26,604
edits
કાવ્ય-આચમન શ્રેણી – ન્હાનાલાલ/૨૮. કુલયોગિની: Difference between revisions
કાવ્ય-આચમન શ્રેણી – ન્હાનાલાલ/૨૮. કુલયોગિની (view source)
Revision as of 10:12, 13 June 2022
, 10:12, 13 June 2022no edit summary
KhyatiJoshi (talk | contribs) (Created page with "{{SetTitle}} {{Heading|૨૮. કુલયોગિની|}} <poem> ભરેલા સરમાં નીર ખાતાં’તાં મંદ હેલિયા; ન...") |
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
||
| Line 6: | Line 6: | ||
ભરેલા સરમાં નીર ખાતાં’તાં મંદ હેલિયા; | ભરેલા સરમાં નીર ખાતાં’તાં મંદ હેલિયા; | ||
ને હૈયું યે ચ્હડ્યું હેલે, દર્શ ત્ય્હાં દેવીનાં થયાં. | ને હૈયું યે ચ્હડ્યું હેલે, દર્શ ત્ય્હાં દેવીનાં થયાં. | ||
છે એક ઉજ્જ્વળ પુરાણપ્રસિદ્ધ દેશ | છે એક ઉજ્જ્વળ પુરાણપ્રસિદ્ધ દેશ | ||
ઉષ્માપ્રતાપભર સૂર્ય તપે હમેશ; | ઉષ્માપ્રતાપભર સૂર્ય તપે હમેશ; | ||
આતિથ્યની નગરી જ્યહીં ન્હાની ન્હાની; | આતિથ્યની નગરી જ્યહીં ન્હાની ન્હાની; | ||
ત્ય્હાં છે અમારી કુલની લઘુ રાજધાની. | ત્ય્હાં છે અમારી કુલની લઘુ રાજધાની. | ||
તોફાની બાળુડાંને ત્ય્હાં જોતી નેન ઊંડાં ભરી, | તોફાની બાળુડાંને ત્ય્હાં જોતી નેન ઊંડાં ભરી, | ||
બેઠી’તી દામણી દેવી, દેહે સૌ દીનતા ધરી. | બેઠી’તી દામણી દેવી, દેહે સૌ દીનતા ધરી. | ||
સખી ! ત્ય્હાં સુકુમાર વાંકડી | સખી ! ત્ય્હાં સુકુમાર વાંકડી | ||
નમતી એક હતી બદામડી; | નમતી એક હતી બદામડી; | ||
બૂચનાં દ્રુમ ધીમું ડોલતાં, | બૂચનાં દ્રુમ ધીમું ડોલતાં, | ||
ધ્વજ જેવા ગગને વિરાજતાં. | ધ્વજ જેવા ગગને વિરાજતાં. | ||
બારણમાં કરે રક્ષા સદાયે હનુવો જતિ; | બારણમાં કરે રક્ષા સદાયે હનુવો જતિ; | ||
લીમડાની શીળી છાયા આંગણે પાથરી હતી. | લીમડાની શીળી છાયા આંગણે પાથરી હતી. | ||
ઝાંખો પ્રકાશ તરુજાળી મહીંથી આવે, | ઝાંખો પ્રકાશ તરુજાળી મહીંથી આવે, | ||
ને ઓશરી મહીં સુજાજમ તે બિછાવે; | ને ઓશરી મહીં સુજાજમ તે બિછાવે; | ||
ત્ય્હાં લીલી એકસર માલતી વેલ દીપે, | ત્ય્હાં લીલી એકસર માલતી વેલ દીપે, | ||
ને એક ડોલર હતો તુલસી સમીપે. | ને એક ડોલર હતો તુલસી સમીપે. | ||
માંડેલો માંડવો આછો ચોકમાં છાંયડી કરે; | માંડેલો માંડવો આછો ચોકમાં છાંયડી કરે; | ||
એક-બે જૂઈની વેલો સુકાતી હતી તે પરે. | એક-બે જૂઈની વેલો સુકાતી હતી તે પરે. | ||
તે તેજલીંપી શીળી ઓશરીમાં | તે તેજલીંપી શીળી ઓશરીમાં | ||
પ્રારબ્ધની પોથી ઉઘાડી ઘીમાં | પ્રારબ્ધની પોથી ઉઘાડી ઘીમાં | ||
દેવી જુએ તે મહીં ભાગ્યલેખ, | દેવી જુએ તે મહીં ભાગ્યલેખ, | ||
મુખે હતી દુઃખિણી કેરી રેખ. | મુખે હતી દુઃખિણી કેરી રેખ. | ||
અંતરિક્ષે હતી દૃષ્ટિ, સૂની ને કાંઈ શોધતી, | અંતરિક્ષે હતી દૃષ્ટિ, સૂની ને કાંઈ શોધતી, | ||
હતું તે પેખતી ન્હોતી, ન્હોતું ત્હેને નિહાળતી. | હતું તે પેખતી ન્હોતી, ન્હોતું ત્હેને નિહાળતી. | ||
ત્હેને ન શોધ, તુજને જડશે નહીં તે, | ત્હેને ન શોધ, તુજને જડશે નહીં તે, | ||
ત્હારો નઠોર નથી નાથ અહીં ક્યહીંયે; | ત્હારો નઠોર નથી નાથ અહીં ક્યહીંયે; | ||
આઘે ભમે શરીર, ભૂલ્યું મને ભમંત, | આઘે ભમે શરીર, ભૂલ્યું મને ભમંત, | ||
એકાકિની મૂકી ત્હને અતિ એ દમંત. | એકાકિની મૂકી ત્હને અતિ એ દમંત. | ||
આંખડી શૂન્યતાની એ પછી પાછી વળી નમે | આંખડી શૂન્યતાની એ પછી પાછી વળી નમે | ||
કાદવે કમળો જેવાં બાળ જ્ય્હાં ધૂળમાં રમે. | કાદવે કમળો જેવાં બાળ જ્ય્હાં ધૂળમાં રમે. | ||
કદીક સ્નેહે તુજ કંઠ ગેલતાં, | કદીક સ્નેહે તુજ કંઠ ગેલતાં, | ||
કદીક હેતે મુજ નામ બોલતાં; | કદીક હેતે મુજ નામ બોલતાં; | ||
કદીક મિઠ્ઠી નિજ મસ્તીમાં મચે : | કદીક મિઠ્ઠી નિજ મસ્તીમાં મચે : | ||
હમેશ ન્હાનાં કંઈ નાટકો રચે. | હમેશ ન્હાનાં કંઈ નાટકો રચે. | ||
ઉતાર્યાં દિલથી એવાં દિલે સમૃદ્ધ બાલકો; | ઉતાર્યાં દિલથી એવાં દિલે સમૃદ્ધ બાલકો; | ||
વિસાર્યાં વ્હાલસ્હોયાં મ્હેં આત્મશ્રીભર અર્ભકો. | વિસાર્યાં વ્હાલસ્હોયાં મ્હેં આત્મશ્રીભર અર્ભકો. | ||
લજ્જાળુ લોચન મનોહર કેરું ચારુ, | લજ્જાળુ લોચન મનોહર કેરું ચારુ, | ||
તેજસ્વી આનન અનુપમનું સુપ્યારું; | તેજસ્વી આનન અનુપમનું સુપ્યારું; | ||
સોહાગશોભિત વિલાસ વિનોદિનીના, | સોહાગશોભિત વિલાસ વિનોદિનીના, | ||
આનંદનાં ગહન હાસ્ય : કશી કમીના ? | આનંદનાં ગહન હાસ્ય : કશી કમીના ? | ||
અંતરે કોઈ યે, બાપુ ! ઓછું મા આણશો રજે; | અંતરે કોઈ યે, બાપુ ! ઓછું મા આણશો રજે; | ||
આપણા બાળની, દેવી ! તું માતા – તું પિતા થજે. | આપણા બાળની, દેવી ! તું માતા – તું પિતા થજે. | ||
તજિયાં બાળ, તજી મનોરમા; | તજિયાં બાળ, તજી મનોરમા; | ||
કરુણાળુ ! કરજો બધું ક્ષમા, | કરુણાળુ ! કરજો બધું ક્ષમા, | ||
પ્રિય ! ડાહ્યાં થઈ માનું માનજો, | પ્રિય ! ડાહ્યાં થઈ માનું માનજો, | ||
કુલને છાજતી રીત ચાલજો. | કુલને છાજતી રીત ચાલજો. | ||
આવશે અતિથિરૂપે દેવી કે કોઈ દેવતા | આવશે અતિથિરૂપે દેવી કે કોઈ દેવતા | ||
કે સ્નેહી કો, સગાં કો, કે હરિનાં જન ભાવતાં. | કે સ્નેહી કો, સગાં કો, કે હરિનાં જન ભાવતાં. | ||
આતિથ્ય યોગ્ય સહુનું સખી ! તું કરીશ, | આતિથ્ય યોગ્ય સહુનું સખી ! તું કરીશ, | ||
ચિંતા નથી લગીર, અર્ઘ્ય ધરીશ; | ચિંતા નથી લગીર, અર્ઘ્ય ધરીશ; | ||
સૌ પૂછશે કુશળ, તું મુજ સાંઈ કહેજે, | સૌ પૂછશે કુશળ, તું મુજ સાંઈ કહેજે, | ||
મ્હારી વતી ય સખી ! અંજલિ અર્ઘ્ય દેજે. | મ્હારી વતી ય સખી ! અંજલિ અર્ઘ્ય દેજે. | ||
દેવી ! તું કુલની રાણી, હું યે મ્હેમાન તાહરો; | દેવી ! તું કુલની રાણી, હું યે મ્હેમાન તાહરો; | ||
માંડ્યું ત્હેં કુલનું રાજ્ય, રાજયોગ ખરો કર્યો. | માંડ્યું ત્હેં કુલનું રાજ્ય, રાજયોગ ખરો કર્યો. | ||
કય્હારેક તો તું કુલ માટ રાંધતી, | કય્હારેક તો તું કુલ માટ રાંધતી, | ||
કય્હારેક તું મેલ ચ્હડ્યા ઉતારતી; | કય્હારેક તું મેલ ચ્હડ્યા ઉતારતી; | ||
કય્હારેક પૂજી પ્રભુ આશિષો લહે : | કય્હારેક પૂજી પ્રભુ આશિષો લહે : | ||
નિત્યે ય ચિંતા કુલક્ષેત્રની વહે. | નિત્યે ય ચિંતા કુલક્ષેત્રની વહે. | ||
ઉપાડે કુલનો ભાર, ભાર્યા તે સતીને ભણી : | ઉપાડે કુલનો ભાર, ભાર્યા તે સતીને ભણી : | ||
સંભાળે ગૃહની શોભા, તે દેવી ગૃહિણી ગણી. | સંભાળે ગૃહની શોભા, તે દેવી ગૃહિણી ગણી. | ||
દેવી ! સતી ! પરમ પાવનકારી ભાર્યા ! | દેવી ! સતી ! પરમ પાવનકારી ભાર્યા ! | ||
કલ્યાણિની ! ગૃહિણી ! ઓ પ્રભુપ્રેમી આર્યા ! | કલ્યાણિની ! ગૃહિણી ! ઓ પ્રભુપ્રેમી આર્યા ! | ||
ઢોળે શિરે નફિકરો પતિ સૌ ગુમાને, | ઢોળે શિરે નફિકરો પતિ સૌ ગુમાને, | ||
‘સર્વસ્વ સોંપ્યું મુજને જ’ તું એમ માને. | ‘સર્વસ્વ સોંપ્યું મુજને જ’ તું એમ માને. | ||
ન બૂઝે ભાવ એ ત્હારો, કે લેશે સ્હમજે નહીં. | ન બૂઝે ભાવ એ ત્હારો, કે લેશે સ્હમજે નહીં. | ||
ત્હો યે તું શાંતિથી સેવા સદા સૌની કરી રહી. | ત્હો યે તું શાંતિથી સેવા સદા સૌની કરી રહી. | ||
ભમે ભમે દેહ ભલે વિદેશે, | ભમે ભમે દેહ ભલે વિદેશે, | ||
ભલે ભમે આ મનડું વિશેષે; | ભલે ભમે આ મનડું વિશેષે; | ||
નથી નથી એક ઘડી ય ન્યારું. | નથી નથી એક ઘડી ય ન્યારું. | ||
કલ્યાણી ! આકર્ષણ દૈવી ત્હારું. | કલ્યાણી ! આકર્ષણ દૈવી ત્હારું. | ||
માહરી જિંદગી કેરું સુહાગી મધ્યબિંદુ તું : | માહરી જિંદગી કેરું સુહાગી મધ્યબિંદુ તું : | ||
અંધારી રાત્રિમાં મ્હારી અમીનો પૂર્ણ ઇન્દુ તું. | અંધારી રાત્રિમાં મ્હારી અમીનો પૂર્ણ ઇન્દુ તું. | ||
માંડી જ વેદી ગૃહની, લીંપી પંચગવ્ય; | માંડી જ વેદી ગૃહની, લીંપી પંચગવ્ય; | ||
ત્હેં આદર્યો ગુણવતી ! કુલયજ્ઞ ભવ્ય; | ત્હેં આદર્યો ગુણવતી ! કુલયજ્ઞ ભવ્ય; | ||
પંચાગ્નિ પંચશિખ પંચ દિશે જલે છે, | પંચાગ્નિ પંચશિખ પંચ દિશે જલે છે, | ||
હોમાઈને હવિરૂપે મહીં તું બળે છે. | હોમાઈને હવિરૂપે મહીં તું બળે છે. | ||
સદાની યે ત્હને લાધી સમાધિ કુલયોગિની : | સદાની યે ત્હને લાધી સમાધિ કુલયોગિની : | ||
આત્મામાં જ્યોતિ એ ધારી સોહે તું યોગિની બની. | આત્મામાં જ્યોતિ એ ધારી સોહે તું યોગિની બની. | ||
વિચરે તું નહિ કલ્પના વિશે, | વિચરે તું નહિ કલ્પના વિશે, | ||
વીસરે ના કંઈ ભ્રાન્તિને મિશે; | વીસરે ના કંઈ ભ્રાન્તિને મિશે; | ||
તુજને લાધી સમાધિ કર્મની, | તુજને લાધી સમાધિ કર્મની, | ||
કવિતા જીવ છ તું સ્વધર્મની. | કવિતા જીવ છ તું સ્વધર્મની. | ||
કરીને સેવના મ્હારી કીધો ત્હેં નિત્યનો ઋણી : | કરીને સેવના મ્હારી કીધો ત્હેં નિત્યનો ઋણી : | ||
નમેરો-નગુણો છું હું, તું તો સાધ્વી મહાગુણી. | નમેરો-નગુણો છું હું, તું તો સાધ્વી મહાગુણી. | ||
એ ત્હારું ઋણ સખી ! કેમ ફીટ્યું ફિટાશે ? | એ ત્હારું ઋણ સખી ! કેમ ફીટ્યું ફિટાશે ? | ||
એ ઋણના ઋણી તણું સજની ! શું થાશે ? | એ ઋણના ઋણી તણું સજની ! શું થાશે ? | ||
ઓ શાંતમૂર્તિ ! વરદાયિની કુલદેવી ! | ઓ શાંતમૂર્તિ ! વરદાયિની કુલદેવી ! | ||
ત્હારી શુભાશિષથી મ્હારું અશુભ જાશે. | ત્હારી શુભાશિષથી મ્હારું અશુભ જાશે. | ||
કો નથી અધૂરું વિશ્વે ? હું નથી ? કે શું તું નથી ? | કો નથી અધૂરું વિશ્વે ? હું નથી ? કે શું તું નથી ? | ||
કે ત્હારા ગુણનું ગાને દેવી ! આ અધૂરું નથી ? | કે ત્હારા ગુણનું ગાને દેવી ! આ અધૂરું નથી ? | ||
અહો ! મહાભાગ તળાવતીર ! | અહો ! મહાભાગ તળાવતીર ! | ||
અહો ! મહાભાગ હું યે લગીર : | અહો ! મહાભાગ હું યે લગીર : | ||
જેવી ત્હમારાં જલમાં વનશ્રી, | જેવી ત્હમારાં જલમાં વનશ્રી, | ||
તેવી જ મ્હારા ઉરમાં કુલશ્રી. | તેવી જ મ્હારા ઉરમાં કુલશ્રી. | ||
માહરા કુલમાં, બીજે, જ્ય્હાં હો ત્ય્હાં, ઓ તપસ્વિની ! | માહરા કુલમાં, બીજે, જ્ય્હાં હો ત્ય્હાં, ઓ તપસ્વિની ! | ||
નમો નમો, મહાદેવી ! ૐ નમો, કુલયોગિની ! | નમો નમો, મહાદેવી ! ૐ નમો, કુલયોગિની ! | ||
(ન્હાનાલાલનાં શ્રેષ્ઠ કાવ્યો, પૃ. ૬-૯) | |||
{{Right|'''(ન્હાનાલાલનાં શ્રેષ્ઠ કાવ્યો, પૃ. ૬-૯)'''|}} | |||
</poem> | </poem> | ||