છિન્નપત્ર/૧૫

The printable version is no longer supported and may have rendering errors. Please update your browser bookmarks and please use the default browser print function instead.


૧૫

સુરેશ જોષી

કદાચ બધું જ જુદી રીતે આરમ્ભી શકાયું હોત. આજે કેન્દ્રથી દૂર દૂર સુધી ત્રિજ્યાઓ વિસ્તારીને સ્પર્શરેખા શોધીએ છીએ એ આવશ્યક ન રહ્યું હોત. તું કહેશે: એ નિયતિ, હું પૂછીશ: એ નિયતિને નિયત કરનાર કોણ? તું ધૂર્ત બનીને હસીને કહેશે: આપણે! બસ, ત્યાં આપણી વચ્ચેના સંવાદનું એ ચક્ર પૂરું થશે! ભૂતકાળને વર્તમાનના આદેશ અનુસાર ફરી ગોઠવવાના પ્રયત્નમાં અપ્રામાણિકતા તો છે જ, દીનતા પણ છે, કાયરતા પણ છે, ભવિષ્ય પ્રત્યેની અન્ધતા પણ છે. તું છેલ્લા પત્રમાં લખતી હતી: ‘હમણાં હમણાં તું આત્મનિન્દામાં ખૂબ રાચતો લાગે છે. પહેલાં આત્મશ્લાઘામાં રાચતો હતો. આત્મશ્લાઘા સહ્ય નીવડે, આત્મનિન્દા જુગુપ્સા જન્માવે છે, કારણ કે આત્મનિન્દામાં એ દ્વારા જ આત્મીયને પીડવાની પ્રચ્છન્ન વૃત્તિ હોય છે. એને પ્રચ્છન્ન ન કહેવી પડે એટલી બધી એ ઉઘાડી હોય છે!’ તારું આ પૃથક્કરણ પ્રેમ પોતે કરે તો મને મંજૂર છે, ને તું તો જાણે છે કે પ્રેમનો સ્વભાવ પૃથક્કરણ કરવાનો હોતો નથી. આ વાક્ય લખ્યા પછી, એ વાંચીને, મને જ હસવું આવે છે. પ્રેમ તો કદાચ પૃથક્કરણ નથી કરતો પણ પ્રેમનો સ્વભાવ જાણવાને બહાને આપણે એને કેવો ચૂંથી નાખીએ છીએ!

પણ આજે તને ચીઢવવાને જ કહું છું કે પ્રેમને ભૂતકાળ હોતો નથી, વર્તમાન હોતો નથી, હોય છે કેવળ ભવિષ્ય અથવા પ્રેમ સર્વગ્રાસી છે. બધાંને ભક્ષી જનાર કાળને પણ એ ભક્ષી જાય છે. કેટલા કાળને એ ભક્ષી ગયો છે તેના પર પ્રેમની પુષ્ટતાનો આધાર રહે છે.

હવે તો તું બહુ જ રોષે ભરાઈ હશે એટલે આ પ્રેમમીમાંસાને બંધ કરું. તને બારી પાસે ઊભા રહેવાની ટેવ છે. તું કદી આખી, પૂરેપૂરી, ક્યાંય હાજર રહેતી નથી: અર્ધી બારી બહાર, અર્ધી જ અંદર; અર્ધી આ જન્મમાં, અર્ધી પરજન્મમાં. એક્કી સાથે બેનું ધ્યાન રાખીએ તો તારાં એ બે અડધિયાંને જોડી શકાય, અથવા તો મારા પણ બે ભાગ કરીને એકને દૂર – પરજન્મ જેટલે દૂર – ફેંકી શકાય તો તને પામી શકાય.

નહીં તો તે દિવસે આમ શા માટે બન્યું હોત? તેં જ તો મને આગ્રહ કરીને બોલાવ્યો હતો. આવીને જોઉં છું તો હું દસમાંનો એક હતો, એ બાકીના નવ વડે ગમે ત્યારે ભુંસાઈ જવાની અણી પર હતો. મારી પાસે બેઠી હતી અંજલિ. એણે મારો હાથ એના હાથમાં લઈને મારી વીંટીનો હીરો જોયો હતો – માત્ર એટલી જાહેરાત કરવા કે એ ધારે ત્યારે પ્રગલ્ભ બની શકે છે. આ બાજુ છે અરુણ – એ બધાંની હાજરીમાં એના બે હાથ વચ્ચે તારું મુખ રાખીને તારી આંખોમાં તાકી રહે છે ને તું? જાણે આ બધાથી નિલિર્પ્ત હોય, જાણે તારે મન તું પોતે પણ પારકી અજાણી વસ્તુ હોય તેમ વર્તે છે. અમલ મારી આંખમાં ઈર્ષ્યાનો તણખો શોધે છે. ઘડીભર મને એની, તારી ને બધાંની જ દયા આવે છે. આપણે બધાં બેઠાં હતાં ત્યાંથી દૂર ક્યાંક તારા ને મારા પ્રેમનો વિશ્રમ્ભ વાર્તાલાપ સાંભળતો હું બેસી રહું છું.