આત્માની માતૃભાષા/63

The printable version is no longer supported and may have rendering errors. Please update your browser bookmarks and please use the default browser print function instead.
ઉમાશંકરની કવિતાવિષયક આસ્વાદનિષ્ઠ વિવેચનલેખો

કિશોર વ્યાસ

૧. કવિતા અન્નબ્રહ્મ દશા વ્યાસઃ ‘અન્નબ્રહ્મની ઓળખ’, ભાવ-પ્રતિભાવ, જુલાઈ, ૧૯૮૧, પૃ. ૧૫૮-૧૬૪. અલ્વિદા દિલ્હી રવીન્દ્ર પારેખઃ દિલ્હીને દિલી અલ્વિદા, રબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૩૦૯-૩૧૫. આજ મારું સહુને નિમંત્રણ હસિત બૂચ, ક્ષણો ચિરંજીવી (ભાગ-૧), ૧૯૮૧, પૃ. ૫-૮. આત્માનાં ખંડેર ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા : ગુજરાતી સાહિત્યકોશ: ૨, સંપા. ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા, ૧૯૯૦, પૃ. ૨૩. ક્યાંક ક્યાંક રચાતા કવિતાના દીપ: પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૧૩૫-૧૫૦. જયંત પાઠક : “ ‘આત્માનાં ખંડેર' : યથાર્થનો સેતુબંધ”, કિમપિ દ્રવ્યમ્, ૧૯૮૭, પૃ. ૨૩૮-૨૫૦. પુનર્મુદ્રણઃ યુગદ્રષ્ટા ઉમાશંકર, બી.આ. ૨૦૦૪, પૃ. ૧૭૪-૧૮૧. નિરંજન ભગત : યંત્રવિધાન અને મંત્રકવિતા પૂર્વાર્ધ), ૧૯૭૫, પૃ. ૧૭૬-૧૮૯, ‘આત્માના ખંડેર', સ્વાધ્યાયલોક-૭, ૧૯૯૭, પૃ. ૩૭૭-૩૮૭. રઘુવીર ચૌધરી : “વિસ્મયથી સમજ સુધી : ‘આત્માનાં ખંડેર'”, પરિસંવાદ (ઉત્તરાર્ધ), વિશ્વમાનવ, ઑગસ્ટ, ૧૯૬૮, પૃ. ૭-૧૦. પુનર્મુદ્રણ : અદ્યતન કવિતા, જુલાઈ, ૧૯૭૬, પૃ. ૧૧-૧૮. આવ્યો છું મંદિરો જોવા – પારુલ કંદર્પ દેસાઈ: આવ્યો છું મંદિરો જોવા – વિશે, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૧૭૯-૧૮૬. આસ્વાદ ભોળાભાઈ પટેલ : ‘મળે મર્દને સ્ત્રીની ઊંચાઈ ત્યારે’, ચૈતર ચમકે ચાંદની, જાન્યુઆરી, માર્ચ, ૧૯૯૬, પૃ. ૧૭૨. ઇતિહાસમાં ન નોંધાયેલી ઘટના વેણીભાઈ પુરોહિત : કાવ્યપ્રયાગ, ૧૯૭૮, પૃ. ૬૭-૬૮. ઊભી વાટે ઊડે રે અવંતિ દવે : ગીતવીથિકા, ૧૯૮૩, પૃ.૧૬-૧૮. એક ચુસાયેલા ગોટલાને ઉમાશંકર જોશી : પ્રતિશબ્દ, ઑક્ટો. ૧૯૬૭, પૃ. ૨૨૮-૨૩૨. એક ઝાડ ફિલિપ ક્લાર્ક ‘વાસ્તવિકતાનો નવો ચિતાર', રચનાનો રસાસ્વાદ, ૨૦૦૬, પૃ. ૨૮-૨૯ ભૂપેશ અધ્વર્યુ: પરબ, ડિસે., ૧૯૮૭, પૃ. પ૩-૫૬. રમણીક સોમેશ્વર: જીવનના આશ્લેષમાં ઊછરતું મૃત્યુફળ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૮૮-૨૯૦. હરીન્દ્ર દવે : ‘મૃત્યુફળઃ કદાચ જ', માનસરોવર હંસ, ૧૯૯૨, પૃ. ૧૨૧-૧૨૨. એક પંખીને કંઈક – રાજેશ પંડ્યા: ‘એક પંખીને કંઈક’ વિશે, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૯૪-૨૯૮. લાભશંકર ઠાકર : ઉદ્દેશ, ઑગસ્ટ, ૨૦૧૦, પૃ. ૮-૧૦. એક બાળકીને સ્મશાને લઈ જતાં ધીરુ પરીખ : ઉમાશંકર જોશી : સર્જકપ્રતિભા, સંપા. મફત ઓઝા, ૧૯૮૯, પૃ. ૧૯-૨૨. નગીનદાસ પારેખઃ કાવ્યપરિચય (ભા-૨), ૧૯૨૮, રામનારાયણ વિ. પાઠક અને નગીનદાસ પારેખ, પૃ. ૨૦૪. પ્રબોધ ૨. જોશીઃ ડૂમા અને ડૂસકાંભરી સ્થિતિની વચ્ચે વિસ્તરતી કવિતા, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૭૩-૭૫. રમેશ પારેખઃ શબ્દની જાતરા સત્ય સુધી, ૨૦૦૧, પૃ. ૩૧-૩૩. કુતૂહલ રાજેન્દ્ર ઉપાધ્યાયઃ ‘કુતૂહલ (કાવ્યાસ્વાદ)’, ઓળખ, એપ્રિલ, ૨૦૦૬, પૃ. ૨૫-૨૬. કોઈ જોડે, કોઈ તોડે જયા મહેતા: કાવ્યઝાંખી, ૧૯૮૫, પૃ. ૧૪. સુરેશ દલાલઃ કાવ્યનો પથ, ૧૯૮૬, પૃ. ૧૨૭-૧૨૮. ક્ષમાયાચના ભાનુપ્રસાદ ત્રિવેદી શબ્દસૃષ્ટિ, માર્ચ, ૧૯૯૯, પૃ. ૧૦-૧૪. ગયાં વર્ષો – (અને) રહ્યાં વર્ષો તેમાં – ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા: ‘લાગણીઓના નિર્ધારિત દબાવની રચનાઓ', ‘બુદ્ધિપ્રકાશ', એપ્રિલ, ૧૯૮૭, પૃ. ૧૪૦-૧૪૩. પુનર્મુદ્રણઃ વિવેચનનો વિભાજિત પટ, ૧૯૯૦, પૃ. ૨૨૦-૨૨૫. ગુજરાતી સાહિત્યકોશઃ ૨, સંપા. ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા, ૧૯૯૦, પૃ. ૯૨. ધીરેન્દ્ર મહેતા: આયુર્માર્ગના દ્વિભેટે, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૨૭-૨૩૦. રમણલાલ જોશી : મારું પ્રિય કાવ્ય, બુદ્ધિપ્રકાશ, જાન્યુ., ૧૯૫૭, પૃ. ૩-૯. પુનર્મુદ્રણઃ શબ્દસેતુ, માર્ચ, ૧૯૭૦, પૃ. ૧૪૪-૧૫૭. હરીન્દ્ર દવેઃ ‘અવનિનું અમૃત', કવિ અને કવિતા, ૧૯૭૧, પૃ. ૬૨-૬૪. પુનર્મુદ્રણઃ કાવ્યસંગ, ૧૯૮૪, પૃ. ૯૦-૯૨. ગાણું અધૂરું અનિલ જોશી : પૂર્ણત્વ તરફની ગતિ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૧૫૧-૧૫૩. હરીન્દ્ર દવે: ‘એક ગીત વિશે’, યુગદ્રષ્ટા ઉમાશંકર, બી.આ. ૨૦૦૪, પૃ. ૧૮૭-૧૮૮. ગામને કૂવે દલપત પઢિયાર : લોકસાહિત્યના કુળની કવિતા, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૧૯૭-૧૯૯. ગીત ગોત્યું ગોત્યું સુરેશ દલાલ: ‘અમે સૂતા ઝરણાને જગાડ્યું', સમાગમ, ૧૯૮૨, પૃ. ૧૧૭-૧૧૯. કાવ્યનો પથ, ૧૯૮૬, પૃ. ૩-૬; સુરેશવિશેષ, ૧૯૯૨, પૃ. ૬૯-૭૧. કાવ્ય-પરિચય, સંપા. મનહર મોદી, ૧૯૯૯, પૃ. ૧૦-૧૨. સ્નેહરશ્મિ : ‘કવિતાની શોધની કેડીએ', પ્રતિસાદ, ઑક્ટો, ૧૯૮૪, પૃ. ૭૮-૮૩. ગુજરાત મોરી મોરી રે ભાગ્યેશ જ્હાઃ ગુજરાત – ઉમાશંકરની, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૮૫-૮૭. ગુલામ હરીશ વટાવવાળા : માનવસંવેદનાનો તીણો વેધક સૂર, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૩૫-૩૭. ગોકળગાય પ્રદીપ ખાંડવાળા : ‘ગોકળગાયનો રસાસ્વાદ', પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૯૯-૩૦૧. ગોરી મોરી, ફાગણ ફાલ્યો જાય જયંત બી. શાહ : નવચેતન, મે, ૧૯૭૧, પૃ. ૧૭૯-૧૮૨. વિનોદ જોશી : ઉન્નત પ્રેમ અને ઘેરા વિષાદની બેવડી ભાત, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૧૯૪-૧૯૬. ઘૂમે ઘેરૈયા ધીરેન્દ્ર મહેતા : ત્રણ કાવ્યો : અનુભૂતિના ત્રણ સ્તર [ત્રણ કાવ્યમાંનું એક કાવ્ય ઉ.જો.નું], પરબ, એપ્રિલ, ૧૯૮૮, પૃ. ૨૯-૩૨. ચહેરા મનુજના મણિલાલ હ. પટેલ : ઉદ્દેશ, નવે., ૧૯૯૦, પૃ. ૧૪૨-૧૪૪. ચંદ્રવદન એક... પ્રવીણ પંડ્યાઃ વિશેષણોની પુષ્પવર્ષા, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૩૧૬-૩૨૦. ચિલિકા ભોળાભાઈ પટેલ: ‘ચિલિકા: અજંપાનું કાવ્ય', શબ્દસૃષ્ટિ, ડિસેમ્બર, ૨૦૦૪, પૃ. ૯-૧૨. પુનર્મુદ્રણ : વાગ્વિશેષ, ૨૦૦૮, પૃ. ૧૨૪-૧૨૯. ચૈત્રની રાત્રિઓમાં જયદેવ શુક્લઃ સુગંધથી રણકતી ને ચાંદનીથી છલકાતી રાત્રિઓનો અપૂર્વ અનુભવ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૦૩-૨૦૭. ચોખૂણિયું મારું ખેતર ઉશનસ્ઃ ‘કાવ્યશાસ્ત્રનો સઘન સમન્વય', ઉમાશંકર જોશીઃ સર્જકપ્રતિભા, સંપા. મફત ઓઝા, ૧૯૮૯, પૃ. ૨૩-૨૫. લાભશંકર ઠાકર : શબ્દસૃષ્ટિ, ડિસે., ૨૦૧૦, પૃ. ૧૩-૧૬. છિન્નભિન્ન છું ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા, ગુજરાતી સાહિત્ય કોશ : ૨, સંપા. ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા, ૧૯૯૦, પૃ.૧૨૨. ચંદ્રકાન્ત શેઠ: પરબ, જુલાઈ, ૨૦૧૦, પૃ. ૩૫-૩૯. નલિન રાવળ: કવિનો શબ્દ, ૧૯૬૮, પૃ. ૧૦૯-૧૧૭. પુનર્મુદ્રણ : અનુભાવ, ૧૯૭૫, પૃ. ૧૧૮-૧૨૯. ભાલચંદ્રઃ ‘વન ઇમ્પલ્સ ફ્રોમ ધ વર્બલ વુડ', એતદ્, એપ્રિલ-મે, ૧૯૮૫, પૃ. ૩૫-૪૮. ભોળાભાઈ પટેલ: ‘આધુનિકતા અને ગુજરાતી કવિતા', માર્ચ, ૧૯૮૭, પૃ. ૭૯-૮૫. યશવંત શુક્લ : કવિલોક, સપ્ટે.-ઑક્ટો., ૧૯૭૮, પૃ. ૨૫૫-૨૫૮. પુનર્મુદ્રણ : શબ્દાન્તરે, ૧૯૮૪, પૃ. ૬૦-૬૭. Ramanlal Joshi : “An Analysis of ‘Fragmented' by Umashankar Joshi in the Ras-dhvani Tradition”, East-West Poetics at work (Ed. by C.d. Narasinhaiah), ૧૯૯૪, p. ૨૫૭-૨૬૩. લાભશંકર ઠાકરઃ ‘છિન્નભિન્ન છું’ વિશે, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૩૨૧-૩૨૮. જઠરાગ્નિ ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા: ગુજરાતી સાહિત્યકોશ: ૨, સંપા. ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા, પૃ. ૧૨૩ ચંદ્રશંકર ભટ્ટ: આપણાં સૉનેટ, ૧૯૭૧, પૃ. ૧૧૯. દશરથ ડી. પટેલ : અમૃત લઈ આવ્યો અવનિનું, સંપા. હરીશ પંડિત અને અન્ય, મે, ૧૯૯૦, મૃ. ૧૯૧. ધીરેન્દ્ર મહેતા: ‘પીડિતદર્શનનાં બે કાવ્યો', ફાર્બસ ગુ. સભા ત્રૈમાસિક, જુલાઈ-સપ્ટેમ્બર, ૧૯૯૬, પૃ. ૧૭૦-૧૭૨. નીરવ પટેલઃ એક સૌંદર્યવાદી કવિની ચરમ ચેતવણી, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૩૮-૪૦. જનશક્તિ હું નટુભાઈ ઠક્કર અને પ્રતિભા શાહ: કાવ્યપરિશીલન, ૧૯૯૯, પૃ. ૩૯-૪૦. ઝંખના ઉમાશંકર જોશીઃ પ્રતિશબ્દ, ૧૯૬૭, પૃ. ૨૩૮-૨૪૨. હર્ષદ ત્રિવેદી: અંતરની આરતનું ગીત, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૪૧-૪૪. તાળું યૉસેફ મેકવાન: “ ‘તાળું’ – અસ્તિત્વસ્પર્શી હુંનું કાવ્ય”, ઉમાશંકર જોશી: સર્જકપ્રતિભા, સંપા. મફત ઓઝા, ૧૯૮૯, પૃ. ૩૫-૩૮. તેથી થયો સફળ ભોળાભાઈ પટેલ : ‘મળે મર્દને સ્ત્રીની ઊંચાઈ ત્યારે’, ચૈતર ચમકે ચાંદની, જાન્યુઆરી, માર્ચ, ૧૯૯૬, પૃ. ૧૭૧-૧૭૨. ત્રણ વાનાં સુરેશ દલાલઃ ‘ઝલક’ ૧૯૯૨, પ્ર. આ., ૧૯૯૨, ૧૯૯૬, પૃ. ૫૮. થોડો એક તડકો કિશોર વ્યાસઃ ક્ષણના સાક્ષાત્કારનું કાવ્ય, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૦૮-૨૧૦. દયારામનો તંબૂર જોઈને ચિનુ મોદી : ‘ખંડકાવ્યઃ સ્વરૂપ અને વિકાસ', ૧૯૭૩, પૃ. ૩૪૬-૩૪૭. ભોળાભાઈ પટેલઃ દયારામનો તંબૂર જોઈનેઃ એક પાઠ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૧૬૯-૧૭૮. દર્શન ચિનુ મોદી : ખંડકાવ્ય : સ્વરૂપ અને વિકાસ, ૧૯૭૩, પૃ. ૩૪૭-૩૪૮. સિલાસ પટેલિયાઃ પ્રકૃતિથી માનવ સુધીની યાત્રા, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૧૧-૨૧૯. દળણાના દાણા મનોહર ત્રિવેદી : લોકસંસ્કારની સહજતાનું મેળવણ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૫૮-૬૧. લાભશંકર ઠાકર, શબ્દસર, માર્ચ, ૨૦૧૦, પૃ. ૭-૧૧. ધારાવસ્ત્ર અજિત ઠાકોર : વ્યક્ત દ્વારા અવ્યક્તના અણસાર, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ, ૨૦૧૧, પૃ. ૩૦૨-૩૦૫. ઉશનસ્ : ‘ધારાવસ્ત્ર', આસ્વાદમાલા, ૨૦૦૫, પૃ. ૯-૧૦. યોગેશ જોષી : ‘અપાર્થિવને ઝાલવાની મથામણ', કવિલોક, નવે.-ડિસે., ૧૯૮૬, પૃ. ૪૪-૪૬. રાધેશ્યામ શર્મા : ‘જ્યારે સૂર્ય પણ હડસેલાઈ જાય છે', શબ્દસૃષ્ટિ, જાન્યુ., ૧૯૮૪, પૃ. ૨૧-૨૨. “ ‘ધારાવસ્ત્ર' રૂપે ઉમાશંકર ઓ... પણે લહેરાય”, ઉમાશંકર જોશી: સર્જકપ્રતિભા, સંપા. મફત ઓઝા, ૧૯૮૯, પૃ. ૩૯-૪૦. સુમન શાહ: “ ‘ધારાવસ્ત્ર’ : એક ક્રિયાવિશિષ્ટ કાવ્યકૃતિ”, બુદ્ધિપ્રકાશ, માર્ચ, ૧૯૮૩, પૃ. ૧૨૨-૧૨૫. પુનર્મુદ્રણઃ સંરચના અને સંરચન, જૂન, ૧૯૮૬, પૃ. ૧૯૮-૨૦પ. ધોબી ભાનુપ્રસાદ ત્રિવેદી: શબ્દસૃષ્ટિ, માર્ચ, ૧૯૯૯, પૃ. ૧૦-૧૪ નખી સરોવર ઉપર શરત્પૂર્ણિમા જયંત પાઠક: ‘સૌંદર્યનું પાન અને આપમેળેનું ગાન', ઉમાશંકર જોશી : સર્જકપ્રતિભા, સંપા. મફત ઓઝા, ૧૯૮૯, પૃ. ૧૫-૧૬. મણિલાલ હ. પટેલ: ‘અંકુર આથમ્યો નથી', શબ્દસૃષ્ટિ, જાન્યુ., ૧૯૮૫, પૃ. ૧૬-૧૯. પુનર્મુદ્રણ : આભિમુખ, ફેબ્રુ., ૧૯૯૨, પૃ. ૧૮૬-૧૯૦. “ ‘નખી સરોવર પર શરત્પૂર્ણિમા' અને ‘ભણકાર' એક તુલના”, કાવ્યસંવાદ, માર્ચ, ૧૯૯૨, પૃ. ૧૩-૧૯. રમેશ એમ. ત્રિવેદી : પ્રકૃતિ સૌંદર્યની દિવ્ય અનુભૂતિનું ગાન, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૧૧૮-૧૨૦. નવપરિણીત પેલાં સુરેશ દલાલઃ વિવેચન, ઑક્ટો.-ડિસે., ૧૯૮૩, પૃ. ૨૯૫-૩૦૨. પુનર્મુદ્રણ : ઇમ્પ્રેશન્સ, ૧૯૮૪, પૃ. ૧૨૧-૧૩૦. કાવ્યનો પથ, ૧૯૮૬, પૃ. ૧૪-૨૩. નવાં નવાણ બલવંતરાય ક. ઠાકોર : આપણી કવિતાસમૃદ્ધિ, બીજી આવૃત્તિનું છઠ્ઠું પુનર્મુદ્રણ : ૧૯૬૫, પૃ. ૧૨૫-૧૨૬. નાનાની મોટાઈ ભોળાભાઈ પટેલ: ‘મળે દર્દને સ્ત્રી-ઊંચાઈ ત્યારે’, ચૈતર ચમકે ચાંદની, માર્ચ, ૧૯૯૬, પૃ. ૧૭૦-૧૭૧. વ્રજલાલ દવેઃ ‘બે હૃદય-ટશરો', ઉમાશંકર જોશીઃ સર્જકપ્રતિભા, સંપા. મફત ઓઝા, ૧૯૮૯, પૃ. ૧૮. નિવેદન જગદીશ જોષી : એકાંતની સભા, ૧૯૮૮, પૃ. ૨૬૬-૨૬૭. નિશીથ બલવંતરાય ક. ઠાકોરઃ આપણી કવિતાસમૃદ્ધિ, બીજી આવૃત્તિનું છઠ્ઠું પુનર્મુદ્રણ, ૧૯૬૫, પૃ. ૧૪૭-૧૫૦. રમણ સોની : નિશીથનું પ્રબળગતિ લીલા-સ્તોત્ર, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૭૬-૮૪. રામપ્રસાદ બક્ષી : ‘આહ્લાદક શબ્દચિત્રણ', સંસ્કૃતિ, જાન્યુ.-માર્ચ, ૧૯૮૧, પૃ. ૫૦૦-૫૦૪. સ્નેહરશ્મિ: ‘નિશીથ : એક સ્વાધ્યાય', ઊર્મિ-નવરચના, ડિસે., ૧૯૪૭, પૃ. ૫૮-૬૧. નિસર્ગ-યુવરાજ જયન્ત પંડ્યા: ‘કાવ્યસંગત’ નિસર્ગ-યુવરાજ', શબ્દસૃષ્ટિ, સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૫, પૃ. ૧૧-૧૨ પગરવ સુરેશ દલાલ : ભજનયોગ, ૨૦૦૨, પૃ. ૧૯-૨૦. પંખીલોક ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા: ગુજરાતી સાહિત્ય કોશ : ૨, સંપા. ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા, ૧૯૯૦, પૃ. ૩૩પ. ચંદ્રકાન્ત શેઠ: “ ‘પંખીલોક' વિશે, ઉમાશંકર જોશી : સર્જકપ્રતિભા”, સંપા. મફત ઓઝા, ૧૯૮૯, પૃ. ૪૧-૫૦. પુનર્મુદ્રણ : ગુજરાતી સમગ્ર કવિતાનું એક ચિરંજીવી શૃંગ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૩૫૧-૩૬૫. જયંત પાઠકઃ ‘છેલ્લો શબ્દ...', કવિતા, ફેબ્રુ., ૧૯૮૯, પૃ. ૭૪-૭૫. પંચમી આવી વસંતની પ્રફુલ્લ રાવલ : અંતરપટ ખોલતી વસંત, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૦૦-૨૦૨. યશવંત ત્રિવેદી : ઝુમ્મરો, ૧૯૭૬, પૃ. ૧૪૮-૧૫૩. સુંદરજી બેટાઈ : ‘એક આસ્વાદ', સુવર્ણમેઘ, ૧૯૬૪, પૃ. ૨૪૧-૨૪૭. પીંછું બાબુ દાવલપુરા: ‘સાહિત્યાયન', ઑગસ્ટ, ૧૯૭૭, (ખંડ-૩), પૃ. ૪૪-૪૫. મફત ઓઝા : ‘જેવો કો નભ તારલો', કાવ્યનું શિલ્પ, ૧૯૭૬, પૃ. ૫૭-૬૨. રમણીક અગ્રાવત : ‘પીંછું' નામનું આ નમણું કાવ્ય, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૬૨-૬૪. પોતાના લગ્ન માટે ઘર શણગારતી બાલા દક્ષા વ્યાસ : પ્રશિષ્ટ સંસ્કાર, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૧૨૯-૧૩૦. લાભશંકર ઠાકર : થોડો અમસ્તો તડકો, ડિસેમ્બર, ૧૯૯૯, પૃ. ૮-૧૧. પ્રશ્ન ગુણવંત વ્યાસઃ સંવેદન, સપ્ટેમ્બર-ઑક્ટોબર, ૨૦૦૭, પૃ. ૧૬-૨૦. પ્રશ્નો જયંત પાઠક : આલોક, ૧૯૬૬, પૃ. ૫૩-૫૫. પુનર્મુદ્રણઃ કાવ્યલોક, માર્ચ, ૧૯૭૩, પૃ. ૮-૧૦. બલિ મનહર જાની : ‘કાવ્યાસ્વાદ', કવિલોક, મે-જૂન, ૨૦૦૩, પૃ. ૩૮-૩૯. બળતાં પાણી જયંત મોદી : ‘કાવ્યરસવિવેચન', અભ્યાસ, જાન્યુ., ૧૯૬૭, પૃ. ૨૪૭-૪૮. બલવંતરાય ક. ઠાકોર : આપણી કવિતાસમૃદ્ધિ, બીજી આવૃત્તિનું છઠ્ઠું પુનર્મુદ્રણ, ૧૯૬૫, પૃ. ૧૫૩-૧૫૬. ભાનુપ્રસાદ પંડ્યાઃ સર્જક પ્રતિભાનો ઉત્કૃષ્ટ આવિષ્કાર સાધતી રચના, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૬૮-૭૨. બીડમાં સાંજવેળા જયંત પાઠક, રમણલાલ પાઠકઃ ગુજરાતી ઊર્મિકાવ્યો, ૧૯૮૩, પૃ. ૧૨૯-૧૩૦. નીતિન વડગામા : આશાવાદની અભિનવ અભિવ્યક્તિ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૬૫-૬૭. બે પૂર્ણિમાઓ ચંદ્રશંકર ભટ્ટ : આપણાં સૉનેટ, નવે., ૧૯૭૧, પૃ. ૧૨૦. વિનોદ જોશી : ‘કેટલાંક ગુજરાતી સૉનેટ, સૉનેટ તરીકે', સૉનેટ, ૧૯૮૪, પૃ. ૬૩-૬૫. બોલે બુલબુલ સુરેશ જોષીઃ વિશ્વમાનવ, જુલાઈ, ૧૯૬૦, પૃ. ૫૦૬-૫૦૮. પુનર્મુદ્રણઃ ગુજરાતી કવિતાનો આસ્વાદ, ૧૯૬૨, પૃ. ૫૯-૬૫. ભટ્ટ બાણ ચિનુ મોદી : ખંડકાવ્ય : સ્વરૂપ અને વિકાસ, ૧૯૭૩, પૃ. ૩૪૮-૩૪૯, ભોળાભાઈ પટેલ : “ ‘જાણશો મૃત્યુથી પ્રીતિ’ (ઉમાશંકર-રચિત ભટ્ટ બાણના અર્થઘટનની દિશામાં), શબ્દસૃષ્ટિ, જુલાઈ, ૨૦૦૬, પૃ. ૪૫-૪૯, પુનર્મુદ્રણ : વાગ્વિશેષ, ૨૦૦૮, પૃ. ૧૧૫-૧૨૩. ભલે શૃંગો ઊંચાં ઉશનસ્ : રૂપ અને રસ, ૧૯૬૫, પૃ. ૨૬૯-૨૭૫. ઉષા ઉપાધ્યાય : ભાવના મુકુરિત-સૌંદર્યરસિત કાવ્યબાની. પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૨૪-૨૨૬. ચંદ્રશંકર ભટ્ટ: આપણાં સૉનેટ, નવે., ૧૯૭૧, પૃ. ૧૨૧-૧૨૨. મણિલાલ હ. પટેલ, વિનોદ જોશી : સાહિત્યનો આસ્વાદ, ૧૯૯૨, પૃ. ૨૩-૨૮. રમણ સોની, મણિલાલ હ. પટેલ: કવિતાનું શિક્ષણ, ૧૯૭૮, પૃ. ૫૫-૫૮. ભોમિયા વિના મણિલાલ હ. પટેલ: પીડા વિના પ્રાપ્તિ નથી, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૫૫-૫૭. સુરેશ દલાલઃ કાવ્યભૂમિ, ૧૯૯૮, પૃ. ૧૬-૧૭. હરિવલ્લભ ભાયાણી: “ ‘ભોમિયા વિના મારે ભમવા'તા ડુંગરા: ઉમાશંકરનું એક વિષાદગીત”, ઉદ્દેશ, સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૦, પૃ. ૪૧-૪૩. મધ્યાહ્ન ઈશ્વરચંદ્ર ભટ્ટ: ‘તુલનાત્મક કાવ્યાનંદ (મધ્યાહ્ન)', મહોરતો ફાલ, ડિસે., ૧૯૮૫, પૃ. ૧૬-૧૭. ચંદ્રશંકર ભટ્ટ : આપણાં સૉનેટ, નવે., ૧૯૭૧, પૃ. ૧૨૦. પ્રસાદ બ્રહ્મભટ્ટ: ગ્રીષ્મનો મધ્યાહ્ન, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૧૮૭-૧૯૧. મણિલાલ હ. પટેલ, વિનોદ જોશી : સાહિત્યનો આસ્વાદ, ઑગસ્ટ, ૧૯૯૨, પૃ. ૨૩-૨૯. લાભશંકર ઠાકર : વિ. મે, ૨૦૧૦, પૃ. ૩૧-૩૩, એ જ, વિ. જૂન, ૨૦૧૦, પૃ. ૨૧-૨૩. મળી ન્હોતી જ્યારે – દર્શના ધોળકિયા : ઝંખનાથી ઝાંખી ભણીની પ્રસન્નકર સૌંદર્યયાત્રા, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૯૦-૯૩. મંગલ શબ્દ (વિશ્વશાંતિ) ધીરુ પરીખઃ સનાતન અને સાર્વત્રિક માંગલ્યનું ભાવનાગાન, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ, ૨૦૧૧, પૃ. ૨૩-૨૭. સુંદરજી બેટાઈ : ‘ત્યાં દૂરથી...', બુદ્ધિપ્રકાશ, ઑક્ટો. ૧૯૮૧, પૃ. ૪૧૮-૪૧૯. માઈલોના માઈલો મારી અંદર – ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા: ‘પરાવર્તકતાથી પારદર્શકતા સુધી’, પરબ, ઑક્ટો., ૧૯૮૨, પૃ. ૩૨-૪૦. પુનર્મુદ્રણઃ પ્રતિભાષાનું કવચ, ૧૯૮૪, પૃ. ૯૦-૯૧. ચંદ્રકાન્ત શેઠઃ ‘માઈલોના માઈલો મારી અંદર', અખંડ-આનંદ, પૃ. ૧૨-૧૫. પુનર્મુદ્રણ : ઉમાશંકર જોશી : ઝલક અને ઝાંખી, ૨૦૦૩, પૃ. ૮૦-૮૫, આપણાં કાવ્યરત્નો : ઉઘાડ અને ઉજાસ, ૨૦૦૬, પૃ. ૮૩-૮૭. મણિલાલ હ. પટેલ : ‘માઈલોના માઈલો’ની કાવ્યયાત્રા, વિવેચન, ઓક્ટો.-ડિસે., ૧૯૮૨, પૃ. ૨૭૭-૨૮૫. પુનર્મુદ્રણ : અભિમુખ, ફેબ્રુ., ૧૯૯૨, પૃ. ૪૩-૫૩. રઘુવીર ચૌધરી : અનેક સૌંદયના સંયોગે વિકસિત કવિચેતના, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૮૪-૨૮૭. રમણીક અગ્રાવત : ઉદ્દેશ, ઑક્ટો., ૨૦૧૦, પૃ. ૧૫૨-૧૫૩. એ જ, કવિલોક. સપ્ટે.-ઑક્ટો., ૨૦૧૦, પૃ. ૩૬-૩૮. સુરેશ દલાલ : ‘કવિતાની વાત', ૧૯૯૧, પૃ. ૧૩૨-૧૩૪. માધવને મુખડે મોરલી કિસનસિંહ ચાવડા : સમિધ, ગ્રંથ-૨, સંપા. સુરેશ દલાલ, ૧૯૬૬, પૃ. ૩૮૭-૩૮૯. માનવીનું હૈયું જયા મહેતા : કાવ્યઝાંખી, ૧૯૮૫, પૃ. ૧૬-૧૭. ભગીરથ બ્રહ્મભટ્ટ : હૈયાનો સ્વભાવ અને પ્રભાવ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ. ૨૦૧૧, પૃ. ૯૪-૯૬. મારા પાલવને છેડલે (‘વસંતમંજરી’માંથી) સુરેશ દલાલ : કાવ્યછાયા, ૧૯૯૧, પૃ. ૩૭-૩૮. મુક્તકો–લઘુકાવ્યો યૉસેફ મેકવાન : ઉમાશંકરભાઈનાં મુક્તકો-લઘુકાવ્યોનું ભાવવિશ્વ એક આસ્વાદ, (સંસ્કૃતિ, નાનાની મોટાઈ, ઝંખના, રીઝે બાળક જોઈ જેને – ત્રણ વાનાં, વસંત છે, લઢ્યો ઘણું) પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૩૬૬-૩૭૧. મુખચમક વ્રજલાલ દવે : ‘બે હૃદય-ટશરો', ઉમાશંકર જોશી: સર્જકપ્રતિભા, સંપા. મફત ઓઝા, ૧૯૮૯, પૃ. ૧૭-૧૮. મૂળિયાં સુમન શાહ: ‘મૂળિયાં' – ઋજુ કાવ્યત્વની ટકાઉ શબ્દમૂર્તિ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૯૧-૨૯૩. મોખરે નગીનદાસ પારેખ : ‘કાવ્યપરિશીલન', સાબરમતી (વાર્ષિક), ૧૯૬૯. પુનર્મુદ્રણ : વીક્ષા અને નિરીક્ષા, ૧૯૮૧, પૃ. ૨૭૫-૨૭૮. મોચી બલવંતરાય ક. ઠાકોર : ‘પરિસ્થિતિચિત્ર', નવીન કવિતા વિશે વ્યાખ્યાનો, ૧૯૬૪, પૃ. ૩૭-૩૮. મ્હોર્યા માંડવા હરિકૃષ્ણ પાઠક, બારેસોળે તો ખીલ્યાં આવડાં, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૧૩૧-૧૩૪. રડો ન મુજ મૃત્યુને ચંદ્રશંકર ભટ્ટ : આપણાં સૉનેટ, નવે., ૧૯૭૧, પૃ.૧૨૦-૧૨૧. રાજેન્દ્ર પટેલ : બે અવતરણચિહ્નો વચ્ચેનું અનેરું કવિકર્મ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૨૦-૨૨૩. રહ્યાં વર્ષો તેમાં – ચંદ્રશંકર ભટ્ટ: આપણાં સૉનેટ, ૧૯૭૧, પૃ. ૧૨૨. જયંત પાઠક : કાવ્યલોક, ૧૯૭૩, પૃ. ૧૧-૧૩. પ્રસાદ બ્રહ્મભટ્ટ: ૨૯ કાવ્યાસ્વાદો, ૧૯૯૦, પૃ. ૨૪-૨૮. રમણલાલ જોશી : ‘મારું પ્રિય કાવ્ય', બુદ્ધિપ્રકાશ, જાન્યુ., ૧૯૫૭. પુનર્મુદ્રણ : શબ્દસેતુ, ૧૯૭૦, પૃ. ૧૪૩-૧૫૭. સુરેશ દલાલ : અપેક્ષા, ૧૯૬૮, પૃ. ૧-૭. હરીન્દ્ર દવેઃ “અવનિનું અમૃત', કવિ અને કવિતા, ૧૯૭૧, પૃ. ૬૨-૬૪. રાજસ્થાનમાં પસાર થતાં – સતીશ વ્યાસઃ ‘રાજસ્થાનમાં પસાર થતાં–' વિશે, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૬૨-૨૬૫. રામાયણનાં છ પાત્રો દક્ષા વ્યાસ: “ ‘રામાયણનાં છ પાત્રો’ : એક આસ્વાદ, બુદ્ધિપ્રકાશ, એપ્રિલ-મે, ૧૯૮૯, પૃ. ૧૫૫-૧પ૭. લાઠી સ્ટેશન પર મધુસૂદન કાપડિયા : “ ‘લાઠી સ્ટેશન પર’નું છંદોવિધાન’, પરબ, માર્ચ, ૨૦૦૭, પૃ. ૩૬-૩૯. લીલો જગદીશ જોષી : ‘લીલા રંગની લીલા', એકાંતની સભા, ૧૯૮૮, પૃ. ૩૨૩-૩૨૫. લૂ, જરી તું લાભશંકર ઠાકર, પરબ, જુલાઈ, ૨૦૧૦, પૃ. ૩૨-૩પ. લોકલમાં નિરંજન ભગત : ‘લોકલમાં' વિશે, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૧૨૧-૧૨૭. સુરેશ દલાલ: પૃથક્કરણથી પર એવા સૌંદર્યની ગતિ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૧૨૭-૧૨૮. વણજાર બલવંતરાય ક. ઠાકોર : નવીન કવિતા વિશે વ્યાખ્યાનો, ૧૯૬૪, પૃ. ૭૫-૭૬. વાંસળી વેચનારો નરોત્તમ પલાણ : ‘વાંસળી વેચનારો’ – શબ્દોનું ઔચિત્ય (પત્રચર્ચા), શ્રી ફાર્બસ ગુજરાતી સભા સૈમાસિક, ૧૯૮૧, પૃ. ૩૧૫. પ્રવીણ ગઢવી : સ્વાન્તઃ સુખાય વાંસળી વેચનારો, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૧૧૪-૧૧૭. રાધેશ્યામ શર્મા: ‘શબ્દાકૃત લયલીનતા', શ્રી ફાર્બસ ગુજરાતી સભા ત્રૈમાસિક, જુલાઈ-સપ્ટેમ્બર, ૧૯૮૧, પૃ. ૧૭૪-૧૭૮. પુનર્મુદ્રણ: કવિતાની કળા, ૧૯૮૩, પૃ. ૧-૭, કાવ્યસંકેત, ૨૦૦૧, પૃ. ૧૩-૧૮. વિરાટ પ્રણય નલિન પંડ્યા: “ ‘વિરાટ પ્રણય'નું વિશ્લેષણ”, અર્વાચીન ગુજરાતી કાવ્ય-સાહિત્યની દીર્ઘ કવિતાઓ, માર્ચ, ૧૯૯૫, પૃ. ૧૭૪-૧૯૧. વિશ્વમાનવી ઉમાશંકર જોશી: “ત્રણ વિવરણો : ‘વિશ્વમાનવી' ”, પ્રતિશબ્દ, ૧૯૬૭, પૃ. ૨૩૨-૨૩૮. નિરંજન ભગત : ‘વિશ્વમાનવી', સ્વાધ્યાયલોક-૭, ૧૯૯૭, પૃ. ૩૯૪-૩૯૫. ભગવતપ્રસાદ ચૌહાણ : “ ‘વિશ્વમાનવી'નું વિરાટદર્શન”, ઉમાશંકર જોશી : સર્જકપ્રતિભા, સંપા. મફત ઓઝા, ૧૯૮૯, પૃ. ૩૦-૩૪. ભૂપતરાય મો. ઠાકોર : શબ્દસૃષ્ટિ, ઑગસ્ટ, ૧૯૮૯, પૃ. ૨૩. રાધેશ્યામ શર્મા : વિશ્વ-ચેતના સાથે સાયુજ્ય સાધતી કાવ્યઆકૃતિ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૪૫-૪૮. વિશ્વશાંતિ ઉશનસ્ : વિશ્વશાંતિ વિશે, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ.૨૮-૩૪. ચિનુ મોદી : ખંડકાવ્ય: સ્વરૂપ અને વિકાસ, ૧૯૭૩, પૃ. ૩૪૫-૩૪૬. ધીરુભાઈ ઠાકર, ચિમનલાલ ત્રિવેદી, ચંદ્રશંકર ભટ્ટ (સંપાદકો) : ‘આપણાં ખંડકાવ્યો' : ૧૯૫૭, પૃ. ૨૪ર-૨૪૭. રતિલાલ દવે: ગુજરાતી ખંડકાવ્ય : સ્વરૂપ, સિદ્ધિ અને વિસ્તાર, ૧૯૭૨, પૃ. ૧૦૧-૧૦૯. વૃષભાવતાર રતિલાલ બોરીસાગર: ‘વૃષભાવતાર' વિશે, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ. ૨૦૧૧, પૃ. ૨૬૯-૨૮૦. શિશુ જગદીશ જોષી : ‘શિશુની પાની જેવી નાનકડી ગુલાબી રચના', એકાંતની સભા, સપ્ટે., ૧૯૮૮, પૃ. પ૩-૫૫. વિષ્ણુપ્રસાદ ત્રિવેદી : ‘મારી પ્રિય કવિતા : શિશુ’, સમિધ: ગ્રંથ ૨, ૧૯૬૬, પૃ. ૩૪૦-૩૪૧. શું છે ત્યાં આજે, જ્યાં વૃક્ષ હતું... જયંત પાઠક : કાવ્યલોક, માર્ચ, ૧૯૭૩, પૃ. ૧૪-૧૬. હરીન્દ્ર દવે : ‘શૂન્યની વસ્તી', માનસરોવરના હંસ, ૧૯૯૨, પૃ. ૨૧-૨૨. શું શું સાથે લઈ જઈશ હું? પ્રવીણ દરજી : Ex-eternityથી eternity, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૮૧-૨૮૩. ભોળાભાઈ પટેલ: ‘ખુલ્લા બે ખાલી હાથે', ચૈતર ચમકે ચાંદની, જાન્યુ., ૧૯૯૬, પૃ. ૧૩૫-૧૩૯. યશવંત ત્રિવેદી : કવિતાનો આનંદકોશ, જાન્યુ., ૧૯૭૦, પૃ. ૩-૭. રમેશ જાની : કવિતા અમૃતસરિતા, જાન્યુઆરી, ૧૯૯૦, પૃ. ૧૯૨-૧૯૭. સુરેશ દલાલ : કાવ્યસંવાદ, ૧૯૮૯, પૃ. ૯૭-૧૦૦. કાવ્યછાયા, ૧૯૯૧, પૃ. ૧૮૪-૧૮૮. હરીન્દ્ર દવે : કવિ અને કવિતા, ૧૯૭૧, પૃ. ૬૫-૬૭. શૂરાસંમેલન જયંત કોઠારી : ‘યુગનો અવાજ અને કાવ્યકળા', શ્રી ફાર્બસ ગુજરાતી સભા સૈમાસિક, ઑક્ટો. ડિસે. ૧૯૮૯, પૃ. ૩૩૧-૩૪. પુનર્મુદ્રણઃ આસ્વાદ અષ્ટાદશી, ઑગસ્ટ, ૧૯૯૧, પૃ. ૧૦૭-૧૧૨. શોધ ઉમાશંકર જોશી : ‘શોધનો છંદ’, પ્રતિશબ્દ, ૧૯૬૭, પૃ. ૪૭-૪૯. ચંદ્રકાન્ત શેઠ: બુદ્ધિપ્રકાશ, જુલાઈ, ૨૦૧૦, પૃ. ૧૭-૨૦. નલિન રાવળ : કવિનો શબ્દ, ૧૯૬૮, પૃ. ૧૦૯-૧૧૭. સિતાંશુ યશશ્ચંદ્રઃ ‘શોધ’ – અંગે એક શોધસફર, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ, ૨૦૧૧, પૃ. ૩૨૯-૩૪૩. શ્રાવણ હો! સંજુ વાળા : કંચવાનો કાચો રંગ સાચવવાની મથામણ, જાન્યુ.ફેબ્રુ, ૨૦૧૧, પૃ. ૧૯૨-૧૯૩. સખી મેં કલ્પી'તી – બલવંતરાય ક. ઠાકોર: આપણી કવિતાસમૃદ્ધિ, બીજી આવૃત્તિનું છઠ્ઠું પુનર્મુદ્રણ, ૧૯૬૫, પૃ. ૨૦૫-૨૦૬. મનોજ મ. દરૂ, રમેશ મ. શુક્લ અને અન્ય : સાહિત્યનો આસ્વાદ અને છંદ-અલંકારચર્ચા, ૧૯૭૪, પૃ. ૧૮૧-૧૮૩. માધવ રામાનુજ : સ્વીકારની ભવ્યતા, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ. ૨૦૧૧, પૃ. ૮૮-૮૯. સદ્ગત મોટાભાઈ ચિનુ મોદી : સદ્ગત મોટાભાઈ વિશે, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ, ૨૦૧૧, પૃ. ૯૭-૧૦૪. બલવંતરાય ક. ઠાકોર : ‘વિરહકાવ્યો', નવીન કવિતા વિશે વ્યાખ્યાનો, ૧૯૬૪, પૃ. ૩૦-૩૧. સમરકંદ-બુખારા રાજેન્દ્રસિંહ જ. ગોહિલઃ વિનોદ અને વેદનાનું સંતુલન, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૪૯-૫૪. સમિધ યશોધર મહેતા : “ ‘સમિધ’માં ઉમાશંકર, આનંદધારા, પૃ. ૩૦-૩૨. સાબરનો ગોઠિયો મહેન્દ્રસિંહ પરમારઃ સાહેબની ગેરહાજરીમાં કાવ્યાસ્વાદ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૧૦૫-૧૧૩. સીમ અને ઘર રમેશ ર. દવેઃ સીમ, ઘર, માતૃત્વ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૩૦૬-૩૦૮. સીમાડાના પથ્થર પર બલવંતરાય ક. ઠાકોર: સંસ્કૃતિ, જુલાઈ, ૧૯પર, પૃ. ૨૪૮. ‘ઓડનો પ્રકાર', નવીન કવિતા વિશે વ્યાખ્યાનો, ૧૯૬૪, પૃ. ૬૭-૬૮. હરિશ્ચંદ્ર ભટ્ટ: ‘પરિસંવાદ' (પૂર્વાર્ધ), વિશ્વમાનવ, જુલાઈ, ૧૯૬૮, પૃ. ૫-૧૨. સ્ત્રીની ઊંચાઈ ભોળાભાઈ પટેલ : ‘મળે મર્દને સ્ત્રીની ઊંચાઈ ત્યારે’, ચૈતર ચમકે ચાંદની, જાન્યુ., ૧૯૯૬, પૃ. ૧૬૯-૧૭૦. સ્વપ્નોનું એક નગર સુરેશ દલાલ: ‘સ્વપ્નોનું એક નગર હતું', સમાગમ, ૧૯૮૨, પૃ. ૧૪૦-૧૪૧. કાવ્યનો પથ, ૧૯૮૬, પૃ. ૧૧-૧૩. સ્વપ્નોને સળગવું હોય તો – ચંદ્રકાન્ત શેઠ: ‘સ્વપ્નોને સળગવું હોય તો –' વિશે, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૩૪૪-૩૫૦. હંપીનાં ખંડેરોમાં ચંદ્રશંકર ભટ્ટઃ ‘કાલમહાકાલના વારાફેરાનું કાવ્ય', તદર્થ (તાદર્થ્ય) ૧-૨, સપ્ટે,, ૧૯૮૬, પૃ. ૨૭-૩૦. વિનોદ અધ્વર્યુ: કવિલોક, મે-જૂન, ૧૯૯૮, પૃ. ૨૨. હિસાબો જીવ્યાના મનસુખલાલ ઝવેરી : આપણો કવિતાવૈભવ-૧, જાન્યુ., ૧૯૭૪, પૃ. ૨૪૨-૨૪૬ હેમન્ત દેસાઈ : ‘લીલામય જીવનનું યથાર્થ દર્શન', ઉમાશંકર જોશી : સર્જકપ્રતિભા, સંપા. મફત ઓઝા, ૧૯૮૯, પૃ. ૨૬-૨૯. હું ગૂર્જર ભારતવાસી ભગવતીકુમાર શર્મા : ત્રિવિધ અસ્મિતાઓનું સહઅસ્તિત્વ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૬૬-૨૬૮. હેમન્તનો શેડકઢો સુરેશ દલાલઃ કવિતા, એપ્રિલ, ૧૯૬૮, પૃ. ૨૪-૨૬. પુનર્મુદ્રણ : અપેક્ષા, ૧૯૬૮, પૃ. ૨૧૧-૨૧૫; કાવ્યનો પથ, ૧૯૮૬, પૃ. ૭-૧૦. (૨) કાવ્યાંશ-વિવરણ ૧. ‘પુરુષો બાહુમાં મંદી ત્યાં સુધી માત્ર આપણા’ સુરેશ દલાલઃ ઝલકપંચમી, ૧૯૯૮, પૃ. ૭૭-૭૯. ૨. શરીરને મેં બહુ છેતર્યું છે સુરેશ દલાલઃ ઝલકપ્રયાગ, ૧૯૯૭, પૃ. ૭૨-૭૩. (૩) નાટ્યલક્ષી પદ્યપ્રયોગો કર્ણ-કૃષ્ણ દમયંતી પરમાર: “ ‘કર્ણ-કૃષ્ણ’ અને ‘રશ્મિથી' કાવ્યોમાં વ્યક્ત થતી યુગચેતના, બુદ્ધિપ્રકાશ, જાન્યુ., ૨૦૦૪, પૃ. ૩૦-૩૨. દિનકર જોષી : નાદબ્રહ્મ, ૧૯૯૭, પૃ. ૧૩ર-૧૪૪. મનુભાઈ પંચોળી ‘દર્શક’ : “ ‘કર્ણ-કૃષ્ણ' એક આસ્વાદ”, યુગદ્રષ્ટા ઉમાશંકર, બી.આ. ૨૦૦૪, પૃ. ૧૫૪-૧૬૬. યજ્ઞેશ દવેઃ કર્ણ-કૃષ્ણ સંવાદ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૧૫૪-૧૬૮. કચ અનિલા દલાલ : કચ – એક વિશ્લેષણ, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૪૯-૨૬૧. કુબ્જા કાન્તિ સોમપુરા: “ ‘કુબ્જા' હરિવંશની અને ઉમાશંકરની”, પ્રસ્થાન, પોષ, સં. ૨૦૧૫, પૃ. ૧૨૫-૧૨૯. મહાપ્રસ્થાન ઉશનસ્ : ‘મહાપ્રસ્થાન’ અને ઉમાશંકરની ગતિ, સમિધ, ગ્રંથ : ૨, ૧૯૬૬, પૃ. ૧૨૨-૧૨૮. પુનર્મુદ્રણઃ ઉપસર્ગ, પૃ. ૧૯૯-૨૦૬. ચંદ્રકાન્ત શેઠ: ‘મહાપ્રસ્થાન' રુચિ, સપ્ટે, ૧૯૬૪, પૃ. ૧૭-૨૨. પુનર્મુદ્રણઃ કાવ્યપ્રત્યક્ષ, સપ્ટે. ૧૯૭૬, પૃ. ૧૬ ૨-૧૭૭. જયંત વ્યાસ: “ ‘મહાપ્રસ્થાન' વિશે એક દૃષ્ટિબિંદુ”, સાભિપ્રાય, માર્ચ, ૧૯૭૬, પૃ. ૫૯-૬૭. હીરા રા. પાઠકઃ ‘ચતુષ્પરિમાણઃ (મહાપ્રસ્થાન વિશે)', કાવ્યભાવન, નવે., ૧૯૬૮, પૃ. ૧૯૮-૨૧૦. મંથરા ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા: “ ‘મંથરા' – બૃહદ્ મનોનાટ્ય”, બુદ્ધિપ્રકાશ, એપ્રિલ-મે, ૧૯૮૯, પૃ. ૧૨૪-૧૨૭. પુનર્મુદ્રણ : વિવેચનનો વિભાજિત પટ, ૧૯૯૦, પૃ. ૨૭૬-૨૮૨. ધીરુબહેન પટેલ: કવિનો શબ્દ, ૧૯૬૮, પૃ. ૨૦૦-૨૦૬. પરેશ નાયક : નાટ્યકવિતા: મંથરા, પરબ, જાન્યુ.-ફેબ્રુ., ૨૦૧૧, પૃ. ૨૩૧-૨૪૮. ભરત મહેતાઃ ‘કાવ્યવિશારદનો કસબ', શબ્દસૃષ્ટિ, ડિસે. ૧૯૯૩, પૃ. પર-૫૯. પુનર્મુદ્રણ : “ ‘મંથરા’ : પદ્યએકાંકી તરીકે”, નાટ્યનાન્દી, ૧૯૯૫, પૃ. ૫૦-૫૬. રઘુવીર ચૌધરીઃ ‘મંથરાઃ અભિનેય પદ્યનાટક', બુદ્ધિપ્રકાશ, એપ્રિલ-મે, ૧૯૮૯, પૃ.૧૨૮-૧૩૨. પુનર્મુદ્રણ : યુગદ્રષ્ટા ઉમાશંકર, બી. આ, ૨૦૦૪, પૃ. ૧૬૭-૧૭૩. વિનોદ અધ્વર્યુ: “ ‘મંથરા': નાટકની સૌથી નજીક પહોંચતી કૃતિ”, ઉમાશંકર જોશી : સર્જકપ્રતિભા, સંપા. મફત ઓઝા, ૧૯૮૯, પૃ. ૮૬-૯૦. યુધિષ્ઠિર મનસુખલાલ ઝવેરી : ‘યુધિષ્ઠિર અંગે થોડુંક', ઉમાશંકર જોશી, ૧૯૭૧, પૃ. ૮૨-૮૪. મનસુખ સલ્લા: “ ‘યુધિષ્ઠિર' – વસ્તુપરિવર્તન અને કવિદૃષ્ટિ', કોડિયું, જુલાઈ, ૧૯૭૮, પૃ. ૨૭૪-૨૮૧, અને બુદ્ધિપ્રકાશ, ફેબ્રુ., ૧૯૭૯, પૃ. ૫૬-૬૦. રતિ-મદન વિજય શાસ્ત્રી: “ ‘પ્રાચીના'ની એક કૃતિ ‘રતિ-મદન’ ”, અત્રતત્ર, ૧૯૮૨, પૃ. ૧૯૫-૧૯૯.[1]



  1. [પ્રકાશ વેગડની સાહિત્યસૂચિ તેમજ ચંદ્રકાન્ત શેઠના ‘ઉમાશંકરનો વાગ્વૈભવ’ ખંડ: ૩ (૨૦૦૯) પરથી આ સૂચિ સંકલિત છે.]