26,604
edits
ઉમાશંકરનો વાગ્વૈભવ/૧. ઊર્મિકવિતા: Difference between revisions
ઉમાશંકરનો વાગ્વૈભવ/૧. ઊર્મિકવિતા (view source)
Revision as of 13:30, 27 September 2021
, 13:30, 27 September 2021no edit summary
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
||
| Line 2,984: | Line 2,984: | ||
'''બની રહી તે પ્રિય પ્રકૃતિલીલા.”'''</Poem> | '''બની રહી તે પ્રિય પ્રકૃતિલીલા.”'''</Poem> | ||
{{Right|(‘સ્વપ્નો શીળાં’, ગંગોત્રી, પૃ. ૯૨)}} | {{Right|(‘સ્વપ્નો શીળાં’, ગંગોત્રી, પૃ. ૯૨)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 2,993: | Line 2,994: | ||
'''અરે ! વરસ વીસ ને ત્રણ જ મેં ગણ્યાં ‘માહરાં’ ?”'''</Poem> | '''અરે ! વરસ વીસ ને ત્રણ જ મેં ગણ્યાં ‘માહરાં’ ?”'''</Poem> | ||
{{Right|(‘તેવીસમે’, ગંગોત્રી, પૃ. ૧૦૬)}} | {{Right|(‘તેવીસમે’, ગંગોત્રી, પૃ. ૧૦૬)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,003: | Line 3,005: | ||
'''સિદ્ધિરૂપે કાર્ય વિશે જ જન્મશે.”'''</Poem> | '''સિદ્ધિરૂપે કાર્ય વિશે જ જન્મશે.”'''</Poem> | ||
{{Right|(‘જો...’, નિશીથ, પૃ. ૧૦૨)}} | {{Right|(‘જો...’, નિશીથ, પૃ. ૧૦૨)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,013: | Line 3,016: | ||
'''ગાડી ચૂક્યાં પણ ગયાં મળી આપણે બે.”''' | '''ગાડી ચૂક્યાં પણ ગયાં મળી આપણે બે.”''' | ||
{{Right|(‘બે જણ’, નિશીથ, પૃ. ૧૦૮)}} | {{Right|(‘બે જણ’, નિશીથ, પૃ. ૧૦૮)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,023: | Line 3,027: | ||
{{Space}} '''મીઠાં એકાન્તે ?”'''<Poem> | {{Space}} '''મીઠાં એકાન્તે ?”'''<Poem> | ||
{{Right|(‘એકાન્તે’, ‘નિશીથ’, પૃ. ૧૨૪)}} | {{Right|(‘એકાન્તે’, ‘નિશીથ’, પૃ. ૧૨૪)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,033: | Line 3,038: | ||
'''શું જાણું કે મોંઘાં પ્રણયમધુ દંશે જ ઊતરે !”'''<Poem> | '''શું જાણું કે મોંઘાં પ્રણયમધુ દંશે જ ઊતરે !”'''<Poem> | ||
{{Right|(‘યુગોની સંચેલી’, નિશીથ, પૃ. ૧૩૪)}} | {{Right|(‘યુગોની સંચેલી’, નિશીથ, પૃ. ૧૩૪)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,043: | Line 3,049: | ||
'''તરંગની વર્તુન શૃંખલામાં.”'''<Poem> | '''તરંગની વર્તુન શૃંખલામાં.”'''<Poem> | ||
{{Right|(‘મૌન’, નિશીથ, પૃ. ૧૪૫)}} | {{Right|(‘મૌન’, નિશીથ, પૃ. ૧૪૫)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,053: | Line 3,060: | ||
'''હિમગિરિ તણાં ત્યાં તો ગુંજી ઊઠ્યાં સહુ ગહ્વર.”'''<Poem> | '''હિમગિરિ તણાં ત્યાં તો ગુંજી ઊઠ્યાં સહુ ગહ્વર.”'''<Poem> | ||
{{Right|(‘વસંત’, આતિથ્ય, પૃ. ૧૦૩)}} | {{Right|(‘વસંત’, આતિથ્ય, પૃ. ૧૦૩)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,072: | Line 3,080: | ||
{{Space}} '''કાવ્ય એને જ તો કહે.”'''</poem> | {{Space}} '''કાવ્ય એને જ તો કહે.”'''</poem> | ||
{{Right|(‘કવિતા’, આતિથ્ય, પૃ. ૧૫૨)}} | {{Right|(‘કવિતા’, આતિથ્ય, પૃ. ૧૫૨)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,080: | Line 3,089: | ||
'''હૈયું શાર્યું તો ગુંજશે, પણ કદી મ થાજો બરડ.”'''</poem> | '''હૈયું શાર્યું તો ગુંજશે, પણ કદી મ થાજો બરડ.”'''</poem> | ||
{{Right|(‘વેહ પડ્યે થઈ વાંસળી’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૫)}} | {{Right|(‘વેહ પડ્યે થઈ વાંસળી’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૫)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,090: | Line 3,100: | ||
'''‘વાત કરું તુજ સાથ કોણ હું ?’ ‘શ્યામ, શ્યામ, અયિ શ્યામ !’ ”'''</poem> | '''‘વાત કરું તુજ સાથ કોણ હું ?’ ‘શ્યામ, શ્યામ, અયિ શ્યામ !’ ”'''</poem> | ||
{{Right|(‘શ્યામ’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૧૮)}} | {{Right|(‘શ્યામ’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૧૮)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,098: | Line 3,109: | ||
'''હૈયે લ્હેરે ખેતરો કેરી શાન્તિ.”'''</poem> | '''હૈયે લ્હેરે ખેતરો કેરી શાન્તિ.”'''</poem> | ||
{{Right|(‘ઝંખના’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૫૭)}} | {{Right|(‘ઝંખના’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૫૭)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,106: | Line 3,118: | ||
'''તેથી થયો સફળ કૈંક હું જિંદગીમાં.”'''</poem> | '''તેથી થયો સફળ કૈંક હું જિંદગીમાં.”'''</poem> | ||
{{Right|(‘તેથી થયો સફળ’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૮૫)}} | {{Right|(‘તેથી થયો સફળ’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૮૫)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,114: | Line 3,127: | ||
'''મને જો કાપવા ચાહે, સ્વયં ખંડિત થૈશ તું.”''' | '''મને જો કાપવા ચાહે, સ્વયં ખંડિત થૈશ તું.”''' | ||
{{Right|(‘પથ્થરની સલાહ’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૮૯)}} | {{Right|(‘પથ્થરની સલાહ’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૮૯)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
— અહીં પથ્થરની સલાહરૂપે રજૂ થયેલ ઉક્તિમાં જીવનલક્ષી સત્યનું મર્મસ્પર્શી ઉદ્ઘાટન થયું છે. આમાં કવિની કલ્પનાચાતુરીનો ફાળો મહત્ત્વનો છે જ. | — અહીં પથ્થરની સલાહરૂપે રજૂ થયેલ ઉક્તિમાં જીવનલક્ષી સત્યનું મર્મસ્પર્શી ઉદ્ઘાટન થયું છે. આમાં કવિની કલ્પનાચાતુરીનો ફાળો મહત્ત્વનો છે જ. | ||
{{Poem2Close}} | {{Poem2Close}} | ||
<poem> | <poem> | ||
| Line 3,124: | Line 3,139: | ||
'''પાકા તમે શી રીત થૈ જ ચાલ્યા ?”''' | '''પાકા તમે શી રીત થૈ જ ચાલ્યા ?”''' | ||
{{Right|(‘ઓ કેશ મારા !’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૯૭)}}</poem> | {{Right|(‘ઓ કેશ મારા !’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૯૭)}}</poem> | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
— આ મુક્તકમાં કલ્પનામાં કેટલી સચોટ વ્યંજના છે તે જોવા જેવું છે. | — આ મુક્તકમાં કલ્પનામાં કેટલી સચોટ વ્યંજના છે તે જોવા જેવું છે. | ||
{{Poem2Close}} | {{Poem2Close}} | ||
<poem> | <poem> | ||
| Line 3,133: | Line 3,150: | ||
'''નાનાની મોટાઈ જોઈ જીવું છું.”'''</poem> | '''નાનાની મોટાઈ જોઈ જીવું છું.”'''</poem> | ||
{{Right|(‘નાનાની મોટાઈ’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૧૦૧)}} | {{Right|(‘નાનાની મોટાઈ’, વસંતવર્ષા, પૃ. ૧૦૧)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,144: | Line 3,162: | ||
'''તે સૌન્દર્ય-રહસ્ય જીવન તણું સાક્ષાત્કરું શબ્દમાં.”'''</poem> | '''તે સૌન્દર્ય-રહસ્ય જીવન તણું સાક્ષાત્કરું શબ્દમાં.”'''</poem> | ||
{{Right|(‘કવિની પ્રાર્થના’, અભિજ્ઞા, પૃ. ૧૦૮)}} | {{Right|(‘કવિની પ્રાર્થના’, અભિજ્ઞા, પૃ. ૧૦૮)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,154: | Line 3,173: | ||
'''નિરાંતે ને હસે પોતે, નમું તે હાસ્યબ્રહ્મને.”'''</poem> | '''નિરાંતે ને હસે પોતે, નમું તે હાસ્યબ્રહ્મને.”'''</poem> | ||
{{Right|(અભિજ્ઞા, પૃ. ૧૦૯)}} | {{Right|(અભિજ્ઞા, પૃ. ૧૦૯)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,162: | Line 3,182: | ||
'''“મૌન તારો તાગ લેવા''' | '''“મૌન તારો તાગ લેવા''' | ||
'''શબ્દ થઈ દઉં કાળજળમાં''' | '''શબ્દ થઈ દઉં કાળજળમાં''' | ||
{{Space}} ડૂબકી.”</poem> | {{Space}} '''ડૂબકી.”'''</poem> | ||
{{Right|(અભિજ્ઞા, પૃ. ૧૦૯)}} | {{Right|(અભિજ્ઞા, પૃ. ૧૦૯)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,176: | Line 3,197: | ||
'''એ ફરફરાટ કોઈના હૈયે સંઘરાયો છે ?”'''</poem> | '''એ ફરફરાટ કોઈના હૈયે સંઘરાયો છે ?”'''</poem> | ||
{{Right|(ધારાવસ્ત્ર, પૃ. ૨૨)}} | {{Right|(ધારાવસ્ત્ર, પૃ. ૨૨)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,189: | Line 3,211: | ||
{{Space}} '''જોયાં કરો છો પોતાનું રૂપ.”'''</poem> | {{Space}} '''જોયાં કરો છો પોતાનું રૂપ.”'''</poem> | ||
{{Right|(ધારાવસ્ત્ર, પૃ. ૫૫)}} | {{Right|(ધારાવસ્ત્ર, પૃ. ૫૫)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,208: | Line 3,231: | ||
'''સન્મંત્રો ગુંજતા’તા સરલ, શુભ, સ્વયં સૃષ્ટિને બાલ્યકાલે.”'''</poem> | '''સન્મંત્રો ગુંજતા’તા સરલ, શુભ, સ્વયં સૃષ્ટિને બાલ્યકાલે.”'''</poem> | ||
{{Right|(‘યુગદ્રષ્ટા’, ગંગોત્રી, ૧૯૬૯, પૃ. ૪૯)}} | {{Right|(‘યુગદ્રષ્ટા’, ગંગોત્રી, ૧૯૬૯, પૃ. ૪૯)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,217: | Line 3,241: | ||
{{Space}} '''જીવતરકલહોના કંટકોને બિછાને ?''' | {{Space}} '''જીવતરકલહોના કંટકોને બિછાને ?''' | ||
{{Space}} '''અંગે અંગે રુધિરઝરતી માનવીજાત વચ્ચે ?''' | {{Space}} '''અંગે અંગે રુધિરઝરતી માનવીજાત વચ્ચે ?''' | ||
અશ્રુ છાનાં અછાનાં, અવિરત ડૂસકાંની કલંકાવલિ જ્યાં ?” | '''અશ્રુ છાનાં અછાનાં, અવિરત ડૂસકાંની કલંકાવલિ જ્યાં ?”''' | ||
</poem> | </poem> | ||
| Line 3,228: | Line 3,252: | ||
'''ક્યારે ક્યારે કરવું પડશે.''' | '''ક્યારે ક્યારે કરવું પડશે.''' | ||
'''આ સંસારે સરલ સરતાં,''' | '''આ સંસારે સરલ સરતાં,''' | ||
{{Space}} તરલ તરતાં, ડૂબકાં કાંઈ ખાતાં | {{Space}} '''તરલ તરતાં, ડૂબકાં કાંઈ ખાતાં''' | ||
'''આરે આરે – કદીક મઝધારે હિલોળાઈ જાતાં –''' | '''આરે આરે – કદીક મઝધારે હિલોળાઈ જાતાં –''' | ||
'''ઝૂલ્યો કલ્લોલઝૂલે કંઈક સહી લસી ગોષ્ઠિઓ કૈં રસાળી.''' | '''ઝૂલ્યો કલ્લોલઝૂલે કંઈક સહી લસી ગોષ્ઠિઓ કૈં રસાળી.''' | ||
'''ભૂલ્યો ઝાઝું તને, જો કદીક મળી ગયો,''' | '''ભૂલ્યો ઝાઝું તને, જો કદીક મળી ગયો,''' | ||
{{Space}}{{Space}} દીધ મેં હાથતાળી.” | {{Space}}{{Space}} '''દીધ મેં હાથતાળી.”''' | ||
</poem> | </poem> | ||
| Line 3,260: | Line 3,284: | ||
'''ક્ષિતિજ હસતી નવ્ય કો આત્મનૂરે.”'''</poem> | '''ક્ષિતિજ હસતી નવ્ય કો આત્મનૂરે.”'''</poem> | ||
{{Right|(વસંતવર્ષા, પૃ. ૫૯)}} | {{Right|(વસંતવર્ષા, પૃ. ૫૯)}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 3,271: | Line 3,296: | ||
'''રે આ વ્યોમ !''' | '''રે આ વ્યોમ !''' | ||
'''ચોમાસેયે શો આ ધોમ...!''' | '''ચોમાસેયે શો આ ધોમ...!''' | ||
{{Space}} નયન ન નિચોવે લહી દીન ભોમ ?”</poem> | {{Space}} '''નયન ન નિચોવે લહી દીન ભોમ ?”'''</poem> | ||
{{Right|(વસંતવર્ષા, પૃ. ૧૦૭)}} | {{Right|(વસંતવર્ષા, પૃ. ૧૦૭)}} | ||