્તાન કી બુનિયાદ ઈસ તરહ સે પડી ઔર જબ ઈસ મેહનત સે, પસીને સે, ખૂન બહાકર ભારત કી યહ ઇમારત બની.