મધ્યકાલીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા /સુદામાચરિત્ર કડવું ૪
પ્રેમાનંદ
રાગ રામગ્રી
પછે સુદામોજી બોલિયા: સુણ સુંદરી રે!
હું કહું તે સાચું માન; ઘેલી કોણે કરી રે? ૧
જે નિર્મ્યું તે પામીએ, સુણ સુંદરી રે!
વિધિએ લખી વૃદ્ધિ-હાણ; ઘેલી કોણે કરી રે? ૨
સુકૃત-દુકૃત બે મિત્ર છે, સુણ સુંદરી રે!
જાય પ્રાણ આત્માને સાથ; ઘેલી કોણે કરી રે? ૩
દીધા વિના કેમ પામીએ? સુણ સુંદરી રે!
નથી આપ્યું જમણે હાથ; ઘેલી કોણે કરી રે? ૪
જો ખડધાન ખેડી વાવિયું, સુણ સુંદરી રે!
તો ક્યાંથી જમીએ શાળ? ઘેલી કોણે કરી રે? ૫
જળ વહી ગયાં, શી શોચના, સુણ સુંદરી રે!
જો પ્રથમ ન બાંધી પાળ? ઘેલી કોણે કરી રે? ૬
એકાદશી-વ્રત કીધાં નથી, સુણ સુંદરી રે!
ન કીધાં તીરથ-અપવાસ, ઘેલી કોણે કરી રે? ૭
પિતૃ તૃપ્ત કીધાં નહીં, સુણ સુંદરી રે!
નહીં ગાવાનેક પામી ગ્રાસ, ઘેલી કોણે કીરી રે? ૮
બ્રહ્મભોજન કીધાં નહીં, સુણ સુંદરી રે!
નહીં કીધાં હોમ-હવન, ઘેલી કોણે કરી રે? ૯
અતીત નિર્મુખ વાળિયા, સુણ સુંદરી રે!
તો ક્યાંથિ પામીએ અન્ન? ઘેલી કોણે કરી રે? ૧૦
પ્રીતે હરિપ્રસાદ લીધો નહીં, સુણ સુંદરી રે!
હુતશેષ ન કીધો આહાર; ઘેલી કોણે કરી રે? ૧૧
આ દુર્ભર પેટ ભર્યાં; સુણ સુંદરી રે!
છૂટ્યાં પશુનો અવતાર; ઘેલી કોણે કરી રે? ૧૨
સંતોષ-અમૃત ન ચાખિયાં, સુણ સુંદરી રે!
હરિચરણે ન સોંપ્યાં મન; ઘેલી કોણે કરી રે? ૧૩
ભક્તિ કરતાં નવનિધ આપશે, સુણ સુંદરી રે!
એવું સાંભળી બોલી સ્રીજંન, ઘેલી કોણે કરી રે? ૧૪
જળે આંખ ભરી અબળા કહે: ‘ઋષિરાયજી રે!
મારું દૃઢ થયું છે મંન; લાગું પાયજી રે. ૧૫
એ જ્ઞાન મને ગમતું નથી, ઋષિરાયજી રે!
રુએ બાળક, લાવો અન્ન; લાગું પાયજી રે. ૧૬
કોને અન્ન વિના ચાલે નહીં, ઋષિરાયજી રે!
મોટા જોગેશ્વર હરિભક્ત; લાગું પાયજી રે. ૧૭
અન્ન વિના ભજન સુઝે નહીં, ઋષિરાયજી રે!
જીવે અન્ન આખું જગ્ત; લાગું પાયજી રે. ૧૮
શિવે અન્નપૂર્ણા ઘેર રાખિયાં, ઋષિરાયજી રે!
રવિએ રાખ્યું અક્ષયપાત્ર, લાગું પાયજી. રે. ૧૯
સપ્ત ઋષિ સેવે કામધેનુને, ઋષિરાયજી રે!
તો આપણ તે કોણ માત્ર? લાગું પાયજી રે. ૨૦
દેવ સેવે કલ્પવૃક્ષને, ઋષિરાયજી રે!
મનવાંછિત પામે આહાર, લાગું પાયજી રે. ૨૧
અન્ન વિના ધરમ સૂઝે નહીં, ઋષિરાયજી રે!
ઊભો અન્ને આખો સંસાર; લાગું પાયજી રે. ૨૨
ઉઘમ નિષ્ફળ જાશે નહીં, ઋષિરાયજી રે!
જઈ જાચો હરિ-બળદેવ, લાગું પાયજી રે. ૨૩
અક્ષર લખ્યા દારિદ્રના, ઋષિરાયજી રે!
ધોશે ધરણીધર તતખેવ; લાગું પાયજી રે. ૨૪
વલણ
તતખેવ ત્રિકમ છેદશે દારિદ્ર કેરાં ઝાડ રે;
પ્રાણનાથ! પધારો દ્વારકા, હું માનું તમારો પાડ રે.’ ૨૫