ઉમાશંકરનો વાગ્વૈભવ/૧. ઊર્મિકવિતા: Difference between revisions

no edit summary
No edit summary
No edit summary
Line 2,984: Line 2,984:
'''બની રહી તે પ્રિય પ્રકૃતિલીલા.”'''</Poem>
'''બની રહી તે પ્રિય પ્રકૃતિલીલા.”'''</Poem>
{{Right|(‘સ્વપ્નો શીળાં’, ગંગોત્રી, પૃ. ૯૨)}}
{{Right|(‘સ્વપ્નો શીળાં’, ગંગોત્રી, પૃ. ૯૨)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 2,993: Line 2,994:
'''અરે ! વરસ વીસ ને ત્રણ જ મેં ગણ્યાં ‘માહરાં’ ?”'''</Poem>
'''અરે ! વરસ વીસ ને ત્રણ જ મેં ગણ્યાં ‘માહરાં’ ?”'''</Poem>
{{Right|(‘તેવીસમે’, ગંગોત્રી, પૃ. ૧૦૬)}}
{{Right|(‘તેવીસમે’, ગંગોત્રી, પૃ. ૧૦૬)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,003: Line 3,005:
'''સિદ્ધિરૂપે કાર્ય વિશે જ જન્મશે.”'''</Poem>
'''સિદ્ધિરૂપે કાર્ય વિશે જ જન્મશે.”'''</Poem>
{{Right|(‘જો...’, નિશીથ, પૃ. ૧૦૨)}}
{{Right|(‘જો...’, નિશીથ, પૃ. ૧૦૨)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,013: Line 3,016:
'''ગાડી ચૂક્યાં પણ ગયાં મળી આપણે બે.”'''
'''ગાડી ચૂક્યાં પણ ગયાં મળી આપણે બે.”'''
{{Right|(‘બે જણ’, નિશીથ, પૃ. ૧૦૮)}}
{{Right|(‘બે જણ’, નિશીથ, પૃ. ૧૦૮)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,023: Line 3,027:
{{Space}} '''મીઠાં એકાન્તે ?”'''<Poem>
{{Space}} '''મીઠાં એકાન્તે ?”'''<Poem>
{{Right|(‘એકાન્તે’, ‘નિશીથ’, પૃ. ૧૨૪)}}
{{Right|(‘એકાન્તે’, ‘નિશીથ’, પૃ. ૧૨૪)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,033: Line 3,038:
'''શું જાણું કે મોંઘાં પ્રણયમધુ દંશે જ ઊતરે !”'''<Poem>
'''શું જાણું કે મોંઘાં પ્રણયમધુ દંશે જ ઊતરે !”'''<Poem>
{{Right|(‘યુગોની સંચેલી’, નિશીથ, પૃ. ૧૩૪)}}
{{Right|(‘યુગોની સંચેલી’, નિશીથ, પૃ. ૧૩૪)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,043: Line 3,049:
'''તરંગની વર્તુન શૃંખલામાં.”'''<Poem>
'''તરંગની વર્તુન શૃંખલામાં.”'''<Poem>
{{Right|(‘મૌન’, નિશીથ, પૃ. ૧૪૫)}}
{{Right|(‘મૌન’, નિશીથ, પૃ. ૧૪૫)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,053: Line 3,060:
'''હિમગિરિ તણાં ત્યાં તો ગુંજી ઊઠ્યાં સહુ ગહ્વર.”'''<Poem>
'''હિમગિરિ તણાં ત્યાં તો ગુંજી ઊઠ્યાં સહુ ગહ્વર.”'''<Poem>
{{Right|(‘વસંત’, આતિથ્ય, પૃ. ૧૦૩)}}
{{Right|(‘વસંત’, આતિથ્ય, પૃ. ૧૦૩)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,072: Line 3,080:
{{Space}} '''કાવ્ય એને જ તો કહે.”'''</poem>
{{Space}} '''કાવ્ય એને જ તો કહે.”'''</poem>
{{Right|(‘કવિતા’, આતિથ્ય, પૃ. ૧૫૨)}}
{{Right|(‘કવિતા’, આતિથ્ય, પૃ. ૧૫૨)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,080: Line 3,089:
'''હૈયું શાર્યું તો ગુંજશે, પણ કદી મ થાજો બરડ.”'''</poem>
'''હૈયું શાર્યું તો ગુંજશે, પણ કદી મ થાજો બરડ.”'''</poem>
{{Right|(‘વેહ પડ્યે થઈ વાંસળી’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૫)}}
{{Right|(‘વેહ પડ્યે થઈ વાંસળી’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૫)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,090: Line 3,100:
'''‘વાત કરું તુજ સાથ કોણ હું ?’ ‘શ્યામ, શ્યામ, અયિ શ્યામ !’ ”'''</poem>
'''‘વાત કરું તુજ સાથ કોણ હું ?’ ‘શ્યામ, શ્યામ, અયિ શ્યામ !’ ”'''</poem>
{{Right|(‘શ્યામ’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૧૮)}}
{{Right|(‘શ્યામ’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૧૮)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,098: Line 3,109:
'''હૈયે લ્હેરે ખેતરો કેરી શાન્તિ.”'''</poem>
'''હૈયે લ્હેરે ખેતરો કેરી શાન્તિ.”'''</poem>
{{Right|(‘ઝંખના’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૫૭)}}
{{Right|(‘ઝંખના’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૫૭)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,106: Line 3,118:
'''તેથી થયો સફળ કૈંક હું જિંદગીમાં.”'''</poem>
'''તેથી થયો સફળ કૈંક હું જિંદગીમાં.”'''</poem>
{{Right|(‘તેથી થયો સફળ’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૮૫)}}
{{Right|(‘તેથી થયો સફળ’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૮૫)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,114: Line 3,127:
'''મને જો કાપવા ચાહે, સ્વયં ખંડિત થૈશ તું.”'''
'''મને જો કાપવા ચાહે, સ્વયં ખંડિત થૈશ તું.”'''
{{Right|(‘પથ્થરની સલાહ’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૮૯)}}
{{Right|(‘પથ્થરની સલાહ’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૮૯)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
— અહીં પથ્થરની સલાહરૂપે રજૂ થયેલ ઉક્તિમાં જીવનલક્ષી સત્યનું મર્મસ્પર્શી ઉદ્ઘાટન થયું છે. આમાં કવિની કલ્પનાચાતુરીનો ફાળો મહત્ત્વનો છે જ.
— અહીં પથ્થરની સલાહરૂપે રજૂ થયેલ ઉક્તિમાં જીવનલક્ષી સત્યનું મર્મસ્પર્શી ઉદ્ઘાટન થયું છે. આમાં કવિની કલ્પનાચાતુરીનો ફાળો મહત્ત્વનો છે જ.
{{Poem2Close}}
{{Poem2Close}}


<poem>
<poem>
Line 3,124: Line 3,139:
'''પાકા તમે શી રીત થૈ જ ચાલ્યા ?”'''
'''પાકા તમે શી રીત થૈ જ ચાલ્યા ?”'''
{{Right|(‘ઓ કેશ મારા !’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૯૭)}}</poem>
{{Right|(‘ઓ કેશ મારા !’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૯૭)}}</poem>


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
— આ મુક્તકમાં કલ્પનામાં કેટલી સચોટ વ્યંજના છે તે જોવા જેવું છે.
— આ મુક્તકમાં કલ્પનામાં કેટલી સચોટ વ્યંજના છે તે જોવા જેવું છે.
{{Poem2Close}}
{{Poem2Close}}


<poem>
<poem>
Line 3,133: Line 3,150:
'''નાનાની મોટાઈ જોઈ જીવું છું.”'''</poem>
'''નાનાની મોટાઈ જોઈ જીવું છું.”'''</poem>
{{Right|(‘નાનાની મોટાઈ’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૧૦૧)}}
{{Right|(‘નાનાની મોટાઈ’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૧૦૧)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,144: Line 3,162:
'''તે સૌન્દર્ય-રહસ્ય જીવન તણું સાક્ષાત્કરું શબ્દમાં.”'''</poem>
'''તે સૌન્દર્ય-રહસ્ય જીવન તણું સાક્ષાત્કરું શબ્દમાં.”'''</poem>
{{Right|(‘કવિની પ્રાર્થના’, અભિજ્ઞા, પૃ. ૧૦૮)}}
{{Right|(‘કવિની પ્રાર્થના’, અભિજ્ઞા, પૃ. ૧૦૮)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,154: Line 3,173:
'''નિરાંતે ને હસે પોતે, નમું તે હાસ્યબ્રહ્મને.”'''</poem>
'''નિરાંતે ને હસે પોતે, નમું તે હાસ્યબ્રહ્મને.”'''</poem>
{{Right|(અભિજ્ઞા, પૃ. ૧૦૯)}}
{{Right|(અભિજ્ઞા, પૃ. ૧૦૯)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,162: Line 3,182:
'''“મૌન તારો તાગ લેવા'''
'''“મૌન તારો તાગ લેવા'''
'''શબ્દ થઈ દઉં કાળજળમાં'''  
'''શબ્દ થઈ દઉં કાળજળમાં'''  
{{Space}}   ડૂબકી.”</poem>
{{Space}}   '''ડૂબકી.”'''</poem>
{{Right|(અભિજ્ઞા, પૃ. ૧૦૯)}}
{{Right|(અભિજ્ઞા, પૃ. ૧૦૯)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,176: Line 3,197:
'''એ ફરફરાટ કોઈના હૈયે સંઘરાયો છે ?”'''</poem>
'''એ ફરફરાટ કોઈના હૈયે સંઘરાયો છે ?”'''</poem>
{{Right|(ધારાવસ્ત્ર, પૃ. ૨૨)}}
{{Right|(ધારાવસ્ત્ર, પૃ. ૨૨)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,189: Line 3,211:
{{Space}} '''જોયાં કરો છો પોતાનું રૂપ.”'''</poem>
{{Space}} '''જોયાં કરો છો પોતાનું રૂપ.”'''</poem>
{{Right|(ધારાવસ્ત્ર, પૃ. ૫૫)}}
{{Right|(ધારાવસ્ત્ર, પૃ. ૫૫)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,208: Line 3,231:
'''સન્મંત્રો ગુંજતા’તા સરલ, શુભ, સ્વયં સૃષ્ટિને બાલ્યકાલે.”'''</poem>
'''સન્મંત્રો ગુંજતા’તા સરલ, શુભ, સ્વયં સૃષ્ટિને બાલ્યકાલે.”'''</poem>
{{Right|(‘યુગદ્રષ્ટા’, ગંગોત્રી, ૧૯૬૯, પૃ. ૪૯)}}
{{Right|(‘યુગદ્રષ્ટા’, ગંગોત્રી, ૧૯૬૯, પૃ. ૪૯)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,217: Line 3,241:
{{Space}} '''જીવતરકલહોના કંટકોને બિછાને ?'''
{{Space}} '''જીવતરકલહોના કંટકોને બિછાને ?'''
{{Space}} '''અંગે અંગે રુધિરઝરતી માનવીજાત વચ્ચે ?'''
{{Space}} '''અંગે અંગે રુધિરઝરતી માનવીજાત વચ્ચે ?'''
અશ્રુ છાનાં અછાનાં, અવિરત ડૂસકાંની કલંકાવલિ જ્યાં ?”
'''અશ્રુ છાનાં અછાનાં, અવિરત ડૂસકાંની કલંકાવલિ જ્યાં ?”'''
</poem>
</poem>


Line 3,228: Line 3,252:
'''ક્યારે ક્યારે કરવું પડશે.'''
'''ક્યારે ક્યારે કરવું પડશે.'''
'''આ સંસારે સરલ સરતાં,'''
'''આ સંસારે સરલ સરતાં,'''
{{Space}} તરલ તરતાં, ડૂબકાં કાંઈ ખાતાં
{{Space}} '''તરલ તરતાં, ડૂબકાં કાંઈ ખાતાં'''
'''આરે આરે – કદીક મઝધારે હિલોળાઈ જાતાં –'''
'''આરે આરે – કદીક મઝધારે હિલોળાઈ જાતાં –'''
'''ઝૂલ્યો કલ્લોલઝૂલે કંઈક સહી લસી ગોષ્ઠિઓ કૈં રસાળી.'''
'''ઝૂલ્યો કલ્લોલઝૂલે કંઈક સહી લસી ગોષ્ઠિઓ કૈં રસાળી.'''
'''ભૂલ્યો ઝાઝું તને, જો કદીક મળી ગયો,'''
'''ભૂલ્યો ઝાઝું તને, જો કદીક મળી ગયો,'''
{{Space}}{{Space}} દીધ મેં હાથતાળી.”
{{Space}}{{Space}} '''દીધ મેં હાથતાળી.”'''
</poem>
</poem>


Line 3,260: Line 3,284:
   '''ક્ષિતિજ હસતી નવ્ય કો આત્મનૂરે.”'''</poem>
   '''ક્ષિતિજ હસતી નવ્ય કો આત્મનૂરે.”'''</poem>
{{Right|(વસંતવર્ષા, પૃ. ૫૯)}}
{{Right|(વસંતવર્ષા, પૃ. ૫૯)}}


{{Poem2Open}}
{{Poem2Open}}
Line 3,271: Line 3,296:
'''રે આ વ્યોમ !'''
'''રે આ વ્યોમ !'''
'''ચોમાસેયે શો આ ધોમ...!'''
'''ચોમાસેયે શો આ ધોમ...!'''
{{Space}} નયન ન નિચોવે લહી દીન ભોમ ?”</poem>
{{Space}} '''નયન ન નિચોવે લહી દીન ભોમ ?”'''</poem>
{{Right|(વસંતવર્ષા, પૃ. ૧૦૭)}}
{{Right|(વસંતવર્ષા, પૃ. ૧૦૭)}}


26,604

edits