18,450
edits
સુદામાચરિત્ર — પ્રેમાનંદ/કડવું 2: Difference between revisions
સુદામાચરિત્ર — પ્રેમાનંદ/કડવું 2 (view source)
Revision as of 11:40, 26 August 2021
, 11:40, 26 August 2021no edit summary
MeghaBhavsar (talk | contribs) (Created page with "{{SetTitle}} {{Heading|કડવું 2|}} {{Poem2Open}} [રંક જીવન જીવતા સુદામાની આંતરિક ચેતનાથી અજા...") |
MeghaBhavsar (talk | contribs) No edit summary |
||
| Line 9: | Line 9: | ||
શુકજી કહે સાંભળ નરપતિ, છે સુદામાની નિર્મળ મતિ; | શુકજી કહે સાંભળ નરપતિ, છે સુદામાની નિર્મળ મતિ; | ||
માયાસુખ નવ ઇચ્છે રતી, સદા મન છે જેનું જતિ. 1 | માયાસુખ નવ ઇચ્છે રતી, સદા મન છે જેનું જતિ. 1 | ||
<br> | |||
મુનિનો મર્મ કોઈ નવ લહે, સહુ મેલોઘેલો દરિદ્રી કહે; | મુનિનો મર્મ કોઈ નવ લહે, સહુ મેલોઘેલો દરિદ્રી કહે; | ||
માગ્યા વિના કોઈ કેમ આપે? ઘણે દુ:ખે કરી દેહ કાંપે.{{space}} 2 | માગ્યા વિના કોઈ કેમ આપે? ઘણે દુ:ખે કરી દેહ કાંપે.{{space}} 2 | ||
ભિક્ષાનું કામ કામિની કરે, કોનાં વસ્ત્ર ધૂએ ને પાણી ભરે; | ભિક્ષાનું કામ કામિની કરે, કોનાં વસ્ત્ર ધૂએ ને પાણી ભરે; | ||
જેમતેમ કરીને લાવે અન્ન, નિજ કુટુંબ પોષે સ્ત્રીજન. 3 | જેમતેમ કરીને લાવે અન્ન, નિજ કુટુંબ પોષે સ્ત્રીજન. 3 | ||
<br> | |||
ઘણા દિવસ દુ:ખ ઘરનું સહ્યું; પુરમાં પછે અન્ન જડતું રહ્યું; | ઘણા દિવસ દુ:ખ ઘરનું સહ્યું; પુરમાં પછે અન્ન જડતું રહ્યું; | ||
બાળકને થયા બે ઉપવાસ, તવ સ્ત્રી આવી સુદામા પાસ. 4 | બાળકને થયા બે ઉપવાસ, તવ સ્ત્રી આવી સુદામા પાસ. 4 | ||
<br> | |||
‘હું વિનવું જોડી બે હાથ’, અબળા કહે, ‘સાંભળીએ નાથ, | ‘હું વિનવું જોડી બે હાથ’, અબળા કહે, ‘સાંભળીએ નાથ, | ||
બાળક ભૂખ્યાં કરે રુદન, નગરમાં નથી મળતું અન્ન.{{space}} 5 | બાળક ભૂખ્યાં કરે રુદન, નગરમાં નથી મળતું અન્ન.{{space}} 5 | ||
<br> | |||
ન મળે કંદ, કે મૂળ ફળ, બે દિવસ થયાં લેઈ રહે જળ; | ન મળે કંદ, કે મૂળ ફળ, બે દિવસ થયાં લેઈ રહે જળ; | ||
સુખશય્યા, ભૂષણ, પટકૂળ, તે ક્યાંથી! હરિ નથી અનુકૂલ. 6 | સુખશય્યા, ભૂષણ, પટકૂળ, તે ક્યાંથી! હરિ નથી અનુકૂલ. 6 | ||
| Line 26: | Line 26: | ||
ભૂખ્યાં બાળ જુએ માનું મુખ’, સ્ત્રી કહે સ્વામીને દુ:ખ; | ભૂખ્યાં બાળ જુએ માનું મુખ’, સ્ત્રી કહે સ્વામીને દુ:ખ; | ||
‘હું કહેતાં લાગીશ અળખામણી, સ્વામી જુઓ આપણા ઘર ભણી.7 | ‘હું કહેતાં લાગીશ અળખામણી, સ્વામી જુઓ આપણા ઘર ભણી.7 | ||
<br> | |||
ધાતુપાત્ર નહિ કર સાહવા, સાજું વસ્ત્ર નથી સમ ખાવા; | ધાતુપાત્ર નહિ કર સાહવા, સાજું વસ્ત્ર નથી સમ ખાવા; | ||
જેમ જળ વિણ વાડી ઝાડુવાં, તેમ અન્નવિણ બાળક બાડુવાં. 8 | જેમ જળ વિણ વાડી ઝાડુવાં, તેમ અન્નવિણ બાળક બાડુવાં. 8 | ||
<br> | |||
વાયે ટાઢ બાળકડાં રુએ, ભસ્મમાંહી પેસીને સૂએ; | વાયે ટાઢ બાળકડાં રુએ, ભસ્મમાંહી પેસીને સૂએ; | ||
હું તે ધીરજ કઈ પેરે ધરું? છોકરાંનું દુ:ખ દેખીને મરું. 9 | હું તે ધીરજ કઈ પેરે ધરું? છોકરાંનું દુ:ખ દેખીને મરું. 9 | ||
<br> | |||
નીચાં ઘર ભીંતડિયો પડી, શ્વાન, માંજાર આવે છે ચડી; | નીચાં ઘર ભીંતડિયો પડી, શ્વાન, માંજાર આવે છે ચડી; | ||
અતિથિ ફરી નિર્મુખ જાય, ગવાનિક નવ પામે ગાય. 10 | અતિથિ ફરી નિર્મુખ જાય, ગવાનિક નવ પામે ગાય. 10 | ||
<br> | |||
કરો છો મંત્ર ભણીને સેવ, નૈવેદ્ય વિના પૂજો છો દેવ; | કરો છો મંત્ર ભણીને સેવ, નૈવેદ્ય વિના પૂજો છો દેવ; | ||
પુણ્ય પર્વણી કો નવ જમે, જેવો ઊગે તેવો આથમે. 11 | પુણ્ય પર્વણી કો નવ જમે, જેવો ઊગે તેવો આથમે. 11 | ||
શ્રાદ્ધ સમછરી સહુ કો કરે, આપણા પિત્રુ નિર્મુખ ફરે. | શ્રાદ્ધ સમછરી સહુ કો કરે, આપણા પિત્રુ નિર્મુખ ફરે. | ||
આ બાળક પરણાવવાં પડશે, સતકુળની કન્યા ક્યાંથી જડશે? 12 | આ બાળક પરણાવવાં પડશે, સતકુળની કન્યા ક્યાંથી જડશે? 12 | ||
<br> | |||
અન્ન વિના બાળક મારે વાગલાં, તે ક્યાંથી ટોપી આંગલાં; | અન્ન વિના બાળક મારે વાગલાં, તે ક્યાંથી ટોપી આંગલાં; | ||
અબોટિયું પોતિયું નવ મળે, સ્નાન કરે છે શીતળ જળે.{{space}} 13 | અબોટિયું પોતિયું નવ મળે, સ્નાન કરે છે શીતળ જળે.{{space}} 13 | ||
<br> | |||
વાધ્યા નખ ને વાધી જટા, માંહી ઊડે રક્ષાની ઘટા; | વાધ્યા નખ ને વાધી જટા, માંહી ઊડે રક્ષાની ઘટા; | ||
દર્ભ તણી તૂટી સાદડી, નાથજી તે પર રહો છો પડી. 14 | દર્ભ તણી તૂટી સાદડી, નાથજી તે પર રહો છો પડી. 14 | ||
<br> | |||
બીજેત્રીજે પામો છો આહાર, તે મુજને દહે છે અંગાર; | બીજેત્રીજે પામો છો આહાર, તે મુજને દહે છે અંગાર; | ||
હું તો દરિદ્રસમુદ્રમાં બૂડી, હેવાતણમાં એક જ ચૂડી. 15 | હું તો દરિદ્રસમુદ્રમાં બૂડી, હેવાતણમાં એક જ ચૂડી. 15 | ||
<br> | |||
સૌભાગ્યના નથી શણગાર, નહિ કાજળ નહિ કીડિયાંહાર; | સૌભાગ્યના નથી શણગાર, નહિ કાજળ નહિ કીડિયાંહાર; | ||
નહિ લલાટે દેવા કંકુ, અન્ન વિના શરીર રહ્યું સૂકું. 16 | નહિ લલાટે દેવા કંકુ, અન્ન વિના શરીર રહ્યું સૂકું. 16 | ||
<br> | |||
હું પૂછું છું લાગી પગે, આવું દુ:ખ સહીશું ક્યાં લગે? | હું પૂછું છું લાગી પગે, આવું દુ:ખ સહીશું ક્યાં લગે? | ||
તમે દહાડી કહો છો ભરથાર, માધવ સાથે છે મિત્રાચાર. 17 | તમે દહાડી કહો છો ભરથાર, માધવ સાથે છે મિત્રાચાર. 17 | ||
<br> | |||
જે રહે કલ્પવૃક્ષની તળે, તેને શી વસ્તુ નવ મળે? | જે રહે કલ્પવૃક્ષની તળે, તેને શી વસ્તુ નવ મળે? | ||
જે જીવ જળમાં ક્રીડા કરે, તે પ્રાણી કેમ તરસે મરે? 18 | જે જીવ જળમાં ક્રીડા કરે, તે પ્રાણી કેમ તરસે મરે? 18 | ||
<br> | |||
જે પ્રગટ કરી સેવે હુતાશ, તેને શીત આવે ક્યમ પાસ? | જે પ્રગટ કરી સેવે હુતાશ, તેને શીત આવે ક્યમ પાસ? | ||
અમૃતપાન કીધું જે નરે, તે જમકંકિરનો ભય ક્યમ ધરે? 19 | અમૃતપાન કીધું જે નરે, તે જમકંકિરનો ભય ક્યમ ધરે? 19 | ||
<br> | |||
જેને સરસ્વતી જીભે વસી, તેમ અધ્યયનની ચિંતા કશી? | જેને સરસ્વતી જીભે વસી, તેમ અધ્યયનની ચિંતા કશી? | ||
સદ્ગુરુનાં જેણે સેવ્યાં ચરણ, તેને શાનું માયાવરણ? 20 | સદ્ગુરુનાં જેણે સેવ્યાં ચરણ, તેને શાનું માયાવરણ? 20 | ||
જે જન સેવે હરિને સદા, તેને જન્મ-મરણ શી આપદા? | જે જન સેવે હરિને સદા, તેને જન્મ-મરણ શી આપદા? | ||
જેનું મન હરિચરણે વસ્યું, તે પ્રાણીને પાતક કશું? 21 | જેનું મન હરિચરણે વસ્યું, તે પ્રાણીને પાતક કશું? 21 | ||
<br> | |||
જેને સ્નેહ શામળિયા સાથ, તેનું ઘર નવ હોય અનાથ; | જેને સ્નેહ શામળિયા સાથ, તેનું ઘર નવ હોય અનાથ; | ||
તે છે ચૌદ લોકના મહારાજ, બ્રાહ્મણને ભીખતાં શી લાજ? 22 | તે છે ચૌદ લોકના મહારાજ, બ્રાહ્મણને ભીખતાં શી લાજ? 22 | ||
<br> | |||
:::: વલણ | :::: વલણ | ||
::: લાજ ન કીજે નાથ મારા, માધવ મનવાંછિત આપશે રે; | ::: લાજ ન કીજે નાથ મારા, માધવ મનવાંછિત આપશે રે; | ||
::: દીન જાણીને દયા આણી, દરિદ્રનાં દુખ કાપશે રે.’ 24 | ::: દીન જાણીને દયા આણી, દરિદ્રનાં દુખ કાપશે રે.’ 24 | ||
{{Poem2Close}} | {{Poem2Close}} | ||