સમગ્ર અરધી સદીની વાચનયાત્રા/વિનોબા ભાવે/પાખાનાવાલા સાધુ
હૈદરાબાદ કે એક સાધુ પુરુષ કી ૪૦૦ સાલ પહલે કી કહાની હૈ. ઉન્હોં ને એક મંદિર બનવાયા; પર દેખા કિ મંદિર મેં હિન્દુ લોગ આતે થે, મુસલમાન નહીં આતે થે. ઉન્હેં લગા કી યહ પૂરી માનવતા કી સેવા નહીં હોતી હૈ. મુસલમાની રાજ્ય હૈ, તો શાયદ મસ્જિદ બનાને સે લોગ આયેં, યહ સોચકર ઉન્હોં ને મંદિર કી મસ્જિદ બનવાયી. મુસલમાન ખુશ હો ગયે, વે આને લગે; પરંતુ હિન્દુઓ ને આના છોડ દિયા.
અબ વહ સાધુ સોચને લગા કિ, મસ્જિદ બનાતા હૂં તો હિન્દુ નહીં આતે, મંદિર બનાતા હૂં તો મુસલમાન નહીં આતે; લેકિન મૈં તો સારી દુનિયા કી સેવા કરના ચાહતા હૂં. ઈસલિયે ઉસને મસ્જિદ તોડકર પાખાના બના દિયા!
યદ દેખકર બાદશાહ કો ગુસ્સા આ ગયા, મુસલમાન લોક ચિઢ ગયે; ઉસે બુલાકર પૂછા : “તુમને યહ ક્યા કિયા? મસ્જિદ તોડકર પાખાના ક્યોં બનાયા?”
સાધુને કહા : “જબ મૈંને મંદિર બનાયા, તો ઉસ મેં મુસલમાન નહીં આતે થે; ઉસે તોડકર મસ્જિદ બનાઈ, તો ઉસ મેં હિંદુ લોગ નહીં આતે થે. પરંતુ જબસે મૈંને મસ્જિદ તોડકર પાખાના બનાયા હૈ, તબસે દોનોં આતે હૈં.”
[‘ભૂદાનયજ્ઞ’ અઠવાડિક : ૧૯૫૭]