સમગ્ર અરધી સદીની વાચનયાત્રા/જવાહરલાલ નેહરુ/આઝાદીકી મશાલ

          હમને ઔર આપને ખ્વાબ દેખેં, હિન્દુસ્તાનકી આઝાદીકા ખ્વાબ. ઉન ખ્વાબોંમેં ક્યા થા? વહ ખ્વાબ ખાલી યહ તો નહીં થા કિ અંગ્રેજ કૌમ યહાંસે ચલી જાએ ઔર હમ ફિર એક ગિરી હુઈ હાલતમેં રહેં. જો સ્વપ્ન થા વહ યહ કિ હિન્દુસ્તાનમેં કરોડેં આદમિયોંકી હાલત અચ્છી હો, ઉનકી ગરીબી દૂર હો, ઉનકી બેકારી દૂર હો, ઉન્હેં ખાના મિલે, રહનેકો ઘર મિલે, પહનનેકો કપડા મિલે, સબ બચ્ચોંકો પઢાઈ મિલે, ઔર હરેક શખ્સકો મૌકા મિલે કિ હિન્દુસ્તાનમેં વહ તરક્કી કર સકે, મુલ્કકી ખિદમત કરે, ઔર ઇસ તરહસે સારા મુલ્ક ઉઠે. થોડેસે આદમિયોંકે હુકૂમતકી ઊંચી કુરસી પર બૈઠેનેસે મુલ્ક નહીં ઉઠતે હૈં. મુલ્ક ઉઠતે હૈં જબ કરોડોં આદમી ખુશહાલ હોતે હૈં ઔર તરક્કી કર સકતે હૈં. હમને ઐસા સ્વપ્ન દેખા ઔર ઉસીકે સાથ સોચા કિ જબ હિન્દુસ્તાનકે કરોડોં આદમિયોંકે લિએ દરવાજે ખુલેંગે, તો ઉનમેંસે લાખોં ઐસે ઊંચે દર્જે કે લોક નિકલેંગે જો કિ નામ હાસિલ કરેંગે ઔર દુનિયા પર અસર પૈદા કરેંગે. હમ લોગોંને એક જમાનેસે, જહાં તક હમમેં તાકત થી ઔર કુવ્વત થી, હિન્દુસ્તાનકી આઝાદીકી મશાલકો ઉઠાયા. હમારે બુઝુર્ગોંને ઉસકો હમેં દિયા થા, હમને અપની તાકતકે મુતાબિક ઉસકો ઉઠાયા. લેકિન હમારા જમાના ભી અબ હલકે-હલકે ખત્મ હોતા હૈ ઔર ઉસ મશાલકો ઉઠાને ઔર જલાએ રખનેકા બોઝ આપકે ઉપર હોગા, આપ જો હિન્દુસ્તાનકી ઔલાદ હૈં, હિન્દુસ્તાનકે રહને વાલે હૈં, ચાહે આપકા મઝહબ કુછ હો, ચાહે આપકા સૂબા યા પ્રાંત કુછ હો. યાદ રખિએ, લોગ આતે હૈં, જાતે હૈં ઔર ગુજરતે હૈં. લેકિન મુલ્ક ઔર કૌમેં અમર હોતી હૈં, વે કભી ગુજરતી નહીં હૈં જબ તક કિ ઉનમેં જાન હૈ, જબ તક કિ હિમ્મત હૈ. ઇસલિએ ઇસ મશાલકો આપ કાયમ રખિએ, જલાએ રખિએ, ઔર અગર એક હાથ કમજોરીસે હટતા હૈ તો હજાર હાથ ઉસકો ઉઠાકર જલાએ રખનેકો હર વક્ત હાજિર હોં. [૧૫ ઑગસ્ટ, ૧૯૪૮]