અપરાધી/૫. છાપાવાળાની સત્તા: Difference between revisions

અપરાધી/૫. છાપાવાળાની સત્તા (view source)

Revision as of 05:12, 27 December 2021

8,643 bytes added , 05:12, 27 December 2021

no edit summary

MeghaBhavsar

18,450

edits

@@ Line 1: / Line 1: @@
 {{SetTitle}}
 {{Heading|૫. છાપાવાળાની સત્તા|}}
+{{Poem2Open}}
+“આપને આનંદ થાય એવી એક માગણી લઈને આવ્યો છું.” દેવકૃષ્ણ મહારાજે સુજાનગઢ આવીને દેવનારાયણસિંહ સામે મોં મલકાવ્યું.
+“કહોને – શી માગણી છે?”
+“આ વર્ષની મારી સંસ્થાની વરસગાંઠ આપના પ્રમુખપદે ઊજવવી છે.”
+“કઈ સંસ્થા?”
+“પીડિતોનું પૈસાફંડ.”
+“ક્યાંની?”
+“આખા કાઠિયાવાડની. એનું હેડક્વાર્ટર કેમ્પમાં છે.”
+“કેમ્પમાં? મને તો ખબર જ નથી! કયે ઠેકાણે?”
+“રેલગાડીના વાંકે. ત્યાં, આપનું ધ્યાન હોય તો, ચાર પાટિયાં ચોડેલાં છે. એ ચારેય સંસ્થાઓ મારા હસ્તક ચાલે છે.”
+દેવનારાયણસિંહને ચારેય ‘સાઇનબોર્ડ’ યાદ આવ્યાં ખરાં. પાંચમું નાનું બોર્ડ હતું – સનંદી વકીલ દેવકૃષ્ણ ‘મહારાજ’નું. એ જગ્યાએ નીકળતી વેળા હર વખત એમને રમૂજ પડેલી. અક્કેક ‘સાઇનબોર્ડ’ પર અક્કેક આખી સંસ્થાનું સર્જન કરનારા લોકો એને શક્તિમાન લાગેલા.
+“આ જુઓને, સાહેબ!” એમ કહી દેવકૃષ્ણ મહારાજે ચાર જુદાં જુદાં પેડ પોતાની થેલીમાંથી કાઢીને દેવનારાયણસિંહ પાસે સાદર કર્યાં: ચારેયના હાંસિયા ઉપર પ્રત્યેક જુદી જુદી સંસ્થાનાં નામ, ઠામ ને નિયમો હતાં; ચારેયની અંદર મંત્રી તરીકે એક જ પુરુષનું નામ બેઠું હતું.
+“બધું ખૂબ સુવ્યવસ્થિત રાખવામાં આવે છે, સાહેબ!” મહારાજ મૂંગા રહેલા અધિકારીના મન પર છાપ પાડવા મથ્યા. “ચારેય સંસ્થાઓની ચાર-ચાર વર્ષગાંઠો ઊજવાઈ ગઈ. તેમાં આટલા આટલા પ્રમુખો આવી ગયા—” એમ કહી મહારાજે કાઠિયાવાડ-ગુજરાતની કેટલીક જાણીતી વ્યક્તિઓનાં નામો ગણાવ્યાં. એ નામો પૈકી એક નામ પત્રકારનું, એક નામ કવિનું, એક કોઈ દરબારશ્રીનું – એવી નવરંગી ભાત પડેલી હતી.
+“ગયા વર્ષે તો પ્રાંત-સાહેબ પોતે આવવાના હતા, પણ એમનાં મડમસાહેબના કૂતરાને માંદગી આવી પડવાથી મુંબઈ જવું પડ્યું એટલે એમણે દિલગીરીનો કાગળ લખેલો; આ રહ્યો કાગળ–”
+એમ કહીને મહારાજે એક ટાઇપ કરેલ કાગળ કાઢ્યો.
+“પણ હું તો નહીં આવી શકું, ભાઈ! – માફ કરજો.” દેવનારાયણસિંહે કશો ઉપચાર કર્યા વિના ના પાડી.
+“પણ મેં આ ચંદ્રક ઘડાવી રાખ્યો છે, સાહેબ!”
+“શાનો?”
+“પ્રમુખને પહેરાવવાનો.”
+પાશેર રૂપાનો એ ચંદ્રક – જેની વચ્ચે એક સાંતીડું કોતરેલું હતું, ને બીજી બાજુ એક પરબનું માટલું-ડોલચું કંડારેલાં હતાં, તે જોઈને દેવનારાયણસિંહ સ્તબ્ધ બન્યા.
+“આ ચંદ્રક પ્રમુખસાહેબોને અર્પણ થાય છે, સાહેબ!” મહારાજે પ્રલોભનને જોરદાર બનાવ્યું.
+“આના પૈસા શામાંથી ખર્ચો છો?”
+“ફંડમાંથી જ તો, સાહેબ!”
+દેવનારાયણસિંહે પોતાનો કચવાટ સંઘરી રાખવા પ્રયત્ન કર્યો.
+“વળી હું પણ આર્યસમાજી છું – એટલે આપનો ધર્મબંધુ છું!”
+“હું તો નહીં આવી શકું.”
+“કેમ?”
+“મને તમારી આ પ્રવૃત્તિ વિશે કશી જાણ નથી.”
+“આપ કહો તે જાણ કરાવી આપું.”
+“કાગળ પરની જાણને હું જાણ નથી કહેતો.”
+“આગલા તમામ પ્રમુખ એ જ રીતે આવ્યા છે.”
+“હું તેમના જેટલો લાયક ન કહેવાઉં – એટલે લાચાર.”
+“એનો અર્થ તો, સાહેબ, એમ થયો કે આપને મારા વિશે કશો વહેમ છે.” મહારાજ કડક બન્યા.
+“હું એવું ક્યાં કહું છું? મારે શી નિસ્બત છે?”
+“ના, પણ મને ખબર મળેલ છે કે આપની મારા પર મેલી નજર છે જ–”
+“હું તમને એટલું બધું મહત્ત્વ આપતો નથી; સમજ્યા, વકીલ?” દેવનારાયણસિંહનો અવાજ ઊંચો થયો.
+“નથી આપતા – પણ આપવા જેવું છે.”
+દેવકૃષ્ણ મહારાજના એ શબ્દોમાં ડારો હતો કે આગ્રહ હતો તે કળવું કઠિન પડે. પણ એની આંખો ઝીણી બની હતી. એની દેવનારાયણસિંહની સામે તાકી રહેવાની અદા વગડાઉ બિલાડા જેવી હતી.
+“આપવા જેવું એટલે? એટલે શું કહેવા માગો છો?” દેવનારાયણનું આવું સ્વરૂપ કોઈક જ વાર પ્રકટ થતું હતું.
+“એટલે કે મેં પણ આપને સાચવી લીધા છે.”
+“શામાંથી?”
+“સુજાનગઢના કારોબારની પ્રસિદ્ધિ કરવામાંથી.”
+“તમે છાપાવાળા છો – એમ ને?”
+“છાપાવાળાની સત્તાને આપ સમજો છો ને?”
+“એની કુસત્તાને પણ સમજું છું. તમે મારા પર એ કુસત્તાનો પ્રયોગ કરવા આવ્યા છો એ વાત પહેલેથી જ કહી નાખી હોત, તો તમારા જેવા જાહેર સેવકનો હું આટલો બધો સમય ન બગાડત.”
+“ઠીક, સાહેબ, બગડ્યું છે તે તો હું જ સુધારી લઈશ. બાકી, આપને પ્રમુખસ્થાન સ્વીકારવું હશે તો હજુ મને ખબર મોકલવાનો વખત આપના હાથમાં રહે છે.”
+પરોણાની આ છેલ્લી ધૃષ્ટતા અસહ્ય બનતાં દેવનારાયણ ઊઠીને અંદર ચાલ્યા ગયા.
+{{Poem2Close}}