@@ Line 648: / Line 648: @@
 શાન્તિનિકેતન
 {{સ-મ|૩ માર્ચ, ૨૦૦૬}} <br>
+</poem>
+== ગાઈ રહ્યાં ==
+<poem>
+બાંગ્લાર માટી, બાંગ્લાર જલ,
+બાંગ્લાર વાયુ, બાંગ્લાર ફલ,
+એ સૌ તમારા ચિત્તમાં છાઈ ગયાં,
+હે રવીન્દ્ર! તમે સૌને ગાઈ ગયા.
+બાંગ્લાર માટી, બાંગ્લાર જલ,
+બાંગ્લાર વાયુ, બાંગ્લાર ફલ,
+સૌની પરે આજે તમે છાઈ રહ્યા,
+તમે જે ગાયું આજે સૌ ગાઈ રહ્યાં.
+શિલાઈદહ
+{{સ-મ|૧૨ માર્ચ ૨૦૦૬}} <br>
+</poem>
+== અવકાશને માનવતાથી મઢીશ હું ==
+<poem>
+અરધી સદી પૂર્વે ગૌરીશિખરે ચઢ્યો,
+ત્યારે મેં તને હિમાદ્રિને મારા પદચિહ્નથી મઢ્યો;
+ઊન્નત જે ઊર્ધ્વ મસ્તકે ઊભો યુગોથી દૃઢ, તું ન ખસ્યો,
+છતાં મને તારા મસ્તક પરનું માનવછોગું કહી તું મને હસ્યો:
+પદાક્રાન્ત એવો તું જાણે કે મારું દ્યૌ ખૂંદનારનું પદચિહ્ન લૂછી રહ્યો,
+ને મસ્ત થૈને મને ભલા માનવને તું પૂછી રહ્યો":
+‘કહે હવે, માનવ, ક્યાં ચઢીશ તું?’
+આ તારી ગૌરવગાથાને ક્યાં લગી પઢીશ તું?
+કાલિદાસે તને દેવતાત્મા નગાધિરાજ કહી લડાવ્યો,
+પછી અનેક કવિઓએ તને મોઢે ચડાવ્યો;
+ભારતવાસીઓ માટે તું પરમ ચરમ પવિત્ર ધામ હશે,
+એ સૌના જીવનની ચરિતાર્થતા જેવું,
+સૌના કવનની કૃતાર્થતા જેવું,
+તું એ સૌને માટે પૃથ્વી પરનું પૂર્ણવિરામ હશે.
+પણ જો! મારા વિસ્મય અને આશ્ચર્યને કોઈ આરો નથી
+મારા કૌતુક અને કુતૂહલને યે કોઈ ઓવારો નથી;
+મારા સ્વપ્ન અને સાહસને યે કોઈ વિશ્રામ નથી,
+મારા પરાક્રમ અને પુરુષાર્થને કોઈ પૂર્ણવિરામ નથી.
+હું અકલ્પ્ય અતીતમાં જલની સીમાને ભેદી
+ભૂમિ પર વસ્યો ને સત્ય-સુન્દરની સહાયથી વિકસ્યો,
+આજે હવે હું પૃથ્વીની ભ્રમણરેખાને છેદી
+અકલ્પ્ય કો અનાગતમાં, અવકાશમાં ખસ્યો.
+તુંથી તો શું, સ્વયં આ પૃથ્વીથી પણ પર અને પાર
+એવી આ છે મારી અવિરત, અવિશ્રામ જીવનયાત્રા દુર્દમ્ય, દુર્નિવાર;
+તેં મને પૂછ્યું હતુંને": ‘કહે હવે, માનવ, ક્યાં ચઢીશ તું?’
+હું માનવ, આજે તને કહું હવે અવકાશને માનવતાથી મઢીશ હું.
+{{સ-મ|ઑક્ટોબર ૨૦૦૩}} <br>
+</poem>
+== પક્ષીદ્વીપ ==
+<poem>
+આલ્ગૉન્કીન જાતિનું મેનહેટ્ટા—ટેકરીઓનો ટાપુ,
+એ પ્રત્યેક ટેકરીની ટચૂકડી ટચૂકડી ટોચે
+સપનું સેવ્યું, ‘અંતરીક્ષને માપું,
+મારો પ્રાણ અરે, ક્યારેક તો અવકાશમાં પહોંચે!’
+એ જ થયું ડચ લોકોનું ન્યૂ એમ્સ્ટર્ડામ,
+એમાં અનેક દેવળો, પ્રત્યેકની તીણી તીણી ટોચે
+ઝંખ્યું, ‘પૃથ્વીની પાર પણ હશે પવિત્ર ધામ,
+મારું હૃદય હા, ક્યારેક જો અવકાશમાં પહોંચે!’
+એ જ થયું ન્યૂ યૉર્ક, જ્યાં માનવતા પચરંગી,
+એમાં કૈંક સ્કાયસ્ક્રેપરો, એ પ્રત્યેકની ઊંચી ઊંચી ટોચે
+અંતે અનુભવ્યું, ‘પૃથ્વીની ભ્રમણરેખાને ઉલ્લંઘી,
+મારી ચેતના જુઓ, ઓ અવકાશમાં પહોંચે!’
+આ પક્ષીદ્વીપ, આરંભથી હતી એની ઊર્ધ્વદૃષ્ટિની આંખો,
+હવે ઊડું ઊડું થૈ રહી એની ભવિષ્યોન્મુખ પાંખો!
+{{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
+</poem>
+== આ ન્યૂ યૉર્ક નામે પંખી ==
+<poem>
+આ ન્યૂ યૉર્ક નામે પંખી!
+શું અધખૂલી બે પાંખે,
+નભનીરખતી આંખે
+રહ્યું અગમને ઝંખી?
+નસનસમાં તો ઘેન,
+ને ઘડી ન તોયે ચેન;
+તે ગયું હશે શું ડંખી?
+જુઓ, આ જગ જ્યાં બૂડ્યું,
+ત્યાં તો ઓ ઊડ્યું, ઓ ઊડ્યું
+એ ન્યૂ યૉર્ક નામે પંખી!
+{{સ-મ|૧૯૮૫}} <br>
+</poem>
+== સ્ટેચ્યૂ ઑફ લિબર્ટી ==
+<poem>
+તું ક્રાન્તિની પુત્રી,
+મુદ્રાલેખ જે ત્રિસૂત્રી
+એમાં તું પ્રથમ સ્થાને;
+સમતા, બન્ધુતા તારી આજ્ઞા માને.
+તારો જન્મ પૅરિસમાં, બાર્થોલ્ડીને ઘેર,
+તારી પર ઇફેલ અને હ્યુગોની મ્હેર.
+તું બે મહાપ્રજાઓ વચ્ચેની મૈત્રીનો સ્મૃતિસભર ઉપહાર,
+વર્ષો પૂર્વે તારી સમુદ્રયાત્રા ઍટ્લાન્ટિકની પાર;
+આજે હવે તું સ્વયં અભિવાસી ઊભી દ્વીપ પરે ન્યૂયૉર્કના પ્રવેશદ્વારે,
+વર્ષોથી તું એ જ માર્ગે આ પૃથ્વીની સૌ પ્રજાઓને સત્કારે.
+તારી પીઠીકા પર અંકિત જે ‘ધ ન્યૂ કોલોસસ’નું ગાન
+એમાં સૌ આગંતુક અભિવાસીઓને તારું આહ્વાન":
+‘આપો મને તમારા સૌ ક્લાન્ત, અકિંચન, અસ્તવ્યસ્ત
+કોટિ કોટિ માનવો, જે ઝંખે મુક્ત શ્વાસ લેવા;
+મોકલી આપો હોય જે ગૃહહીન, ઝંઝાગ્રસ્ત,
+તમારા વિસ્તીર્ણ તટ પર હતભાગી, બહિષ્કૃત જેવા;
+સુવર્ણના દ્વારે પ્રદીપ ધરે આ ઊર્ધ્વ મારો હસ્ત.’
+તારા શિર પરે મુકુટ જે સોહે, એમાં સપ્ત તેજબિંદુ,
+એનો અખંડ પ્રકાશ પામે સપ્ત ખંડ, સપ્ત સિંધુ;
+તારા ચરણતલે દુ:શાસનની શૃંખલા તું ભાંગે,
+સ્વાતંત્ર્યની પ્રતિમા તું, તારું નામ સાર્થક શું લાગે;
+તારા સમતલ વામ હસ્તે ‘સ્વાતંત્ર્યનું ઘોષણાપત્ર’ તું ધરે,
+એથી તો તું આજ લગી આમંત્રી ર્હૈ મનુષ્યોને વસવાને મુક્ત ભૂમિ પરે;
+તારા નભોન્મુખ દક્ષિણ હસ્તે પ્રદીપ તું ધરે, એમાં ઊર્ધ્વ જ્યોત પ્રકાશે,
+એથી તો તું આજે હવે પ્રેરી રહી મનુષ્યોને ઊડવાને ભવ્ય અવકાશે.
+{{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
+</poem>
+== ન-કશાનું નગર ==
+<poem>
+વર્ષોથી તેઓ એક નગર રચી રહ્યા,
+કોઈને ખબર નથી
+એનાં ઈંટ, માટી ને પથ્થર ક્યાંથી આવી રહ્યાં,
+એ તો જોકે એમને પણ ખબર નથી
+કે તેઓ એ બધું ક્યાંથી લાવી રહ્યા.
+વર્ષોથી તેઓ એક નગર રચી રહ્યા.
+વર્ષોથી કોઈ માણેકનાથ બાવો જાદુઈ સાદડી વણી રહ્યો.
+કોઈને ખબર નથી
+કે શાથી એ રાતે વણીને દ્હાડે ઉકેલી રહ્યો,
+પણ એને શું ખબર નથી
+કે છાનોમાનો એ શું સંકેલી રહ્યો?
+વર્ષોથી કોઈ માણેકનાથ બાવો જાદુઈ સાદડી વણી રહ્યો.
+વર્ષોથી તેઓ એક નગર ખચખચી રહ્યા.
+વર્ષોથી કોઈ માણેકનાથ બાવો બણબણી રહ્યો,
+વર્ષોથી કોઈ માણેકનાથ બાવો ગણગણી રહ્યો.
+વર્ષોથી તેઓ એક નગર કચકચી રહ્યા.
+વર્ષોથી તેઓ જે નગર રચી રહ્યા છે તે નથી નકશાનું નગર,
+વર્ષોથી તેઓ જે નગર રચી રહ્યા છે તે તો છે ન-કશાનું નગર.
+{{સ-મ|૨૦૦૭}} <br>
+</poem>
+== બ્રહ્માને વિષ્ણુના પ્રશ્નો ==
+<poem>
+અન્ન તો એંઠું,
+શુદ્ધ ફળ ને દૂધ!
+ક્યાંથી આ પેઠું?
+ભક્તિ તો ભ્રષ્ટ,
+શુદ્ધ શાસ્ત્ર ને વિધિ!
+શાથી આ કષ્ટ?"
+{{સ-મ|૨૦૦૪}} <br>
+</poem>
+== સમય છે અને સમય નથી ==
+<poem>
+ક્લબમાં કલાકો રમી રમવાનો,
+કારમાં જ્યાં ને ત્યાં અકારણે ભમવાનો સમય છે;
+ટોળાંટોળીમાં ટીંખળ કરવાનો,
+ટુકડે ટુકડે ધીમું ધીમું મરવાનો સમય છે.
+કોઈને કદી ‘કેમ છો?’ પૂછવાનો,
+કોઈનું એકાદ આંસુ યે લૂછવાનો સમય નથી;
+પરસ્પર ગૂજગોષ્ઠિ માણવાનો,
+શાન્ત એકાન્તમાં જાતને જાણવાનો સમય નથી.
+જો સમય છે અને સમય નથી
+તો સમય શું છે એ સમજાવવું રહ્યું કથી કથી;
+જો સમય છે અને સમય નથી
+તો સમય શું છે એ સમજવું યે રહ્યું મથી મથી.
+{{સ-મ|૨૦૦૫}} <br>
+</poem>
+== સહ્યા કર્યું ==
+<poem>
+જન્મીને જનમભર એકાન્તમાં સહ્યા કર્યું,
+ક્યારેય કોઈનેય કશુંય નથી કહ્યા કર્યું.
+દુ:ખ તો મરુભૂમિ જેમ વિસ્તર્યું,
+સુખ જેને માન્યું મૃગજળ ઠર્યું;
+સુખદુ:ખ સમજવા સમતોલ રહ્યા કર્યું.
+એથી સુખદુ:ખ ચિત્તમાં ન ધર્યું,
+તે ચિત્ત તો આનંદથી ભર્યું ભર્યું;
+જે કૈં સહ્યા કર્યું તેને આનંદથી ગ્રહ્યા કર્યું.
+{{સ-મ|૨૦૦૭}} <br>
 </poem>

૮૬મે: Difference between revisions

૮૬મે (view source)

Revision as of 08:53, 9 August 2022