બે હજાર ચોવીસ સમક્ષ/મીરાંનું મહાભિનિષ્ક્રમણ – અવનિ દેસાઈ જરીવાલા: Difference between revisions

{{Poem2Open}}

ગુજરાતી કથાત્મક સાહિત્યમાં લઘુનવલનો ઇતિહાસ ઊજળો છે. સુરેશ જોષી, શ્રીકાંત શાહ, મધુ રાય, ધીરેન્દ્ર મહેતા, ધીરુબેન પટેલ, વીનેશ અંતાણી એમ ઘણાં સર્જકોનાં નામ સ્મરણમાં આવે છે. વર્તમાન સમયમાં નવી પેઢીની કલમોને પણ આ સ્વરૂપમાં રસ પડ્યો છે.  

કળાત્મક અભિવ્યક્તિનો સંદર્ભ સાથે રાખીને  આ લઘુનવલકથાનાં રસસ્થાનો જોઈએ. કૃતિમાં મુખ્ય ત્રણ પાત્રો છે. કથાનાયિકા મીરાં જે અત્યંત પ્રેમાળ, સરળ સ્વભાવની સાથે સ્વમાની અને વિચારશીલ છે. સાથે બે પુરુષપાત્રો છે. એક, કથાના મધ્યભાગ સુધી કેન્દ્રમાં રહેતો આકર્ષક પણ જિદ્દી, અડિયલ, સ્વકેન્દ્રી મીરાંનો પ્રથમ પ્રેમી અભિષેક. બીજો સ્ત્રીઓને માનસન્માન આપનારો, સ્વસ્થ વિચારસરણી અને નૈતિકતા ધરાવતો દેખાવે સામાન્ય પણ બુદ્ધિશાળી પુરુષ છે. આ ત્રણ પાત્રોના પ્રેમસંબંધની આસપાસ કથાગૂંથણી થઈ છે. એટલેકે કથામાં પ્રણયત્રિકોણ રચાયો છે. મીરાં એના પ્રથમ પ્રેમી અભિષેકને એના વિચિત્ર સ્વભાવને કારણે એના હૃદયમાંથી કાઢવા સતત મથે છે ને એને સ્થાને અર્જુનને પોતાની અંદર સમાવી લેવા હિંમત કરે છે એટલે કે નંદવાયેલા પ્રેમનો પ્રતિકાર કરવાની મથામણ અને એમાં સફળતા, કથાનાયિકા મીરાંનો આ માનસસંઘર્ષ કૃતિમાં આલેખાયો છે.

કથાના આરંભમાં લેખિકા ‘વર્તમાન’ શીર્ષક હેઠળ એકદમ લાઘવથી કથાનાયિકાના વર્તમાનની જાણકારી આપે છે. વાચકને માહિતી મળે છે કે કથાનાયિકા મીરાં દવાખાનામાં દાખલ થયેલી છે પણ શા માટે? એનું કુતૂહલ અકબંધ રાખીને લેખિકા તરત મીરાંના ભૂતકાળ તરફ વાચકને લઈ જાય છે. આ ભૂતકાળમાં બનેલી ઘટનાઓનું આલેખન રચનાનાં કુલ ૧૨૫ પૃષ્ઠોમાંથી ૧૦૦ પૃષ્ઠો સુધી વિસ્તરે છે. જેમાં મીરાંનો કૉલેજકાળ, કૉલેજમાં અભ્યાસ દરમિયાન અભિષેક સાથેની મૈત્રી, મૈત્રીસંબંધનું પ્રેમસંબંધમાં પરિવર્તન, વારંવાર અભિષેક સાથે થતી મુલાકાત, મુલાકાત દરમિયાન મીરાંને અભિષેકની સાચી ઓળખ થવી, એને કારણે એના પ્રત્યેનું આકર્ષણ ઘટવું, કૉલેજમાં સાથે અભ્યાસ કરતા યુવક અર્જુનનું મીરાંને અચાનક મળવું, મીરાં પર અર્જુનના ઉમદા વ્યક્તિત્વનો પ્રભાવ પડવો વગેરે ઘટનાઓ આલેખાઈ છે.