અભિમન્યુ આખ્યાન/કડવું ૧૯
રાગ વેરાડી
સંજય કહે, સાંભળિયે રાજા, સુભદ્રાનું દુઃખ;
હવું નથી ને હોતું નથી, કહેતાં ન આવે મુખ. ૧
સુખે રમતાં જમતાં તેને, વહી ગયા દશ માસ;
અગિયારમે તે અકળાઈ અબળા, પાપીએ પૂર્યો વાસ. ૨
અહિલોચનનો અંશ ઉદરમાં ઊપન્યો મહાક્રોધી;
પ્રૌઢ શરીર પોતાનું કીધું, રહ્યો પેટને રોધી. ૩
ત્વચા તણાઈ, ને તાપ ઊપન્યો, શરીરે વાધ્યું શીત;
થર થર ધ્રૂજે ને કાંઈ નવ સૂઝે, ભમવા લાગ્યું ચિત્ત. ૪
પાધરું બોલાય નહિ, ને ટૂંકડી થઈ રસનાય;
નસ નીસરી કર પદ કેરી, ઊભાં નવ થવાય. ૫
હબક હેડકી ને શૂળ આવે, શ્યામાને શરીર;
ઝળઝળાં નેત્ર કાચ સરખાં હરનિશ વહેતું નીર. ૬
હાલકહૂલક હરિને મંદિર, વસુદેવે જાણી વાત;
પુત્રીની પીડા અતિશે જાણી રોવા લાગ્યો તાત. ૭
રૂડું થાવા સુતાને અર્થે માએ આખડી લીધી;
સાત દિવસ રોહિણીજીએ જળ–અંજલિ નવ પીધી. ૮
ત્રાહે ત્રાહે કરે તારુણી, ટોળે મળ્યો સર્વ સાથ;
દેવકી રોહિણી મળીને વીનવ્યા વસુદેવ નાથ. ૯
‘સ્વામી’ સુભદ્રા મરણ પામે છે, દુઃખ હૃદે નથી ધરતા;
વિપત્ય વેળા લજ્જા શાની? ઉપાય શેં નથી કરતા? ૧૦
એ મૂઆનું દુઃખ નથી, મરે માનવ માત્ર;
ફરી ફરી સાલે છે મુને, ક્યાંથી ધનંજે જામાત્ર? ૧૧
નાનપણામાં ગઈ હોત તો , દુઃખ નહોતું કેને;
આજ મોટી થઈને મૂકી જાય છે, બાળ્યાં સુભદ્રાબહેને. ૧૨
લઘુ વયમાં લાડ કુંવરી, મરવું જીવવું નવ લહેતાં;
આજ જાણતાં થઈ જમલોક પામશે, વય થઈ દુઃખ સહેતાં. ૧૩
પરમેશ્વરે પૃથ્વી પછાડ્યાં, આપણને ઝાલી ચરણે;
કહો કંથજી, કોણ પાપથી, દીકરી મરે દુર્મરણે.’ ૧૪
વસુદેવ બોલ્યા આંસુ ભરતા, પુત્રી હુંને દેખી લાજે;
તમો રામ-કૃષ્ણને સંભાળવો, જે પાળ બાંધે સાજે.’ ૧૫
વાત સાંભળી આવ્યા વીરો, સુભદ્રાને જાણી અસાધ્ય;
ભૂવા ખાતરિયા તેડાવ્યા, આવ્યા એકે સાદ. ૧૬
તંત્રમંત્ર ને જંત્ર કરીને, પાયે મંતરી પાણી;
દંભી દંભ કરીને વળીયા, વેદના નવ જાણી. ૧૭
રાજવૈદ્ય નવા નવા આવે, ગ્રહતા કુંવરીની નાડી;
ત્રણ સંવત્સર વહી ગયા, પણ વ્યાધિ કોણે ન કાઢી. ૧૮
પાપી રહ્યો પ્રાણને લેવા પેટમાંહેથો હાલે;
સ્થૂળ શરીરે હરે ફરે તે સુભદ્રાને સાલે. ૧૯
વલણ
સાલે દુઃખ સુભદ્રાને, પડી પામવા મરણ રે;
શ્યામા સર્વ રોતી સાંભળી, ધાઈ આવ્યા અશરણશરણ રે. ૨૦