પરિભ્રમણ ખંડ 1/કંઠસ્થ વ્રત-સાહિત્યનો પ્રવેશક : 1927: Difference between revisions

પરિભ્રમણ ખંડ 1/કંઠસ્થ વ્રત-સાહિત્યનો પ્રવેશક : 1927 (view source)

Revision as of 11:41, 18 May 2022

4,749 bytes added , 11:41, 18 May 2022

no edit summary

KhyatiJoshi

26,604

edits

@@ Line 292: / Line 292: @@
 {{Poem2Open}}
 આટલા શબ્દોમાં જ આર્ય ગૃહજીવનની શાંત વિશુદ્ધિનો — મરજાદી ચોખ્ખાઈનો નહિ — સર્વાંગસુંદર આભાસ થઈ જાય છે. આપણી આસપાસ જાણે એ જીવનશુદ્ધિની સુવાસ ફોરે છે. અને એ વ્રતનું ઉજવણું પણ સાદું : વ્રતની પાછળ રહેલી કામના શુદ્ધ સાંસારિક : કોઈ દેવને વસમી ન પડે તેવી :
+{{Poem2Close}}
+<poem>
+પે’લે વરસ લાડવો ને ઘાડવો
+આવે ચોખો જનમારો
+બીજે વરસ મગનું કૂંડું
+આવે રે એવાતણ ઊંડું
+ત્રીજે વરસ સાળ સૂપડું
+આવે રે સંસારનું સુખડું
+ચોથે વરસે ચરણાં ચોળી
+આવે ભાઈપૂતરની ટોળી
+પાંચમે વરસે ખીરે ખાંડે ભર્યાં ભાણાં
+આવે શ્રીકૃષ્ણનાં આણાં.
+</poem>
+{{Poem2Open}}
+સાચાં ને સ્વાભાવિક બંગાળી કુમારિકા-વ્રતોમાં પણ આવી રીતે કૌટુંબિક જીવનની જ માંગણી હોય છે.  કુટુમ્બજીવનની એ પ્રીતિને જાણે કે પ્રકૃતિના ધાવણમાંથી જ ધાવતી ગુર્જર કન્યાઓ ગાતી —
+{{Poem2Close}}
+<poem>
+ગોવિંદજી રે તમે આરી દેજો ઝારી દેજો
+ગોઠડીએ બે બેન્યું દેજો
+આણે પરિયાણે વીરોજી દેજો.
+રાંધણીએ વવારુ દેજો
+પીરસણે માતાજી દેજો
+હે હર શંકર, દિનકર નાથ,
+કખનો ના પડિ જેને મૂર્ખેર હાત.
+પાટલે જમવા બાપ દેજો
+ભેળો જમવા ભતરીજો દેજો!
+</poem>
+{{Poem2Open}}
+પોષી પૂનમના વ્રતમાં પણ પ્રકૃતિપૂજન અને કૌટુંબિક મમતા કાવ્યની વાણી માટે વ્યક્ત થાય છે. આઠ-આઠ વર્ષની કન્યાએ નદીએથી સ્વહસ્તે માંજીને નાનું બેડું ભરી આપવું અને અલાયદો ચૂલો કરીને ઉઘાડા આભ નીચે છાપરા વિનાની જગ્યાએ જ રસોઈ કરવી : બનતાં સુધી અગાશી જ પસંદ કરવી. ગાય છે કે —
+{{Poem2Close}}
+<poem>
+પોષ મહિનાની પૂનમે રે
+અગાસે રાંધ્યાં અન્ન વા’લા.
+</poem>
+{{Poem2Open}}
+અને પછી એક ચાનકી કરી, તેમાં કાણું પાડી ચંદ્રની ચાડે ધરી, કાણા વાટેથી ચંદ્રને નિહાળી કાવ્ય સંબોધવું કે —
+{{Poem2Close}}
+<poem>
+ચાંદા તારી ચાનકી
+મારું ચૂરમું
+ભાઈ જમ્યો
+બે’ન ભૂખી!
+</poem>
+{{Poem2Open}}
+અને પછી —
+{{Poem2Close}}
+<poem>
+ચાંદા તારી ચાનકી
+કૂતરા તારી રોટલી
+આજ મારી પોષી પૂનમ!
+</poem>
+{{Poem2Open}}
+એટલું કહી કૂતરાને રોટલી નાખવી : તે પછી
+{{Poem2Close}}
+<poem>
+પોષી પોષી પૂનમડી
+અગાશીએ રાંધ્યા અન્ન
+ભાઈની બે’ન જમે કે રમે?
+જમ્ય બે’ન જમ્ય!
+</poem>
+{{Poem2Open}}
+એ ભાઈની રજા લઈ ને જ પોતાનું રાંધેલું અન્ન પૂર્ણ ચંદ્રકળાની નીચે બેઠાં બેઠાં જમવું : એ બધી ક્રિયા કોઈ શાસ્ત્રીય વ્રતમાંથી નહિ જડે. એ વ્રતના ગર્ભમાં શી શી ભાવનાઓ વિલસી રહી છે? સંપૂર્ણ સ્વાશ્રય : એક દિવસનો ગૃૃહસંસાર : ઉઘાડા ગગન સાથે મહોબ્બત : ચંદ્રિકાની તેજ-ઔષધિઓનું રસોઈમાં ઝિલાવું : આભના ચંદ્ર અને ધરતીના ‘ભાઈ’ વચ્ચે સામ્યની દૃષ્ટિ : અને નાની કન્યાના અંતરમાં આટલી એકસામટી પ્રેરણા પૂરવાનું સહજ કાર્ય આ વ્રત કરી આપે છે. આ વ્રતને આપણે એક કાવ્ય જ કાં ન કહીએ?
 {{Poem2Close}}