શાંત કોલાહલ/છલનિર્મલ

છલનિર્મલ

૧. ઉન્મના

પશ્ચિમ-ક્ષિતિજ-તરુંકુંજને નિલય રવિ લીન.
નભને વાદળ હિંગળોક રંગ
મહીં મંદ મંદ ભળે રાત્રિની પ્રશાન્ત છાયા
શ્યામ અંધકાર.
મિલનઆતુર પ્રિયજનતણી, સખી, અવ મધુમય વેળ
ત્યારે
બારસાખને અઢેલી
કોણ અંતરીક્ષમહીં માંડીને નયન
શૂન્ય સમ
નિજને એકાન્ત આમ બેઠી છો ઉન્મન?
કહીં છો તું? પ્રિય ! કહીં? કહીં?
અહીં સ્વરને હિંડોળે ’થવા મૌનસર મહીં
ક્રીડંત વાણીનાં ઝીલ્યાં તરલ તુફાન :
‘ધીર તવ ચરણને કાજ ચિત્ત રહે છે અધીર’
એ શબ્દતરંગ તણી છોળ હજી વાગી રહે શ્રવણને તીર.
હે ગભીર !
આવી અવધીરણાથી સાવ હું અજાણ.
પલક વિહીન બેઉ પાંપણની ધારે મૃદુ વહી જાય કંપ
દૃષ્ટિમહીં તોય નહીં બિંબ
નહીં રૂપ, નહીં રંગ.
કહીં છો તું? પ્રિય, કહીં?
કોને અવધાન?
વ્યતીતની સ્મૃતિથી વિષણ્ણ?
આજને આંગણ અતીતનો અહાલેક
તારી કને માગી રહે કંઈ ભીખ?
જાણે ઓછું કાંઈ નહીં
તારી સર્વ રિદ્ધિ માગે હૃદય ને મન !
એવું તો નહીં વા પ્રિય !
અનાગતને ઓછાયે લહી રહી ભય?
અતીવ દૂરનું લગોલગ શું નિકટ
અણુ જેવડું તે ચંડ-મહાકાય
તારી કલ્પનાની દૃગને જ નય?
તને આગત કેરો ન જાણે કોઈ પરિચય!
નીમવૃક્ષ નીડ મહીં કિલ્લોલ કરંત શુકસારિકાનું ગાન
વાતાયન થકી આવે ઘરની મોઝાર
વળી વળી લળી અડી જાય તને
તો ય રે તું કેવળ અજાણ!
કહીં છો તું? પ્રિય, કહીં?
કહીં રે ઉન્મન?

૨. નિવેદન

ભૂલ યદી હોય, ક્ષમાની તો અધિકારિણી હું;
ભૂલ નહીં છલના કેવલ:
સરલ હૃદય તવ, ખલ મન મારું,
અમી તવ, મારું કુટિલ ગરલ.
નહીં પ્રિય, અવ આલિંગન નહીં,
નહીં આવ અધરનાં મધુમય પાન.
આ માલિન્ય કેરા સ્પર્શ થકી હવે નહીં નહીં
પ્રિય, તવ કરું અવમાન.
મિલનને મુગ્ધ અવસરે પરિચય દીધ તે હું નહીં નહીં :
મુખનું કલંક પ્રસાધનને આધાર ગુપ્ત રાખીને હું રહી.
બહુ દિન થકી મને ધરું તો ય કહી જે ન શકી તે સકલ
કથા આજે કહું, પ્રિય, અબોલ વ્યથાની ઝાળ દહે પલેપલ.

આપણી પ્રથમ ઓળખાણ
કોલેજના દાદરની મધ્ય પરથારના બે ચરણને સ્થાન.
તમારું ઉપર આવવું ને
ઉતરતી હું ત્યાં
નેણને મિલન

હૃદયની અંધકારમય ગુહામહીં જાણે પ્રવેશ્યું કિરણ.
નવોદિત દિન.
સુષુપ્તિનો લવ નહીં ભાર,
સ્વચ્છ હવા, સ્ફૂર્તિમંત અંગ અંગ:
બહાર તો નિખિલને અવકાશ, અંતરે તો ત્યહીં
સુણી રહું, રોમહર્ષ સહ, સુમધુર બીન.
અજાણ્યા ઉલ્લાસે મન રહે વિચંચલ
કંઠમાંહી ગાન, ગતિમહીં લાવણ્યની ભંગિ, નયને સ્વપન
કેવળ તમારું ધરે ધ્યાન.
એમ જાય દિન
એક વેળ પણ નિત્ય દૃગે ન્યાળવાને રહું કેટલી અધીર !
વિલસંત એ જ ભાવ તમારે નયન.
સત્રાંતનું વન પર્યટન
અભિસાર કાજે મને કેડી મળી ગઈ જાણે અતીવ સરલ.

વિહાર-તળાવ-તીર કુંજ મહીં આપણો મુકામ.
સકલના સમૂહની મધ્ય કને સરી આવ્યાં
પૂછ્યું નહીં નામ.
પ્રસન્ન નેત્રને હેલે તમે મને દીધ એક ફૂલ;
કંઈક મેં ધરી હતી દ્રાક્ષ, હથેલીથી તમે લીધ,
પામી પ્રથમ હું સ્પર્શ અણમૂલ.
મિત્રગણનાં તુફાન, વ્યંગ્ય, હાસ્ય, ખેલકૂદ સહુયની મધ્ય
એકસૂત્ર આપણાં બે મન.

મધ્યાહ્ન ભોજન પછી
કોઈ અહીં કોઈ તહીં ભેરુટોળીમહીં કરે ભ્રમણ, વિરામ.
કોઈ ને કોઈ તે મિષે અવરને ટાળી રહ્યાં આપણે એકલ.
અશોક તરુની મુકુલિત પર તવ રમંત અંગુલિ
ભૂમિ પર આસીન હું
ઝીણી સળી થકી ધૂળમહીં દોરી રહી’તી આકાર.
મૌનમહીં જાય વહી ક્ષણ પછી ક્ષણ.
કોઈ રે અજાણ આવેગથી કિંતુ ક્ષણે ક્ષણે ઉર મારું
અધિક વિહ્‌વલ.

સહસા મેં કીધ:
“જશું આપણે ય કુંજમહીં કહીં દૂર દૂર ?”
મંદ મલકંત તવ મુખ પર છાઈ રહ્યું અલૌકિક નૂર.
‘સહુની સમીપ અહીં આપણું એકાન્ત.’
વાણી તવ સુગભીર શાન્ત.
શતશત ફ્ણાને ઉછાળ અંગ અંગમહીં ધસી રહ્યું પ્રચંડ જે પૂર
વિશાળ સાગરે ભળી જાણે બની રહ્યું એક રૂપ, એક સૂર.
અદૂરે કાસાર જલ પર ઝૂકી રહેલ ગુલ્મની છાંયડીમાં
થડને અઢેલી મૂળનું આસન કીધ તમે
સન્મુખ શિલાએ મુજ સ્થાન.
કિનારને સ્પર્શ કરી જતી વિચિમહીં મુજ ભીંજાય ચરણ;
અલકલટને વળી વળી વ્યસ્ત કરી વહી જાય સમીરણ.
અવકાશ જાણે સ્વયં અરવ શબ્દથી કાનમહીં કંઈ કહે
એમ મંદ મંદ ફરકંત હોઠ થકી તવ વેણ ઝરી રહે:
‘હૃદયની સરલ રતિની સુષમાની દલેદલ તવ મ્હોરેલ વસંત,
વાયુની લહર સંગ અનંતે ફેલાય એનો શુચિ પરિમલ;
અંતરે હું લહું એનો અકલ અમલ.’
પ્રશાન્ત ઓજસે અભિભૂત હું ય ઝંખી રહી હતી તવ હાથ
-મધુકર સ્પર્શ.
કંઈક સોલ્લાસે, કંઈ હૃદયને ભાર, આમ હું યે વદી ગઈ:
‘આ સંસારે કુલના સ્વજનહીન એકલના શૂન્ય મનોવને
આજ વાજી રહી વેણુ
આજ હું રાધાનું ઉર જાણું,
જાણું કેમ ઘેલી ઘેલી હશે ગોકુળની ધેનુ.
ઝાઝા નહીં બોલ, ભરી આવેલ નયન.
પરિણયતણી ધન્ય ઘડી
વૃક્ષઘટા મહીં ડાળે ડાળે કીરનાં કવન.
વાસરમંદિરે તવ આલિંગન કેરી શુભ ક્ષણે ધર્યો ગર્વ
વિજયનું પર્વ !
મન મહીં થતું મને
કેટલાં રહસ્ય સંગોપને ધરી સૃષ્ટિ રમી રહી સહુ કને !
કંઈક ઉઘાડ અને કૈંક આવરણ
વશીકરણનું ધારે બહુ બલ.
લાધી ગઈ જેને સ્વભાવ સહજ કલા
આ સંસારસુખમાં ન એને કોઈ મણા!
કલા નહીં કેવલ વિભ્રમ...
આપણ બન્નેનું એક ઓઢણ બની રે’
એમ ગણી વણી લીધ જે વસન
એ જ તે અંતરપટ સમ.
એકાન્તે આ ઉરસ્થલે મૂકી તવ શીર્ષ
અભેદને ભાવ, સ્નેહની સમાધિ મહીં તમે બની રહો લીન:
શાન્ત નીમીલિત તવ નેણ,
આંનદ ગંભીર તવ મુખ,
સોહી રહે આભાથી ઉજ્જવલ.
શિરાએ શિરાએ મુજ પૂર્ણિમાની નિશીથિની વીળનો આવેગ
ચહે તવ ગહન આશ્લેષ :
ત્યારે અરે ત્યારે જ તે આટલી સમીપ છતાં
દૂર અતિ દૂર લહું મને.
મંદિરના શુચિ ગર્ભગૃહે નિવેશિત છતાં
અભાગિની હજી ય અસ્પૃશ્ય !
અસહ્ય છે ઇહ અવસ્થિતિ
હૃદયને પલે પલ દહી રહી આગ
વીંધી રહી તીક્ષ્ણતમ દૃઢ શૂલ.
સત્યને મેં રાખ્યું અપિહિત
તવ સંસર્ગનાં રશ્મિ થકી
આજે હવે એનું હઠી જાય આવરણ.
અવિહિત યોગના લાંછન ફલ રૂપ
હું છું વિધવા નારીની એક સૂતા:
ઘર ગામ છોડી તીર્થ સ્થલે નિલયને
દિન ગાળી રહી જનેતા એકલ
જાણું નહીં કોણ, કહીં પિતા...

એકદા
પુષ્પિત યૌવન તથા આદિમ સમયે
જન્મતણી ઇહ કથા
કહી’તી મિત્રને એક, મુગ્ધ ઉરના વિશ્રંભ થકી.

સાહચર્ય શૂન્યતામાં જેનું પરિણામ
ભવ કૈતવનો જેને કારણે પ્રભવ.

જે કંઈ પ્રચ્છન્ન રાખ્યું હૃદયની મહીં આજ લગી
સર્વ કરું સમર્પણ:
ભય નહીં, છલ નહીં, વિજયનો ગર્વ નહીં
અવ અકિંચન.
જાણું પ્રિય, સુકોમલ મર્મસ્થલે
પ્રચંડ હું મૂકી રહી ભાર,
તો ય તે અપાર કરુણાથી તવ નેત્ર
ઝરે અમીની જ ધાર.
જવા દો, જવા દો, નાથ.
નહીં અધિકાર મારો અહીં લવ લેશ
પરિતાપની પાવનકારી આગ મહીં
મને થવા દો નિ:શેષ.

૩. આવ અહીં

રાત્રિના સધન અંધકાર મહીં નહીં કોઈ કેડી, નહીં દિશ.
કહીં જશે, પ્રિય ! કહીં?
આપણી એકાન્ત કુટિરની મહીં ઝળહળે અવિચલ દીપ
આવ અહીં, આવ અહીં.

વ્યતીત-સ્વપ્નની ભયાવહ સ્મૃતિની ગુહામાં
પ્રિય, નહીં કીજિયે પ્રવેશ
અહીંનાં પ્રશાન્ત અજવાળે નિઃસંશય આવ
નયનને નવીન ઉન્મેષ.

ગત જે પૂર્વને ભય લયમાન
અવ નહીં એની કોઈ કથા, નહીં વ્યથા...
કેવળ વિસ્મૃતિ
આવ હે, આનંદ કેરી શ્રુતિને મધુર સૂર
ટહુકંત અભિનવ ઋચા.

અનલગંગાને જલ સ્નાન કરી નીતરંત ઊભી તીર પર
તુષારબિંદુથી તવ દૃગ છલ છલ
મહીન અંચલનું યે આવરણ નહીં
હે મૃણાલ મનોહર !
અરવ લાવણ્ય તારું વિમલ વિરલ.
કર મહીં દીજે તવ મૃદુ કરતલ
આવ અહીં
આવ અહીં હૃદયને સ્થલ.