પૂર્વાલાપ/૮૦. સૃષ્ટિસૌંદર્યથી મન ઉપર થતી અસર
૮૦. સૃષ્ટિસૌંદર્યથી મન ઉપર થતી અસર
[માલિની]
મધુર મધુર ઠંડો વાય છે વાયુ આજે,
પરમ વિમલ શોભા ચદ્રિકાની વિરાજે;
અનુકૂળ સઘળી છે હર્ષની આજ ચીજો,
અવસર નહિ આવે આ સમો કોઈ બીજો.
[અનુષ્ટુપ]
વધતું કહીને શાને વ્યર્થ મારે વધારવું?
ફરવાને જવા ચાહું પ્રિયે! આપે પધારવું.
[મંદાક્રાતા]
વ્યાપ્યો આખા વપુ મહીં સુણી હર્ષ અત્યંત એને,
આવી સારી ઋતુ મહીં નહીં થાય આનંદ કેને!
“ઠંડી વાશે પ્રિય પતિ, કદી તો પછી કેમ થાશે?”
બાંધ્યો એવું કહી — હસી — મને પ્રેમથી હસ્તપાશે.
[રથોદ્ધતા]
સજ્જ એ ઝડપથી થઈ રહી, નીકળ્યાં સુખદતા મને વહી,
મંદ મંદ પિય સાથ જાઉં છું, વાટમાં સરસ કાંઈ ગાઉં છું.
[પુષ્મિતાગ્રા]
રસિત સમજીને પ્રમોદ પામી, નયનથી જોઈ રહી જ સામી;
કર મહીં કરને નખાવી ચાલે, પ્રણય થકી પતિને પ્રિયા નિહાળે.
[વસંતતિલકા]
દેખાવ તો બહુ જ સુંદર આસપાસ,
શી ચંદ્રિકા! કુસુમદામની શી સુવાસ!
આનંદ એ પ્રિય તણો વધતો જ ચાલ્યો
ને છૂટથી પ્રસરીને મન માંહી મ્હાલ્યો.
[અનુષ્ટુપ]
થવા લાગી મને ચિંતા, કેમ આનું હવે કરું?
હદથી વધતાં હર્ષ, પરિણામ થશે ખરું!
[મંદાક્રાંતા]
આવી ત્યાં તો વિકટ તરુની એક વિસ્તીર્ણ ઝાડી,
ર્હેતા જેમાં દિવસ સમયે નીચ લોકો અનાડી;
તેમાં શાથી કંઈ પડી ગયો વાત માંહી વિરોધ,
આવ્યો તેના પર મન થકી તુર્ત અત્યંત ક્રોધ.
[અનુષ્ટુપ]
વિનોદ સઘળો એ ક્યાં કોણ જાણે શમી ગયો;
વાતચીત પડી બન્ધ સ્વર છેક નમી ગયો.
[સ્વાગતા]
વાર તો બહુ ગઈ ન હતી જ્યાં એ પ્રદેશ થકી મુક્ત થયાં ત્યાં.
અંધકાર ટળતાં અજવાળું, એ સુશોભિત બહુ જ નિહાળું.
[સોરઠો]
મંદ સ્વરથી એક નાળું ત્યાં વહેતું હતું;
તે દેખીને છેક સર્વે તર્ક ફરી ગયા.
[સ્વાગતા]
ત્યાં સુધી ‘કદરહીન બહુ છે’ વાક્ય એ ઊચરતો દુખમાં હું;
‘એ જ એ જ જગ માંહી સહુ છે’ એમ શબ્દ નીકળ્યા મુખમાં ત્યાં.
[પુષ્પિતાગ્રા]
જગત બધું બહુ જ શાંત લાગે, અતિશય દૂર પ્રસન્ન વીણ વાગે;
ગગન પણ ખુશી જણાય છે આ, પવન મનોહર રાગ ગાય છે હા!
[અનુષ્ટુપ]
મસ્તકે પડવા માંડયા શીત અમૃતના કણો;
શાંત કોપ થયો મારો તથા હર્ષ વધ્યો ઘણો.
[વસંતતિલકા]
પ્રાણપ્રિયા મુજ થકી હતી દૂર થોડી,
ત્યાં હું ગયો હૃદય સાથ તુર્ત દોડી;
દર્શાવીને નયનથી સહુ ફેરફાર,
છાતી સમી કરી રહ્યો ધરી થોડી વાર.
[દુહો]
અશ્રુ આવ્યાં આંખમાં; થયો ગળગળો સાદ!
પૂરું બોલી નહિ શક્યો — ‘પ્રાણ-ક્ષમા-પ્રસાદ!’
[અનુષ્ટુપ]
લજ્જા તેણે તજી દીધી સ્વસ્થ તુર્ત મને કર્યો;
બાલાએ બાલચેષ્ટાથી ચિત્તના ખેદને હર્યો.
[ગીતિ]
શું શું ચેષ્ટા કીધી, તે વર્ણવવું નહીં ઉચિત ધારું;
અનુભવરસિકો સમજે, બીજાને શું જણાવવું વારું!