કોડિયાં/એકવીસમે વર્ષે

એકવીસમે વર્ષે

પૃથ્વી તણાં કોતર — કંદરામાં
કો કંઠનો સાદ હતો કદી પડ્યો;
ને વીસ એના પડછંદ ગાજ્યા,
એક્કીસમો આ પડઘો ઊંચે ચડ્યો.
સૂતો હતો શૂન્ય મહીં નિહાળી,
જે શૂન્યતા પાછળ સર્વની ખડી;
પ્રશ્નર્થ શી દેહછટા પ્રસારી
સપ્તષિર્ની કુંડળી વ્યોમમાં ચડી.

અને જવું ક્યાં? ક્યમ આંહીં આવ્યો?
ક્યાંથી પધાર્યો? ક્યમ જીવવું થશે?
દેવા સમું તું કશું સાથ લાવ્યો?
સુરા અને સુંદરીમાં જીવ્યું જશે?

પ્રભાત તેં જીવનનાં વિતાડ્યાં,
મધ્યાહ્નના તાપ-પ્રતાપ કૈ સહ્યા;
રોતા કદી બાંધવને રમાડ્યા?
કે સ્વપ્નમાં સર્વ દિનો વહી ગયા?

છૂટ્યા મહા ધોધ સમા નિસાસા,
રડીરડી નેન ગુલાબ શા કર્યાં;
મથ્યો મને — માનવને મના’વા,
સંતુષ્ટિનાં ધૈર્ય ન તોય સાંપડ્યાં.

અહા! અહા! તોય ઘણું હું માનું!
સપ્તષિર્ની જેમ કહી શકું કદી—
ન્હોતું હજી નામ શનિ, ધરાનું,
મુસાફરી ત્યારથી આમ આદરી:

બ્રહ્માંડ શું? બ્રહ્મ શું? ને અમે કાં?
કાં જીવવું? શાશ્વત પ્રશ્ન પૂછતા;
ઘાણી તણા બેલ જૂતેલ ચક્રમાં,
પ્રશ્નર્થ શા નિત્ય વિતાન ઊગતાં.

અસંખ્ય તો ચંક્રમણો કર્યાં કૈં,
ન તોય કોઈ ધ્રુવતત્ત્વ જાણતા:
રડીરડી અશ્રુ-ઉડુ ઝર્યા કૈં,
નથી હજી શાશ્વતને પ્રમાણતા.

જીવ્યું થયું ધન્ય તથાપિ લેકું,
ફરી રહ્યા એ ધ્રુવતત્ત્વ ઘેરતા,
પ્રાપ્તિ થકી ભવ્ય પ્રયત્ન પેખું,
આછાં થતાં દર્શન પ્રાણ પ્રેરતાં.

અહા! અહા! તોય ઘણું હું માનું!
સરે થતા વર્તુલ શું વદી શકું—
વચ્ચે પડ્યો કંકિર જન્મ-વ્હાણું,
વધીવધી વ્યાપૃત્વા બધું મથું.

નીચે થકી મોહિત થૈ નિહાળી
ચડી રહું શૃંગ નગાધિરાજનું;
વળી ચડું સુંદર શ્રેષ્ઠ ભાળી,
ઊંચે ચડું હું ક્રમમાં. કહી શકું?

ઓ જંદિગી! હું ન રહસ્ય જાણું!
જાણ્યા વિના જીવન શે જીવ્યું જશે?
કદી ગયું: મૃત્યુનું હાય! શું થશે?
જાણ્યા વિના ધ્યેય, અદૃષ્ટ આકરું!
5-10-’31