અર્વાચીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા/ભાનુપ્રસાદ ત્રિવેદી/અનફિટ

નૌટંકી મત કર બૈ ગુટલી! કૌવા નિકાલ!
સાલા સમઝતા ઈ જ નહીં! મોબાઈલ નિકાલ, મોબાઈલ!
ઔર કબૂતર ભેજ તેરે ઘર પે! મતલબ, એસ.એમ.એસ. ભેજ!
એક ખોખા ભિજવા દેં શ્યામ તક! અબે સાલે, બૂટ કા ખોખા નહીં,
એક કરોડ રૂપયે! હાં, કરોડ રૂપયે! ભિજવા દેં! નહિ તો —
યે ઘોડા દેખા? ટ્રિગર દબ જાયગા ના,
તો સર સે દાડમ કે દાને બિખેર દેગા!

નઈ સમઝા બે ખર્બુજા? અબે ઓ ચિકના, ઈસકુ નૌ નંબર કી ચપ્પલ કા કાર્ટન દિખા દે! અભી અભી આયા હૈ!

અબે ખજૂર! યે ચપ્પલ કી દુકાન દીખતી હૈ તુઝે? પિસ્તોલેં હૈં ઈસમેં!
તેરી ઘરવાલી કો સમજા દેના કિ અગર પુલિસ કો ઇત્તલા દી, તો–ખલ્લાસ!
તેરી તો ખોપડી કે પુર્જે હી બિખર જાયેંગે!

ક્યા હુઆ બે ચિકને? બાસતી આયે? નહીં? અચ્છા...! વો પ્રૉફેસર આયા?

અબે અખરોટ! યે યૂઝે મૅરેજ-હૉલ લગતા હૈ? બારાતી મતલબ પુલિસ!
અબે દેખ, યે પ્રોફેસર — ભાડવાત ખાલી કરાને કે લિયે કૉર્ટ મેં ગયે થે.
સાત બરસ તક કૉર્ટ મેં લડે, ફિર ભી મકાન ખાલી નહીં હુઆ! હમને
સામાન બાહર ફેંક કર ભાડવાત કો ભગા દિયા! તબસે યે હમારે ફૅન બન ગયે હૈં!
ચલ, અબ માલ નિકલવા દે ઘર સે — જલ્દી! ફાલતૂ ખિટ ખિટ નૈ મંગતા!

ક્યા...? તે તેરે પાસ કરોડ તો ક્યા, દસ હજાર ભી નૈ?
સ્... સાલે સબ ઐસા ઈ જ બોલતે હૈં!
અબે ખર્બુજે! હમેં ભોપૂ સમઝતા હૈ ક્યા?
ક્યા... ક્યા...? ક્યા... બોલા તૂ? તૂ કરોડપતિ હોતા તો ભી નહિ દેતા
બ્હૉત ચરબી ચડેલી હૈ તેરે િદમાગ મેં?
કૌનસી ફિલિમ કા ડાયલૉગ માર રહા હૈ?
હકીકત હૈ? ક્યું? ક્યું નઈ દેતા? બડા ભાઈ લોગ હૈ?
બાહર-અંદર અલગ ધંધા વાલા?
અંદર કા ધંધા વાલા?
ક્યા ક્યા? સ્ સ્ સાહિત્યકાર?
‘સાહિત્ય’ નામકી ભી કોઈ કાર હોતી હૈ?
સ્ સાલા, હમકુ ઉલ્લુ બનાતા હૈ?
યે તેરી સાહિત્ય-કાર કિતની ઍવરેજ દેતી હૈ, બોલ!
તુમ ક્યા બોલે પ્રોફેસર? સાહિત્યકાર મતલબ રાઇટર?
અબે ઓ રાઇટર કે બચ્ચે? ફિલિમ કી સ્કિરિપ્ટ લિખતા યા ટી.વી. કી?
‘લિખતા’ નહીં? તો ક્યા કરતા હૈ? કંપુટરિંગ?
ક્યા સ્... સર્‌જન? મતલબ ડૉક્ટરી? ચીરફાડ?
ક્યા? ખીદ કી ચીરફાડ કરતા હે?
ઍન્કાઉન્ટર?
અબે, પુલિસવાલા હૈ ક્યા? નૈ?
ખુદ કા ઍન્કાઉન્ટર કરતા હૈ?
સાલા પાગલ તો નહીં હો ગયા?
અબે ઓ ટપ્પુ ટ્રોલી! તૂ કિસ કે બદલે કિસકુ ઉઠા લાયા?
હેં? મિસ્ટેક?
દેખ, બે જર્દાલુ કે ઠલિયે, ટપ્પુ ટ્રોલી તેરેકુ મિસ્ટેક સે
ઉઠા લાયા! લફડા નૈ કરનેકા! ક્યા?
હાં! અભી ક્યા બોલતા થા તૂ?
સરજન મતલબ દેખના-દિખાના, અનુભવ કરના-કરાના,
અવગાહન કરના, રસમેં રૂપન્તર કરના —
અબે ઇતના ફાસ્ટ ક્યૂં બોલતા હૈ? હમેં કન્ફુજ કરકે ડરાના મંગતા?
ક્યા...? ફૅધમલેસ કુ ફૅધન કરનેકા?
કહાઁ કહાઁ સે લબ્ઝ ઉઠા લાતા હૈ સાલા!
અનુપકી ખોપડી મેં તો ઘૂસતા ઈ જ નહીં!
અબે ઓ પ્યાઝ કે છીલકે! તેરે વો — ક્યા બોલે? સ...
સાહિત્ય! સાહિત્ય મેં ક્યા આતા હૈ?
‘કવિતા’ ઇતિયાદિ? વો કવિતા કરતી ક્યા હૈ? ‘કવર’ કરતી હૈ? નહીં?

કવર કરકે અનકવર કરતી? તો તો તેરા ‘રામ નામ સત્ય’ હો જાય!
વોહી જ હોતા હૈ?
કવિતા બાહર સે જ્યાદા ભીતર કો દિખાતી?
‘ભીતર’ બોલે તો?
‘અંદર’? વો કવિતા સાલી અંદર કા ભી દિખા દેતી?
તૂ લકી હૈ સાલા! ઉસકા ઍડ્રેસ દે દે! નહિ તો, તૂ હી
ઉસ કવિતા કે સાથ હમારા ભી મામલા ફિટ કરવા દે!
તૂ વોહી જ કરતા હૈ? તૂ તો સાલા ‘ગુરુ’ નીકલા!
‘લેકિન’ ક્યા? યે ઉપરવાલા ‘અંદર’ નહીં હૈ?
તો ક્યા બૉટમ વાલા ‘અંદર’ હૈ?
‘બૉટમલેસ’?!
સાલા ખાલીપીલી કાયકુ મગજમારી કરતા હૈ
અબે અખરોટ! ભેજા ખાને કે બજાય સૉર્ટ મેં સમઝા દે ફટાફટ!
હાં, હાં! તો ‘સાયરી’ બોલ ના! યે ‘કવિતા...કવિતા’ ક્યા લગા રખ્ખા હૈ?
યે ‘સાયરી’ નહીં? ભાસાબાજી સે તુઝે નફરત હૈ? તેરેકુ તાલિયોં કે ડોઝ કી જરૂરત નહીં? તૂ નસીલે ડ્રગ્ઝ કા ટ્રાફિકિંગ કરનેવાલા નહી? ડાયાબિટિક સબ્દોં સે તુઝે ચીતરી ચડતી હૈ?
તો ક્યા ગીત લિખતા હૈ? ‘ગીત ભી’? સમઝતા હૈ રે!
ફિલિમવાલે ગીત નહીં, સાહિત્યવાલે ગીત! ‘મગર’ ક્યા?
‘ઇ...સ્ત...રૈણ? સ્ત્રૈણ ગીત નહીં લિખતા? મતલબ
બાયલાં ગીત નહીં લિખતા?
યે કૌનસી ભાસા કે સબ્દ બિચમેં ઘુસાડ દેતા હૈ સાલા ચપડગંજુ!
ભાડ મેં જાય વો સબ! તૂ સ્ટોરિયાઁ લિખતા હૈ કિ નહીં?
લિખતા હૈ! નાટક ભી લિખતા! નૉવેલ ભી!
કૈસા નૉવેલ નહીં લિખતા! ‘ફૅક્ટરી-નૉવેલ’?
તૂ પૂર્જે ઍસેમ્બલ કરનેવાલા મિકૅનિકલ નહીં હૈ? કન્સ્ટ્રક્સન
કરનેવાલા કડિયા નહીં? બગીચા બનાનેવાલા માલી ભી નહીં!
અપને આપકો ‘ઉગાતા’ હૈ?
ગોઠવી ગોઠવી લખેલા સાહિત્ય નહીં હોતા!
સાહિત્ય વેસ્ટર્ન ફૅસનોં કે રેડીમેડ માલકી ઇમ્પોર્ટેડ ઘોંસડિયોં,
સાઇકૉલૉજીકી પેટન્ટોં કે બોક્સ, પંડિત વિવેચકોં કે રોટલે
સેકને કી સગડિયોં, વોટ-વૅગનોં કી ખુસામતો કી ભઠ્ઠીયોં કે જલાને કે કોયલે
વગૈરા ખીંચ લાને વાલી ગુડ્ઝ-ટ્રેન નહીં હૈ!
ન તો વો જીવદયાવાલોં કે ડોનેસન પર નભને વાલી કોઈ
પાંજરાવોલ — જિસમેં ખોડાં ઢોર જૈસે લખાણોં કા ગુજરા ચલે!
યહ સબ્દોં કા ડેડસ્ટૉક નહીં, સબ્દોં કી પરેડ નહીં, સબ્દોં કા
વરઘોડા નહીં, સબ્દોં કા જિમ્નેસ્ટિક નહીં, સબ્દોં કા ડેકોરેસન નહીં, સબ્દોં કૉસ્મેટિક નહીં...
સબ્દ ઇસ્તેમાલ કી ચીજ નીં, સિદ્ધ કરને કા તપ હૈ!
ઐસા સબ્દ, જિસ કે અંદર સે લહૂ ફૂટે!
ક્યા...? ક્યા બોલા તૂ? લહૂ? તો ક્યા સાહિત્ય મેં ભી લહૂ મંગતા?
લહૂ હી જ ચૈયે? તબ તો ઘોડા મંગતા, ટ્રિગર દબના મંગતા,
નિસાના લગના મંગતા —
ક્યા...? નિસાના ખુદ કો બનાને કા?
કન્ફ્રન્ટેસન અપને આપ કે સાથ હોતા હૈ?
ઉધાર ઍક્સ્પીરિયંસ નહીં ચલતા? ખુદ કો ફીલ કરના પડતા હૈ,
ગેહરી પીડા સે ગુજરના પડતા હૈ, બીચમેં સે અપુનકો હટા દેના મંગતા!
બીજ બન કર સ્વયમ્ કો મીટ દેના મંગતા?
મતલબ? અપને આપકુ ખલ્લાસ કર દેને કા?
ક્યા બકતા હૈ સાલા!
અબે પાગલ! માલ નિકલવાને કે લિયે કોઈ ઈતની હદ તક જાતા?
હદ તક નહીં, અનહદ તક?
નિકલવાને કા નહીં, નિકાલના? અપને હી અંદર સે? જો અખૂટ ઔર અમૂલ્ય હૈ?
હથોડા નહીં, સંવેદન ચૈયે?
કિતને કા હોતા હૈ યે ‘સંવેદન’? એક ખોખા? દો ખોખા?
ખોખોં કે ઉકરડોં સે નજર ઉખાડ કર રિધન ઍન્જૉય
કરનેકા? મતલબ ડિસ્કો? નહીં? યે કાનોં સે સુનાઈ દેનેવાલી
ચીજ નહીં, ભીતર મેં હોનેવાલી અનુભૂતિ હૈ?
હમારે અંદર ભી રિધમ હૈ? બ્રહ્માણ્ડમેં રિધન હૈ?
મતલબ અણ્ડા કા ફણ્ડા?
નહીં?
તારે-નિહારિકાયેં-ઋતુયેં-ઉસા-સંધ્યા... પંખી... પર્ણ...
સારી સૃષ્ટિ કી કોરિયોગ્રાફી?
કૈમેરા નહીં, અન-પૉલ્યુટેડ ચિત્ત ચૈયે?
યે ‘ચિત્ત’ કૌનસી કંપની કી પ્રોડક્ટ હૈ?
તૂ કંપનિયોં કી પ્રોડક્ટ વાલા... દુકાન વાલા નહીં,
સર્જક હૈ?
ઈસ ધંધે મેં તૂઝ મિલતા ક્યા હૈ?
આનંદ? અરે ભોપૂ! આનંદ કો ક્યા કરેગા તૂ? એક કપ
ચાય ભી નહીં મિલેગી! હમારે ધંધે મેં સામિલ હો જા!
ઐશ કરેગા!
ક્યા...? ઐશ સે તૂઝે સૂગ હૈ?
‘સૂગ’ મતલબ સૅક્સ-અપીલ?
નફરત? અરે ઓ ઘનચક્કર, ઐશ ભી કોઈ નફરત કરને કી
ચીજ હૈ? તેરે દિમાગ કા ઇલાજ કરવાના મંગતા!
ક્યા બોલા? ઐયાશોં કો ઇમર્જન્સી વૉર્જ મેં ઍડમિટ કરકે
બ્લડ-બૉટલ ચઢાના મંગતા?
સ્... સાલા અખરોટ!
અરે પ્રોફેસર! યે તુમ્હારી લૅણકા લગતા હૈ! પેહચાનતે હો ઈસે? નહીં?
કોઈ નહીં પેહચાનતા? ક્યૂં?
ક્યા નહીં રખતા વો? ‘વાટકી-વ્હેવાર’?
સાહિત્ય કે ઠેકેદારોં કે દરબાર મેં જાતા નહીં?
માન્ધાતાઓં કી ખિદમત નહીં કરતા?
ઈસકી કોઈ કૉમોડિટી-વૅલ્યૂ નહીં?
નૂસન્સ વૅલ્યૂ ભી નહીં?

ઈસ લિયે ઉસકુ ભૂલ જાના, ભૂલ દેના સલામત હૈ!
ઉસકુ અજ્ઞાતવાસ મેં ઢકેલ દેનેકે ઔર ભી કઈ કારન હૈં!
વો સરકારી કવિ યા સરકારી લેખક ભી નહીં બનના ચાહતા!
સૅક્યુલરિસ્ટ, વામમાર્ગી, એન.જી.ઓ. વાલી ટ્રેડ-જાર્ગન નહીં વીંઝતા?
વોટ-બૅંકો કી ચાપલૂસી નહીં કરતા?
હિંદુઓ-ઉજલિયાતોં-બરાહ્મણોં કો, ગુજરાત કો ઉતારી
નહીં પાડતા — ઉનકુ ગાલિયાઁ નહીં દેતા, આરોપી નહીં બનાતા,
ઉન પર આક્રમક નહીં બનતા... યા ફિર ઇમ્પોર્ટેડ માલ કી
ગાંસડીયોં પર અપના લેબલ ચિપકા કે બાજાર મેં છાલવતા નહીં?
પોલિટિક્સ ભી નહીં ખેલતા...?
ઔર સબ સે ખરાબ બાત તો યહ હૈ, કિ વો સજીવ કૃતિયોં — મતલબ
અપની કલમ મેં સ્યાહી નહીં, બ્લડ પૂરતા હૈ!
ઈન સબ વજહોં સે ઉસકુ — અંધેરે મેં ઢકેલ દિયા તો ક્યા, ટોટલી મીટા દિયા હૈ!
કમ્માલ હૈ! તુમ્હારી સાહિત્ય કી દુનિયા મેં ભી ટપકા દેને કા રિવાજ હૈ?
ફિર તો યે સાલા બિલકુલ નિકમ્મા હૈ! યહાઁ ભી અનફિટ, વહાઁ ભી અનફિટ, દુનિયા મેં ભી અનફિટ...
ચલ, બે ચિકના, ઉસકુ ઉસકે ઘર પહૂઁચા દે!
ક્યા બોલા? ખુદ જાયગા?
અરે ઓ...! ક્યા નામ તેરા?
ન-ામી? મતલબ જનાજા?
તેરી જેબ મેં બસભાડે કે પૈસે હૈં? યા દે દૂં દસ કા નોટ?
સ્ સાલા! ઈતના મામૂલી ઑમ્બિલગેસનકા ભી પરહેજ રખતા હૈ
હરામ કે માલકા પરહેજ રખતા હૈ?
સ્ સ્ સા...લા! તેરી તો...!

૨૭ જાન્યુઆરી ૨૦૦૭