ટેલિફોન
હસમુખ બારાડી
(ટેલિફોનની ઘંટડી – મંજુનો પ્રવેશ)
| મંજુઃ
|
હલ્લો, કોનું કામ છે? – તમે કયો નંબર લગાવ્યો છે? ના, પણ આ તો ૩૩૭૩૮૩૯ છે. (મૂકવા જાય છે.) ના. મારું નામ મંજરી નથી – ના, અહીં કોઈ મંજરી નથી; પડોશમાંય નથી – એલિસબ્રિજ. બરાબર – ના, સંજય નહીં, સંજીવ એપાર્ટમેન્ટ – (કંટાળીને) રૉંગ નંબર પ્લીઝ.
|
(મૂકે છે. જાય છે. ફરી ઘંટડી. સંજીવનો પ્રવેશ.)
| સંજીવઃ
|
યસ? ૩૩૭૩૮૩૯: સંજીવ એપાર્ટમેન્ટ! – બરાબર! – કોનું કામ છે?… કોનું? – આપ કોણ બોલો છો? એમાં સરપ્રાઇઝ શું રાખવાનું? – ના, મને તમારો અવાજ ન ઓળખાયો. આપણે મળ્યા લાગતા નથી – સારું, બોલાવું છું, એક મિનિટ… મંજુ, એ મંજુ – (અંદરથી અવાજઃ એ આવી.) … પ્લીઝ હૉલ્ડ ઑન.
|
(રિસીવર મૂકે છે. સંજીવ અંદર જાય છે. મંજુ આવે છે.)
| મંજુઃ
|
યસ – હું ઈઝ સ્પીકિંગ? – ના, માફ કરજો, ઓળખાણ ન પડી – હા, હું મંજુ – મારો અવાજ આમ તો બદલાયો છે થોડો – હા, દેખાવેય થોડો – પણ ના, હજી તમારી ઓળખાણ નથી પડી – કોણ? રણધીર? રણધીર પટેલ? – હજી કંઈ બેસતું નથી. પ્લીઝ, મારી પાસે ઝાઝો વખત નથી – અરે થોડી વાર પહેલાં તમે ફોન કરેલો? – ના, મને તમારા જેવો અવાજ લાગેલો – શું? કેટલાં વરસ? ના, હજીય કોઈ રણધીર પટેલ યાદ નથી આવતા – સંજીવે તમારો અવાજ ઓળખેલો? – સારું, માફ કરો, રણધીરભાઈ, નથી ઓળખાણ પડી – બોલો, તમારે શું કામ છે? – તો મળવા આવો, પણ ઊભા રહો, મારે મારા પતિને અનુકૂળ છે કે નહીં, – શું? – બહાર? – એકલી? … માફ કરજો, પણ હું બહાર, એકલી કોઈને મળતી નથી. – પણ એવું શું કામ છે, ને તમે કોણ છો, એની ઓળખાણેય હજી – હેં? મજા? – વ્હૉટ? – (માઉથ પર હાથ મૂકી) એ સાંભળો છો? સંજીવ, જલ્દી … (ફોનમાં) ના, ના કહ્યું ને તમને.
|
(ફોન કાનથી દૂર રાખે છે, સંજીવ પ્રવેશે એટલે એને ફોન આપે છે.)
| સંજીવઃ
|
(થોડું સાંભળી) એ મિસ્ટર, જરા મોં સંભાળીને બોલો – શું? – અને ન આપું તો? વ્હૉટ? તમે છો કોણ? – શું કામ છે? – નોનસેન્સ…! (રિસીવર પછાડીને મૂકે છે) … ઓળખે છે એને?
|
| મંજુઃ
|
ફોન તો તમે મને આપ્યો હતો.
|
| સંજીવઃ
|
એણે તારું નામ દીધું એટલે… કહેઃ મારા અવાજનું એને સરપ્રાઇઝ થશે.
|
| મંજુઃ
|
મને કોઈ રણધીર પટેલ યાદ નથી આવતો. અને એય આવું કહી શકે એવા કોઈને…
|
| મંજુઃ
|
અડધું તો તમે સાંભળ્યું.
|
| મંજુઃ
|
પહેલાં મને કહેઃ બહાર મળવા આવ – એકલી!
|
| મંજુઃ
|
અને પછી બધું ગંદું ગંદું–
|
| સંજીવઃ
|
ખરા માણસો હોય છે. ગમે ત્યાં રૉંગ નંબર લાગી જાય એટલે –
|
| મંજુઃ
|
પણ તમે તો કહો છો, એણે મારું નામ કહ્યું!
|
| સંજીવઃ
|
ના, યાદ કરતાં હવે એમ લાગે છે, કે એણે તારું નામ નહોતું કહ્યું. આપણા મકાનનું નામ કહ્યું – સંજીવ એપાર્ટમેન્ટ.
|
| સંજીવઃ
|
નંબર એણે બરાબર કહ્યો હતો.
|
| સંજીવઃ
|
કોને ખબર? હશે, ચાલો આપણે હવે –
|
(બન્ને ઊભાં થાય. ફરી ઘંટડી.)
|
|
હલ્લો – તમે છો કોણ, મિસ્ટર… શું? – કંઈ લાજશરમ છે? આ સંસ્કારી મધ્યમવર્ગનું કુટુમ્બ છે – શું? તમે અત્યારે સામે હોત, તો મેં તમારું ગળું જ દાબી દીધું હોત – ના, એને હું ફોન નહીં આપું – અને ફરીથી ફોન કર્યો છે, તો – (ફોન મૂકે છે.)
|
| મંજુઃ
|
એવું જ ગંદું બોલતો હતો?
|
| સંજીવઃ
|
હા, આ માણસ હશે કોણ? શા માટે આમ–?
|
| મંજુઃ
|
એ ફોન ક્યાંથી કરતો હશે?
|
| સંજીવઃ
|
પબ્લિક ટેલિફોન નથી લાગતો.
|
| મંજુઃ
|
રણધીર પટેલના નામનો ફોન તો નથી ડિરેક્ટરીમાં?
|
(બંને ડિરેક્ટરી જુએ છે.)
| સંજીવઃ
|
આવો માણસ પોતાનું સાચું નામ ન આપે.
|
| મંજુઃ
|
ડિરેક્ટરીમાં નથી. આપણે પોલીસને કહીએ?
|
(ફરી ઘંટડી)
|
|
વાગવા દો. આપણે નથી ઉપાડવો.
|
| સંજીવઃ
|
પણ એ જ માણસ ન હોય તો?
|
| મંજુઃ
|
તમને કોઈનો ફોન આવવાનો હતો?
|
| સંજીવઃ
|
ઇમરજન્સીમાં કોઈ પણ ફોન કરે – કદાચ, કારખાનેથી–
|
(સંજીવ ઉપાડે છે – થોડું સાંભળીને મૂકી દે છે.)
| સંજીવઃ
|
કહેઃ પોલીસને નહીં કહેશો.
|
| મંજુઃ
|
એટલે? આપણી વાત એ ક્યાંયથી સાંભળે છે?
|
| સંજીવઃ
|
… પછી કહેઃ આવા ફોન પછી બધાં આવું વિચારે એની મને ખબર છે.
|
| સંજીવઃ
|
અને કહેઃ તમે કંઈ બોલ્યા વિના આ ફોન મૂકી દેશો એ પણ હું જાણું છું.
|
| મંજુઃ
|
રાસ્કલ! આપણે પોલીસને જ કહી દઈએ… પણ બીજી વિગતો શું આપીએ?
|
| સંજીવઃ
|
હું ટેલિફોન એક્સ્ચેન્જમાં ફરિયાદ કરું?
|
| મંજુઃ
|
પણ ધારો કે હવે ફોન ન આવે તો? … એને કોઈ આવો જ રૉંગ નંબર લાગી જાય તો? …
|
(ઘંટડી. બન્ને સ્તબ્ધ બની જુએ. મંજુ ઉપાડવા જાય.)
| સંજીવઃ
|
તું ન ઉપાડીશ, એ તારું નામ જપ્યા કરે છે – ના કહું છું તને – પ્લીઝ…
|
(મંજુ ફોન ઉપાડીને બાજુમાં મૂકે છે.)
|
|
મને એમ, કે તું એની સાથે વાત કરીશ.
|
| મંજુઃ
|
આમ ઉપાડીને બાજુમાં મૂક્યા કરશું, એટલે પોતાની મેળે–
|
| સંજીવઃ
|
હા. એ ઠીક છે. ક્યાં સુધી એ લગાડ્યા કરશે? પણ ધારો કે કોઈનો ખાસ ફોન હશે તો?
|
(મંજુ ઉપાડવા જાય.)
| સંજીવઃ
|
તું એને સાંભળીશ નહીં – પ્લીઝ – (મંજુ રિસીવર કેડલ પર મૂકે છે.) હાશ…
|
| મંજુઃ
|
મેં ય એના જેવા થવાનું નક્કી કર્યું છે. એ ફોન કર્યા કરશે, અને હું એને ઉપાડીને આમ–
|
(ઘંટડી)
| સંજીવઃ
|
આનો અર્થ એ કે આની પહેલાંનો ફોન એનો નહોતો.
|
| સંજીવઃ
|
આટલા જલ્દી સાત આંકડા ન લાગે.
|
| મંજુઃ
|
તો ઉપાડી જુઓ – પણ આ કદાચ પેલા રણધીરનો જ હશે… ઉપાડો… જોઈ તો જુઓ… આવા કેવા સાવ? (પોતે જ ઉપાડે છે) … રાસ્કલ, બદમાશ, પાજી – મહેરબાની કરીને અમારો કેડો છોડ–
|
(પછાડીને મૂકે છે.)
| સંજીવઃ
|
ઊકળી ઊઠ્યું ને તારું લોહી?
|
| મંજુઃ
|
મને કહેઃ જેમ આ ફોન ઉપાડવો પડ્યો તેમ – (અટકે.)
|
| સંજીવઃ
|
તેમ? તેમ શું? (અટકી) હું એને બરાબરનો પાઠ ન શીખવું તો – (ઝડપથી ફોન ઉપાડે, ડાયલ કરે.) હલ્લો, ઑપરેટર – મારે તમારા ડિવિઝનલ ઇજનેર સાથે વાત કરવી છે. શું નંબર કહ્યો? (રિસીવર મૂકે.)
|
| મંજુઃ
|
ના. તમે એનું રિસીવર પકડીને ડાયલ ટૉન ચાલુ રાખો, નહીં તો પાછો વળી, એનો ફોન –
|
(સંજીવ બીજો નંબર જોડે)
| સંજીવઃ
|
હું સંજીવ માણેક બોલું છું – ૩૩૭૩૮૩૯ – અમારા ઉપર એક ખૂબ ગંદો ફોન અવારનવાર આવ્યા કરે છે. – અત્યાર સુધીમાં આ – (મંજુ ત્રણ આંગણી બતાવે.) ચોથી વખત – શું? હા, પુરુષ અવાજ – નામ રણધીર પટેલ કહે છે – ના, અમારો એવો કોઈ પરિચિત નથી – શું? – અરજી? પણ કાલે રજા છે. અને આજે તો ઑફિસ બંધ થઈ ગઈ હશે – સાહેબ, કંઈ જલ્દી થાય એવું – કાનના કીડા ખરી પડે એવું એવું બોલે છે – સારું, સાહેબ (મૂકે છે.) કહેઃ શોધી કાઢવાની રીત છે, પણ –
|
| મંજુઃ
|
ટૂંકમાં સોમવાર પછી મેળ પડે – આપણને કોઈ મિત્ર મદદ ન કરે? … કોઈની સલાહ લઈએ?
|
| સંજીવઃ
|
મને એમ થાય છે, કે કોન શોધનારને ફોનના આવા ઉપયોગની ખબર પડે, તો આપઘાત કરે બિચારો!
|
| મંજુઃ
|
તમને આવે વખતે ખરું બધું સૂઝે છે. ફોન ન ઉપાડવાનો કે ઉપાડીને બાજુએ મૂકવાનો કોઈ અર્થ નથી, અને મારાથી હવે એની વાત સાંભળી શકાય એમ નથી.
|
| સંજીવઃ
|
તું સ્વસ્થ રહે. આપણે–
|
| મંજુઃ
|
આપણે આ ફોન જ કાઢી નાંખીએ.
|
| સંજીવઃ
|
પછી મારા ધંધાનું શું? તું રોજ બપોરે મારા ફોનની રાહ જુએ છે એ–
|
| મંજુઃ
|
એના વિના મને ચાલશે. તમને ખરેખર તકલીફ પડે?
|
| સંજીવઃ
|
લોકોને અંગત મળવા જવું પડે – એમનેય અહીં ધક્કો ખાવો પડે. અમુક સરકારી માણસો ઑફિસ સમય દરમ્યાન છૂટથી વાત ન કરે –
|
| મંજુઃ
|
પણ તમને ખરેખર ન ચાલે? આવો ફોન વારંવાર આવે, તો–
|
(ત્યાં જ ઘંટડી.)
|
|
એ આપણી વાત સાંભળતો જ હોવો જોઈએ.
|
| સંજીવઃ
|
સંજોગો એવા છે, કે અકસ્માત પણ યોજનાપૂર્વકનો લાગે, મંજુ. (ઉપાડે. સામેથી કોઈ અવાજ નથી. માઉથ પર હાથ મૂકે છે.) કોઈ બોલતું નથી.
|
| મંજુઃ
|
તમે બોલો પછી એ ટેપ ચાલુ કરે ને?
|
| સંજીવઃ
|
પણ કામનો ફોન હોય તોય સામો માણસ મારા અવાજની આશા રાખે ને? … હું બોલું?
|
| મંજુઃ
|
ના, કામનો હશે, તો ફરી કરશે.
|
| સંજીવઃ
|
વચ્ચેનો એક ફોન ચોક્કસ એનો નહોતો. એટલે ધારો કે આ–
|
(સામેથી ફોન કપાય છે.)
| સંજીવઃ
|
એણે કાપી નાખ્યો. (રિસીવર મૂકે.) આ ફોન કામનો હોય અને ન પણ હોય. અમારો સેલ્સમૅન જો ફોન કરતો હશે, તો પબ્લિક ફોનમાં એના પૈસા–
|
| મંજુઃ
|
પણ તમારા અવાજ વિના એ પૈસા નાંખે જ નહીં ને? કંઈ ઘોંઘાટ આવતો હતો?
|
| સંજીવઃ
|
ના, એણેય કદાચ માઉથ પર હાથ રાખ્યો હશે. પેલા ટેલિફોનવાળા ઇજનેર સાહેબ કહેતા હતા, કે આવા કિસ્સા ક્યારેક ક્યારેક બને છે, અને મોટા ભાગના આવા માણસો પરિચિતોમાંથી જ હોય છે – આપણને આશ્ચર્ય થાય એવા.
|
| મંજુઃ
|
પણ આ માણસ કોણ હશે? એનો અવાજ એટલો રૂક્ષ, કઠોર નથી.
|
| સંજીવઃ
|
હા, ભાષાય શુદ્ધ બોલે છે. કોઈ બોલીનો સ્વરભાર પણ નથી.
|
| મંજુઃ
|
કોણ હશે? એ કેવો હશે? જાડો તો નહીં જ હોય; પણ આંખો સહેજ લાલ હશે – થોડીક – કદાચ, થોડી મૂછોય હશે – મને એમ લાગે છે કે ક્યાંક બેઠો બેઠો ફોન કરતો હશે - પગ લંબાવીને – સ્ટૂલ ઉપર – અને ફોન એના ખોળામાં હશે – કદાચ, એ સિગરેટ પીતો હશે!
|
| સંજીવઃ
|
મંજુ, આ તને શું થઈ ગયું છે?
|
| મંજુઃ
|
અને સિગરેટ નહીં પીતો હોય, તો બેઠો બેઠો બીજું કંઈ પીતો હશે – શરબત, કૉફી –
|
(ઘંટડી)
| સંજીવઃ
|
મંજુ, તું શું બકે છે એનું તને ભાન છે?
|
| સંજીવઃ
|
ના, એ એનો જ હશે – ના કહ્યું ને તને?
|
(મંજુ ઉપાડે, બાજુમાં મૂકે.)
| મંજુઃ
|
આવું ક્યાં સુધી ચાલ્યા કરશે? એ તો સ્ટૂલ પર પગ લંબાવી ખોળામાં ફોન મૂકી, કૉફીનો કપ પીતાં પીતાં ડાયલ મચડ્યા કરશે; અને આપણે અહીં આમ ફફડ્યા કરવાનું?
|
| સંજીવઃ
|
તો શું કરી શકીએ આપણે?
|
| મંજુઃ
|
મેં કોઈની આંતરડી કકળાવી નથી. ભગવાન મને આ શેની સજા કરતો હશે?
|
| સંજીવઃ
|
પણ આવડી નાની વાતમાં તારો ભગવાન ક્યાં આવ્યો?
|
| મંજુઃ
|
આ નાનકડી વાત નથી. એ મારું નામ જપ્યા કરે છે એમ તમે કહો છો, અને તમે સારા માણસ છો કે મારામાં શંકા કરતા નથી, બાકી – પણ બીજા જાણશે, તો શું કહેશે?
|
| સંજીવઃ
|
તું શું કામ બીજાની ચિંતા કરે છે? મને ખબર છે ને કે આ શું છે?
|
| મંજુઃ
|
તો કહો, શું છે આ? છે કોઈ જવાબ? ના, સંજીવ, મારાથી આ સહન નથી થતું. આપણે કંઈક કરવું પડશે.
|
| મંજુઃ
|
હું એને મળું? બોલાવું?
|
| સંજીવઃ
|
તને એનામાં રસ પડવા માંડ્યો?
|
| મંજુઃ
|
ના, તમે મને શું સમજો છો?
|
| સંજીવઃ
|
પણ તો શા માટે તારે એવાને મળવું છે?
|
| મંજુઃ
|
કોણ જાણે – મને તો મનમાં આવ્યું તે કહી દીધું. કદાચ, કદાચ એની સાથે ડાયલૉગ કરવાથી–
|
| સંજીવઃ
|
ધાર, કે એ તને – (અટકે.)
|
| મંજુઃ
|
હા, તમારી વાત સાચી છે. પણ ક્યારેક મને એમ લાગે છે, કે એ દુઃખી હોવો જોઈએ – એકલો! એને કંઈક અન્યાય થયો હશે.
|
| સંજીવઃ
|
કોઈ બીજાએ અન્યાય કર્યો તોય વેર આપણા પર વાળવાનું?
|
| મંજુઃ
|
વેર વાળનારને લીલાસૂકાનો ખયાલ ક્યાંથી રહે, સંજીવ?
|
| સંજીવઃ
|
જો, ફિલસૂફી છોડ –અને ફ્રોઇડનું તો નામ જ ન લઈશ.
|
| મંજુઃ
|
ધારો કે તમે કાઢી મૂકેલો પેલો મિકેનિક હશે તો?
|
| સંજીવઃ
|
એનો અવાજ તો હું ઓળખું ને?
|
| મંજુઃ
|
પણ એનો ઉશ્કેરેલો કોઈ બીજો માણસ નહીં હોય?
|
| સંજીવઃ
|
મંજુ, તું ગાંડી થઈ જઈશ આમ ને આમ. જા – સૂઈ જા થોડી વાર.
|
| મંજુઃ
|
મેં ભૂખ્યો કાઢેલો કોઈ ભિખારી તો નહીં હોય? પેઢી દર પેઢી અન્યાય થયો છે એ આપણો ચોથો ભાઈ હશે?
|
| સંજીવઃ
|
કયો ‘ચોથો ભાઈ’, મંજુ?
|
| મંજુઃ
|
શૂદ્ર! … મનુ ભગવાનની વર્ણ-વ્યવસ્થાનો શૂદ્ર!
|
| સંજીવઃ
|
કેવી વાત કરે છે, મંજુ?… પ્લીઝ…!
|
| મંજુઃ
|
કદાચ, કદાચ આ રણધીર–
|
(ઘંટડી હવેથી ત્રણ વખત વાગીને બંધ થાય છે.)
|
|
રેડિયોની જેમ વન-વે ફોન ન હોઈ શકે? આપણે સૂચના આપવી હોય તે આપી દેવાય. આવું કંઈ સાંભળવાનું તો નહીં!
|
| મંજુઃ
|
પણ તમારે ખાસ તો સંદેશા લેવાનાય હોય છે ને?
|
| સંજીવઃ
|
કે પછી ટેલિગ્રામની જેમ – મન પડે, તો જ જવાબ આપવાનો! આ માણસ તો આપણા ઘરમાં ઘૂસી જાય છે. પણ આપણાથી એને કંઈ થઈ શકતું નથી. ને તોય–
|
| મંજુઃ
|
ને તોય, એ તો સ્ટૂલ પર પગ લંબાવીને સિગરેટ ફૂંક્યા કરશે; ફોન મચડ્યા કરશે!
|
| મંજુઃ
|
એ આટલું ગંદું ન બોલતો હોત તો? એનો અવાજ સારો છે – ઘેરો. સ્પષ્ટ ઉચ્ચારો –
|
(ઘંટડી – ત્રણ વખત)
| સંજીવઃ
|
મંજુ, તું એને મળે તો?
|
| મંજુઃ
|
મને એવાના હાથમાં સોંપો છો? ધારો, કે એ મને –
|
| સંજીવઃ
|
હા, ધાર, કે એ તને–?
|
| સંજીવઃ
|
પણ ધાર, કે એ એટલો ખરાબ ન પણ હોય… ધાર, કે એની સાથે ડાયલૉગ કરવાથી–
|
| મંજુઃ
|
પ્લીઝ!… મને એ મળે એટલે સૌ પહેલાં તો ફોનનું રિસીવર હું એના એક કાનમાં ઘોંચી બીજા કાનમાંથી કાઢવાની છું. અને–
|
| સંજીવઃ
|
મંજુ, તું સ્વસ્થ રહે.
|
| સંજીવઃ
|
(ડાયલ કરી) હલ્લો, ડિવિઝનલ ઇજનેર સાહેબ? હું સંજીવ માણેક – ૩૩૭૩૮૩૯ પેલા અનઆઇડેન્ટિફાઇડ કૉલર વિશે – શું? એ કોઈ એક ફોનનો ઉપયોગ નથી કરતો? – એટલે? ત્રણ વખત તમારી સૂચના પ્રમાણે – પણ ત્રણેય વખત જુદો જુદો એનો નંબર હતો? – પણ એની વચ્ચે વધુ વખત નહોતો ગયો – શું? – અમે હજી ચાલુ રાખીએ? – સાહેબ, આજે ચાર દિવસ થયા – સારું, સાહેબ. (રિસીવર મૂકે છે) મંજુ, તું ચિંતા ન કર. મેં વ્યવસ્થા કરી દીધી છે. એ હવે ફોન નહીં કરે.
|
| મંજુઃ
|
એટલે એને પોલીસે પકડી લીધો?
|
| સંજીવઃ
|
એમને નામઠામ વિના કેવી રીતે ખબર પડે?
|
| મંજુઃ
|
ટેલિફોનવાળાએ નામઠામ ન આપ્યાં?
|
| સંજીવઃ
|
એણે કહ્યું: કોઈ એક જ ફોનનો એ ઉપયોગ નથી થતો, એટલે મુશ્કેલી પડે છે.
|
| મંજુઃ
|
તો ‘વ્યવસ્થા કરી છે.’ એટલે શું? તમે એને મળ્યા? એની સાથે વાત કરી? એને માર્યો?
|
| મંજુઃ
|
તો શું પ્રાર્થના કરી? માનસિક તરંગો મોકલ્યા? તમે મારું આ રીતે રક્ષણ કરવાના છો? આના કરતાં તો પેલા–પેલા કરાટેવાળા જોડે મેં લગ્ન કર્યા હોત, તો આજે–
|
| સંજીવઃ
|
એ કરાટેવાળો આનો અવાજ સાંભળીને, એના અવાજ દ્વારા ફોનમાંથી એને ખેંચી કાઢત કેમ?
|
(ઘંટડી - ત્રણવખત)
| સંજીવઃ
|
(છાપામાંથી વાંચતો હોય તેમ) કહે છે, કે અમુકતમુક પંથના અને વિચારસરણીના માણસો આ શહેરમાં ઊતરી આવ્યા છે. ચોરી, લૂંટફાટ અને બૉમ્બ ફેંકવાના કિસ્સા ખૂબ વધી ગયા છે.
|
| મંજુઃ
|
ગઈ કાલે આપણા બાજુવાળાના છોકરાને કોઈ ઉપાડી ગયું.
|
| સંજીવઃ
|
મારી બે પાર્ટીના ચેક આજે બૅન્કમાંથી પાછા આવ્યા.
|
(ઘંટડી – ત્રણ વખત)
| સંજીવઃ
|
હું તને કહું આ કોણ ફોન કરે છે?
|
| સંજીવઃ
|
તારો પેલો મિત્ર હતો ને …
|
| મંજુઃ
|
એની તમને ખબર હતી? તો પછી–
|
| સંજીવઃ
|
આટલા દિવસ મેં કેમ ન કહ્યું, એમ? પણ તેં ય મને એની પહેલેથી ક્યાં વાત કરી હતી?
|
| મંજુઃ
|
પણ મેં પરણ્યા પછી છેતરપિંડી નથી કરી.
|
| સંજીવઃ
|
તું એને સાવ ભૂલી ગઈ હતી?
|
| મંજુઃ
|
કેવા વિલન જેવા ડાયલૉગ બોલો છો!
|
| સંજીવઃ
|
વિલન કોણ – હું કે એ?
|
| મંજુઃ
|
તમે – તમે – લાખ વાર તમે! એ તમારી પેલી સગલી જેવો નહોતો.
|
| મંજુઃ
|
જેની લિપસ્ટિક લાગેલી સિગરેટ ચૂસવી તમને બહુ ગમે છે એ!
|
| સંજીવઃ
|
(બૂમ પાડી) મંજુ! અને તું હજી પેલી જૂની પર્સ કેમ નથી ફેંકી દેતી, એ કહું તને?
|
(સામાન્ય ઘંટડી)
| સંજીવઃ
|
(આવેગમાં ફોન ઉપાડી) હલ્લો – હા, સંજીવ – મારી તબિયતનું તારે શું કામ છે? એ નથી. નથી, કહ્યું ને તને – અને ધારો કે હોય. ને ન આપું તો શું કરી લઈશ? – જુઓ મિસ્ટર, તમારાથીય વધુ ગંદી વાતો અને ગાળાગાળી મને આવડે છે – પણ શું કામ, શું કામ તમે આ બધું કરો છો? – હું એને ફોન નહીં આપું નહીં આપું – નહીં આપું.
|
(એનાથી રિસીવર મુકાતું નથી, મંજુ એને મુકાવે છે.)
| મંજુઃ
|
પણ તો તમે ફોન ઉપાડો છો શા માટે?
|
| સંજીવઃ
|
ન ઉપાડવાથી એને અટકાવી શકાશે? કાનમાં આવીને જે આવું તેવું બોલે, એ બીજું શું નહીં કરે? એના અવાજનું માધ્યમ મારી મુઠ્ઠીમાં હોય, તોય મારાથી એને આટલી આંગળી નથી અડકાડી શકાતી… આ હિંસા કહેવાય, મંજુ, હિંસા!
|
(ઘંટડી. મંજુ ઉપાડે.)
| મંજુઃ
|
ઓહ… સંજીવ તો ગયા… હજી હમણાં જ – તમે ફોન મૂક્યો કે તુરત જ … (માઉથ પર હાથ) એને તમારી જોડે વાત કરવી છે – (માઉથમાં) પણ એ નથી, પ્લીઝ રણધીરભાઈ. પણ એમણે મને ફોન ન આપ્યો, એમાં હું શું કરું? – ફરીથી આપશે કે નહીં, એનીય મને ક્યાંથી ખબર પડે? – હું રજા લઈ લઉં? … તમે જ એની સાથે વાત કરી લેજો –
|
(ઝડપથી મૂકી દે છે.)
| સંજીવઃ
|
(હજી મૂકતી હોય છે ત્યાં જ) મંજુ, ફેંક, ફેંક એને જલ્દી.
|
| સંજીવઃ
|
(સ્વસ્થ થતાં) મને થયું; તારા હાથમાં આ રિસીવર નહીં પણ કંઈક બીજું છે.
|
| મંજુઃ
|
તમે કેમ આમ, આટલા બધા, અસ્વસ્થ થઈ જાઓ છો?
|
| સંજીવઃ
|
પણ મંજુ, મને આ ફોનનો આકાર ફરીથી બદલાતો લાગે છે – જો… જાણે રણધીર માથે હાથ મૂકીને સૂતો છે…
|
| મંજુઃ
|
સંજીવ, તમે સ્વસ્થ રહો.
|
| સંજીવઃ
|
હા… પણ મંજુ, આપણે એક કામ તો કરીએ જ. થોડું કરિયાણું અને ખાવાપીવાની વસ્તુઓનો બેત્રણ મહિનાનો સ્ટોક ભરી દઈએ…
|
| મંજુઃ
|
બૅન્કમાંથી થોડા પૈસા ઉપાડી લઈએ.
|
| સંજીવઃ
|
ને મારી સિગરેટ… પંદરેક દિવસનાં છાપાં અગાઉથી મંગાવી રાખીએ… ને મને એમ થાય છે, કે એ બીજાં બધાંનેય ફોન કરતો હશે? … બીજાં બધાંનેય આવા ફોન આવે છે, કે આપણને એકલાને જ?
|
| મંજુઃ
|
બધાને એવી તકલીફ હોય, તો તો સરઘસો, હડતાલો, સ્ટે ઑર્ડરો, તપાસ પંચો શરૂ થાય! … પણ બધાંને એવું પુછાય? … બીજાં આપણા વિશે શું ધારે? પેલાં રમાબેન, શાંતાબેન, સુધીરભાઈ…
|
| સંજીવઃ
|
આપણા ઘરમાં કંઈ હથિયાર જેવું નથી?
|
| મંજુઃ
|
થોડા પથ્થરો ભેગા કરી રાખીએ?
|
| સંજીવઃ
|
પછી એને આ બારણા પાસે ઢગલો કરી, એના પર કંઈ ઢાંકી દઈએ – તારી સાડી, કે કંઈ ઓછાડ જેવું… ઢગલો છે એની કોઈને ખબર ન પડે એ રીતે!
|
| મંજુઃ
|
(એની સામે જોઈ – ફ્લેટ અવાજે) સંજીવ, તારા આ કાન તો જો – મોટા ને મોટા થવા માંડ્યા છે… સૂપડા જેવડા… એને… એને હલાવીશ નહીં બહુ…! અરે, એમાંથી ફોન પડી જશે, સંજીવ!
|
(ઘંટડી – ત્રણ વખત)
| મંજુઃ
|
સંજીવ, પણ આપણા વિશે એને બધી ક્યાંથી ખબર હોય? મને લાગે છે, તમે બધું તમારા મનમાંથી ઉપજાવી કાઢેલું કહો છો!
|
| સંજીવઃ
|
નવાઈ તો મનેય થાય છે. પણ એણે મને કહ્યું: મેં હજી ત્રણ વરસનો ટૅક્સ ભર્યો નથી. ને સ્ક્રેપમાં કાઢી, ઉધારેલો માલ મેં મફતલાલને વેચી દીધો છે એનીય એને ખબર હતી, બોલ!
|
| મંજુઃ
|
મનેય એ કહેઃ આજે તમે ફોલ વગરની સાડી પહેરી છે… અને પછી મને કહે–
|
(ઘંટડી – ત્રણ વખત. પત્ની ફોન ઉપાડ્યા વિના, જાણે ફોન પર વાત કરે. હવે પછી કોઈ પણ વસ્તુ કે ફર્નિચરનો ભાગ ઉપાડી અથવા એને અડકીને ફોન પર વાત કર્યાનું બતાવી શકાય.)
|
|
હં – બોલો : હા, મંજુ – મજામાં – એક કલાકમાં તબિયતને શું થઈ જવાનું છે? સંજીવેય મજામાં છે. શું? હજી કપડાં જ બદલતી હતી એટલે ચણિયો જુદા રંગનો છે – પણ તમને આ બધી ક્યાંથી ખબર પડી જાય છે? – કહો ને, હવે – જુઓ, ફરી પાછું? – એવું બોલશો, તો ફોન મૂકી દઈશ – શું? (જાણે રિસીવર મૂકી દે છે. જાઓ! હું તો આ ચાલી અંદર! (જાય)
|
| સંજીવઃ
|
(ફોનને ઉદ્દેશી) રણધીરભાઈ, પ્લીઝ, હવે તો અમને શાંતિથી રહેવા દો. અમારો ફોન એટલો બધો એન્ગેજ આવે છે કે મારો ધંધો રખડી પડ્યો છે. મહેરબાની કરો – છેવટે, એક વિનંતી છે: દર કલાકે નહીં, દર ત્રણ કલાકે ફોન કરો. અને બને તો રાતના નહીં કરશો પ્લીઝ … (બહાર)
|
(સંજીવ બે હાથ જોડીને ફોનને નમે છે. ઘંટડી વાગે છે, ત્રણ વખત. મંજુ રિસીવર ઉપાડ્યા વિના જ વાત કરે છે.)
| મંજુઃ
|
આજ કેમ મોડું કર્યું? રાહ નહીં, પણ – મોડું નથી થયું, બોલો? ટેવ કહેવી હોય તો તો કહેવાય, પણ બહુ સારી ટેવ નથી ને! શું? – એટલે એમ, કે ટેવ ન પાડું તોય તમે ફોન કર્યા વિના રહેવાના છો? ના હોં, ગંદું સાંભળવાની ટેવ પડી નથી અને પાડવીય નથી; ને તો તો હું તરત જ ફોન મૂકી દઈશ – શું? એવું બોલવાથી તમને ફાયદો શો થાય છે? – ફરી પાછું! જાઓ, મૂકી દઉં છું!
|
(કહે છે લાડથી પણ રિસીવર મૂકી જ દે છે.)
| સંજીવઃ
|
(ફોનને ઉદ્દેશી) જુઓ સાહેબ, રિયાલિસ્ટિક વાત કરજો, તમારે શું જોઈએ છે? કેટલા ઢીંગલા ગણી આપું, તો ફોનનો તમે કેડો છોડશો? – શું? કેશ, કારખાનું, મકાન, કંઈ પૂરું નહીં પડે? તો? શરમ આવવી જોઈએ તમને, મિસ્ટર! આબરૂદાર સદ્ગૃહસ્થ તમને વિનંતી કરે એનો અર્થ એ નહીં કે – શું? તમારો મેં આ ટોટો નથી પીસી નાખ્યો એટલું જ બાકી રહ્યું છે, સમજ્યા? મંજુ શું કામ આડી આવે એમાં? (મંજુ તરફ ફરે છે…) … મંજુ, તું એમાં આડી આવે?
|
| સંજીવઃ
|
હું આ રણધીરનો ટોટો પીસી નાંખું તેમાં?
|
| મંજુઃ
|
પણ એ તમને મળે ત્યારે ને!
|
| મંજુઃ
|
તમે ટોટો પીસો એના પહેલાં, આ ફોન જ હું એને માથે ન મારું?
|
| સંજીવઃ
|
(ફોનને ઉદ્દેશી) જોયું? તું એમ માને છે કે મંજુને તું ગમે છે? … એક તો અમે તને દર ત્રણ કલાકે ફોન કરવાની છૂટ આપી; અને ઉપરથી – બદમાશ!
|
(ઘંટડી, ત્રણ વખત)
| મંજુઃ
|
કહે છે, કે આ શહેરના એકેએક કુટુંબમાં અનિષ્ટ ઘર ઘાલીને બેઠું છે. કોઈ પણ બહાને એ ઘૂસી જાય છે, અને પછી જાત જાતના આકારો લે છે, અનેક પ્રકારના પડકારો, લલકારો કરે છે.
|
| સંજીવઃ
|
કોઈ એને કાઢવાની હિંમત કરી શકતું નથી.
|
| મંજુઃ
|
કોઈને એના વિના ચાલતું નથી.
|
| સંજીવઃ
|
કહે છે કે, ક્યારેક એનો આકાર જૂની થઈ ગયેલી પર્સ જેવો હોય છે –
|
| મંજુઃ
|
અને ક્યારેક સિગરેટ કેસ પર મૂકેલી લિપસ્ટિક જેવો!
|
| સંજીવઃ
|
હવે તો એની અહીં કોઈ વાતેય નથી કરતું.
|
| મંજુઃ
|
અમે એને અમારી સંસ્કૃતિમાં સમાવી લીધું છે.
|
(ઘંટડી – ત્રણ વખત)
|
|
યસ, મંજુ સ્પિકિંગ – એ ભલે… ઓ.કે. – ના, કંઈ વાંધો નથી. ચોક્કસ, ચોક્કસ! (જાણે રિસીવર મૂકે છે.)
|
| સંજીવઃ
|
(થોડી વાર એની સામે જોઈ રહી) તું હવે કોઈ વિરોધ નથી કરતી. દલીલેય નથી કરતી?
|
| સંજીવઃ
|
તું એની બધી વાતમાં હાએ હા જ કરતી હતી!
|
(ફોન બતાવે છે.)
| મંજુઃ
|
હં, હં! પણ એ રણધીરનો ફોન નહોતો!
|
| સંજીવઃ
|
તો ઠીક, મને એમ કે– (અટકે.)
|
(ઘટંડી વાગે. મંજુ રિસીવર ઉપાડે – ઘરમાં ક્યાંય પણ ફરતાં ફરતાં)
| મંજુઃ
|
કોણ? – હા બોલો – ખાસ – કંઈ નહીં, માથું ઓળતી હતી.
|
| સંજીવઃ
|
(જાણે જુદા ફોન પર) હલ્લો. ડિટેક્ટિવ એજન્સી? – હું સંજીવ માણેક બોલું છું.
|
| મંજુઃ
|
(જાણે ફોન પર) ના એવો તો કોઈ ઘોંઘાટ નથી. સંજીવ કોઈની સાથે ફોનમાં વાત કરી રહ્યો છે.
|
| સંજીવઃ
|
(જુદો ફોન) વાત એમ છે, કે અમારા પર કોઈનો ફોન આવે છે, પણ એ શોધી શકાતો નથી. તમે એમાં કંઈ મદદ કરી શકો?
|
| મંજુઃ
|
(જાણે ફોન પર) ના, રણધીર, કામ તો એટલું જ રહે છે – ના રે, હજી રસોયણ આવતી નથી. પણ રામોં આજથી આવવા માંડ્યો છે.
|
| સંજીવઃ
|
(જુદો ફોન) શું? – સમજ્યો: એને અમુક રંગનાં કપડાં પહેરાવી બોલાવીએ – પણ પછી – પછી તો તમે એને –
|
| મંજુઃ
|
ના રે – હમણાં રાતરાણી વાવી છે – એટલે અંધારું તો મઘમઘતું થઈ જાય છે. – સારું આવજો.
|
| સંજીવઃ
|
ઓ.કે. – ઈટ વીલ બી ડન, સર.
|
(જાણે બન્ને ફોન મૂકે. બન્ને એકબીજાંને જુએ.)
|
|
મંજુ, એવું નક્કી કર્યું છે, કે તું એને અમુક રંગનાં કપડાં પહેરીને ક્યાંક આવવાનું કહે – અને તું એને મળે એટલે એને પકડી લઈએ.
|
| મંજુઃ
|
… સંજીવ, હું એને મળી!
|
| સંજીવઃ
|
હેં? મળી? – હં – પછી? – એ કેવો છે? – કોણ છે? … બોલ ને, શું થયું?
|
| સંજીવઃ
|
હં – હં … પહેલી વખત મળી?
|
| મંજુઃ
|
હા, આ ઘરમાં પહેલી વખત મળી!
|
| સંજીવઃ
|
એટલે? બહાર ઘણી વખત મળી હતી? … એકલી?
|
| મંજુઃ
|
મેં તમને કહ્યું તો હતું. પેલી વખત ગઈ ત્યારે જ કહ્યું હતું!
|
| મંજુઃ
|
તું મને કેમ પૂછતો નથી. એ મને શું કહે છે? … શું કરે છે? … કહું?
|
| સંજીવઃ
|
તું મને એટલો કાયર ગણે છે? … મંજુ, તને મારા માટે લાગણી રહી છે?
|
| મંજુઃ
|
આવું શું બોલતો હોઈશ?
|
| મંજુઃ
|
તો શું થાય, કહે? … અને છે ને, ક્યારેક તો એ ખૂબ ડાહ્યો હોય છે. ખૂબ સારી રીતે વર્તે –
|
| મંજુઃ
|
હા, ક્યારેક ક્યારેક જ હવે તો. પહેલાં એ થોડી બળજબરી કરતો – પણ હવે મને શું નથી ગમતું એની એને ખબર પડી ગઈ છે! હવે એ મને ક્યારેય નારાજ નથી કરતો… અને ક્યારેક તો વળી તારી જેમ –
|
| મંજુઃ
|
સાવ તારી જેમ નહીં, પણ તોય એટલું બધું હવે ખરાબેય નહીં.
|
| સંજીવઃ
|
હં – હં … હું હવે અહીં રહું?
|
| મંજુઃ
|
હાસ્તો; કેમ આવું પૂછે છે?
|
| સંજીવઃ
|
એ હવે અહીં રહેશે ને?
|
| મંજુઃ
|
રણધીરે હજી કંઈ કહ્યું નથી.
|
| સંજીવઃ
|
પણ કહે, તો રહેવા દેજે… આપણી પેલી આરામખુરશી અને સ્ટૂલ એને અહીં મૂકી આપજે – ફોન પાસે.
|
(ઘંટડી વાગે છે.)
(આધુનિક ગુજરાતી એકાંકીઓ)