17,546
edits
ગુજરાતી ટૂંકીવાર્તાસંપદા/કેતન મુનશી/લાલ ચીંદરડી: Difference between revisions
ગુજરાતી ટૂંકીવાર્તાસંપદા/કેતન મુનશી/લાલ ચીંદરડી (view source)
Revision as of 05:46, 8 October 2023
, 05:46, 8 October 2023પ્રૂફ રીડિંગ સંપન્ન
MeghaBhavsar (talk | contribs) No edit summary |
(પ્રૂફ રીડિંગ સંપન્ન) |
||
| Line 8: | Line 8: | ||
પણ એટલી એ ચીંદરડીએ જગમોહનના ધાર્યા કરતાં કબૂતરને ઘણું વધારે હેરાન કર્યું, ત્યાર પછી જ્યાં જ્યાં એ કબૂતર જતું ત્યાં ત્યાં તે એકલું પડી જતું. તેને આવતું જોઈ બીજાં બધાં કબૂતરો ઊડી જતાં. પેલા કબૂતરને પગે બાંધેલી લાલ ચીંદરડી એમને એટલી ભયપ્રેરક હતી, કે કોઈ એનો સંગ કરવા તૈયાર ન હતું. તે બિચારું આખો દિવસ એક છાપરા પર એકલું બેસી રહેતું. જગમોહન આ જોતો અને પોતાની યુક્તિ પાર પડ્યાના આનંદથી ખડખડાટ હસતો. | પણ એટલી એ ચીંદરડીએ જગમોહનના ધાર્યા કરતાં કબૂતરને ઘણું વધારે હેરાન કર્યું, ત્યાર પછી જ્યાં જ્યાં એ કબૂતર જતું ત્યાં ત્યાં તે એકલું પડી જતું. તેને આવતું જોઈ બીજાં બધાં કબૂતરો ઊડી જતાં. પેલા કબૂતરને પગે બાંધેલી લાલ ચીંદરડી એમને એટલી ભયપ્રેરક હતી, કે કોઈ એનો સંગ કરવા તૈયાર ન હતું. તે બિચારું આખો દિવસ એક છાપરા પર એકલું બેસી રહેતું. જગમોહન આ જોતો અને પોતાની યુક્તિ પાર પડ્યાના આનંદથી ખડખડાટ હસતો. | ||
પણ આ તો બધી જગમોહનના બાળપણની વાતો, ત્યાર પછી તો કેટલાંય વર્ષો વીતી ગયાં. જગમોહન બાળક મટી યુવાન બન્યો. મેટ્રિક થઈ તેણે એક બૅન્કમાં | પણ આ તો બધી જગમોહનના બાળપણની વાતો, ત્યાર પછી તો કેટલાંય વર્ષો વીતી ગયાં. જગમોહન બાળક મટી યુવાન બન્યો. મેટ્રિક થઈ તેણે એક બૅન્કમાં કારકૂનની નોકરી લઈ લીધી ને કેટલાંય વર્ષોને અંતે કેશિયર બન્યો. પગાર ઘણો ઓછો હતો પણ એટલામાં તે પોતાની પત્ની તથા નાનકડા પુત્રનું અને પક્ષાઘાતથી પીડાતી ઘરડી માનું પૂરું કરી શકતો. | ||
આખીય નોકરી દરમિયાન એણે પ્રામાણિકતાનો ખૂબ આગ્રહ રાખ્યો હતો, એટલે મૅનેજર સુધ્ધાં તેને માનથી બોલાવતા. પટાવાળાઓ તો તેને સાહેબ જ કહેતા. બહાર પણ તેની પ્રામાણિકતાની એટલા સારી છાપ પડેલી, કે મિત્રોમાં અને ન્યાતમાં પણ એને સારું સ્થાન મળ્યું હતું. | આખીય નોકરી દરમિયાન એણે પ્રામાણિકતાનો ખૂબ આગ્રહ રાખ્યો હતો, એટલે મૅનેજર સુધ્ધાં તેને માનથી બોલાવતા. પટાવાળાઓ તો તેને સાહેબ જ કહેતા. બહાર પણ તેની પ્રામાણિકતાની એટલા સારી છાપ પડેલી, કે મિત્રોમાં અને ન્યાતમાં પણ એને સારું સ્થાન મળ્યું હતું. | ||
| Line 18: | Line 18: | ||
સોળમે દિવસે જગમોહને હિસાબ કરી જોયો. ઓછામાં ઓછા પાંચસો રૂપિયા તેને મળવા જોઈએ. તો જ શાંતા બચે. પણ મેળવવા ક્યાંથી? તેણે પૈસા મેળવવાના બધા રસ્તા વિચારી જોયા, પણ એકેય માર્ગ ન મળ્યો. ગીરો મૂકી પૈસા લેવા જેવી તેની પાસે એકે વસ્તુ ન હતી. કોઈની પાસેથી ઉધાર લેવા? છટ્! એમાં તો એનું અભિમાન ઘવાતું હતું. પોતે કોઈની પાસે ભીખ માગવા જાય? કદી ના બને. વળી અધૂરામાં પૂરું પગાર આવવાનેય દસ દિવસની વાર હતી | સોળમે દિવસે જગમોહને હિસાબ કરી જોયો. ઓછામાં ઓછા પાંચસો રૂપિયા તેને મળવા જોઈએ. તો જ શાંતા બચે. પણ મેળવવા ક્યાંથી? તેણે પૈસા મેળવવાના બધા રસ્તા વિચારી જોયા, પણ એકેય માર્ગ ન મળ્યો. ગીરો મૂકી પૈસા લેવા જેવી તેની પાસે એકે વસ્તુ ન હતી. કોઈની પાસેથી ઉધાર લેવા? છટ્! એમાં તો એનું અભિમાન ઘવાતું હતું. પોતે કોઈની પાસે ભીખ માગવા જાય? કદી ના બને. વળી અધૂરામાં પૂરું પગાર આવવાનેય દસ દિવસની વાર હતી | ||
પગાર? તેના મગજમાં એક નવો વિચાર આવ્યો. પગાર તો માત્ર નેવું રૂપિયા હતો. એટલામાં કાંઈ | પગાર? તેના મગજમાં એક નવો વિચાર આવ્યો. પગાર તો માત્ર નેવું રૂપિયા હતો. એટલામાં કાંઈ વળે એમ નહોતું, પણ બૅન્કમાંથી જ પૈસા લીધા હોય તો? દરરોજ તેના હાથમાંથી હજારો રૂપિયા પસાર થયા એમાંથી થોડા પોતે લઈ લે તો કોને ખબર પડવાની હતી? | ||
તેના મગજમાં આ વિચાર આવતાં તે ચમકી ઊઠ્યો. તેના જેવો પ્રામાણિક માણસ પૈસા ઉચાપત કરે?… પણ | તેના મગજમાં આ વિચાર આવતાં તે ચમકી ઊઠ્યો. તેના જેવો પ્રામાણિક માણસ પૈસા ઉચાપત કરે?… પણ પછી તેણે શાંત મને વિચાર કરવા માંડ્યો. પૈસા લીધા હોય તો એમાં ખોટું શું હતું? પોતે આટલાં વર્ષ બૅન્કની નોકરી કરી હતી. ખરું જોતાં તો ભીડ-અગવડને વખતે બૅન્કે જ સામે પડીને તેને આટલી રકમ આપવી જોઈએ. જો તેને પૈસા ન મળે તો શાંતાને બચાવવાની કોઈ આશા ન હતી. પૈસા લઈ લે તો કોઈ પૂછનાર નહોતું. વળી તે પૈસા થોડો જ લઈ લેવાનો હતો? બે-ત્રણ મહિને કકડે કકડે પાછા મૂકી દેવાશે. આમ પૈસા લેવામાં કશું ખોટું નહોતું. છતાં તેનું મન માનતું નહોતું. પોતે આટલાં વર્ષ પ્રામાણિક રહ્યો હતો. તેની સામે લાલચો નહોતી આવી એવું નહોતું, પણ દરેક વેળા તેની પ્રામાણિકતાએ એ લાલચો પર વિજય મેળવ્યો હતો. હવે વિશ્વાસઘાતી થવું? ના, ના… | ||
આખી રાત જગમોહને વિમાસ્યા કર્યું. થોડી વાર તેનું મન પૈસા લઈ લેવા તરફ વળતું, તો થોડી વાર આજ સુધી ટકાવી રાખેલી પ્રામાણિક વૃત્તિ જોર કરતી. બીજે દિવસે પણ તેને સાંજ સુધી ચેન ન પડ્યું. | આખી રાત જગમોહને વિમાસ્યા કર્યું. થોડી વાર તેનું મન પૈસા લઈ લેવા તરફ વળતું, તો થોડી વાર આજ સુધી ટકાવી રાખેલી પ્રામાણિક વૃત્તિ જોર કરતી. બીજે દિવસે પણ તેને સાંજ સુધી ચેન ન પડ્યું. | ||
| Line 36: | Line 36: | ||
પછી તો બબ્બે ડૉક્ટરોની વિઝિટો ચાલુ થઈ. બરફ વધુ ને વધુ ઘસાવા લાગ્યો. પહેલાં જેનો વિચાર પણ ન થઈ શકતો એ ઇન્જેક્શનો પણ અપાવા લાગ્યાં. શાંતા સારી થઈ જશે એમ લાગવા માંડ્યું. | પછી તો બબ્બે ડૉક્ટરોની વિઝિટો ચાલુ થઈ. બરફ વધુ ને વધુ ઘસાવા લાગ્યો. પહેલાં જેનો વિચાર પણ ન થઈ શકતો એ ઇન્જેક્શનો પણ અપાવા લાગ્યાં. શાંતા સારી થઈ જશે એમ લાગવા માંડ્યું. | ||
પણ એટલામાં એક દિવસ જગમોહન પકડાઈ ગયો. તેને કોર્ટમાં ખડો કરવામાં આવ્યો અને તેના પર | પણ એટલામાં એક દિવસ જગમોહન પકડાઈ ગયો. તેને કોર્ટમાં ખડો કરવામાં આવ્યો અને તેના પર વિશ્વાસઘાતનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો. થોડાક દિવસ પછી મનમાં કંઈ કંઈ ચિંતાઓ ભરી જગમોહન જેલના સળિયા પાછળ ધકેલાઈ ગયો. | ||
જેલમાં તેને એક વાર તેની માએ પાડોશના છોકરા પાસે લખાવેલું પત્તું મળ્યું. તેના ઉપરથી તેણે જાણ્યું કે શાંતા હવે સાજી થઈ ગઈ હતી અને હવે તે ઘરમાં હરીફરી શકતી હતી. આ પત્ર વાંચી તેના હૃદયમાં જરાક ટાઢક વળી. ત્યાર પછી તેને કશા સમાચાર મળ્યા નહિ. તેના પત્રોનો કોઈએ જવાબ ન વાળ્યો મુલાકાત માટેની તેની ઇચ્છા અધૂરી જ રહી. | જેલમાં તેને એક વાર તેની માએ પાડોશના છોકરા પાસે લખાવેલું પત્તું મળ્યું. તેના ઉપરથી તેણે જાણ્યું કે શાંતા હવે સાજી થઈ ગઈ હતી અને હવે તે ઘરમાં હરીફરી શકતી હતી. આ પત્ર વાંચી તેના હૃદયમાં જરાક ટાઢક વળી. ત્યાર પછી તેને કશા સમાચાર મળ્યા નહિ. તેના પત્રોનો કોઈએ જવાબ ન વાળ્યો મુલાકાત માટેની તેની ઇચ્છા અધૂરી જ રહી. | ||
| Line 84: | Line 84: | ||
જગમોહને બીજી બે-ત્રણ જગ્યાએ તપાસ કરી, પણ ત્યાંય તેને આવો જ અનુભવ થયો. એક જણે તો લાંબો ઉપદેશ આપતાં સંભળાવ્યું, કે ‘પૈસા ઉચાપત કરનારને કદી કોઈ બૅન્કમાં જગ્યા મળી સાંભળી છે? એ કરતાં તો સુધરાઈમાં વીસ રૂપિયાની નોકરી લઈ લો.’ તેમના એ ઉપદેશ માટે આભાર માનીને જગમોહન ઘર તરફ વળ્યો. રસ્તામાંય કોક કોક તેના તરફ આંગળી ચીંધીને વાતો કરતાં લાગ્યાં: ‘પેલો વિશ્વાસઘાતી… પેલો પૈસા ઉચાપત કરનારો જાય!’ | જગમોહને બીજી બે-ત્રણ જગ્યાએ તપાસ કરી, પણ ત્યાંય તેને આવો જ અનુભવ થયો. એક જણે તો લાંબો ઉપદેશ આપતાં સંભળાવ્યું, કે ‘પૈસા ઉચાપત કરનારને કદી કોઈ બૅન્કમાં જગ્યા મળી સાંભળી છે? એ કરતાં તો સુધરાઈમાં વીસ રૂપિયાની નોકરી લઈ લો.’ તેમના એ ઉપદેશ માટે આભાર માનીને જગમોહન ઘર તરફ વળ્યો. રસ્તામાંય કોક કોક તેના તરફ આંગળી ચીંધીને વાતો કરતાં લાગ્યાં: ‘પેલો વિશ્વાસઘાતી… પેલો પૈસા ઉચાપત કરનારો જાય!’ | ||
શેરીમાં પેસતાં તેને રામુને ઘેર જવાનો વિચાર આવ્યો. રામુ બારીએ જ ઊભો | શેરીમાં પેસતાં તેને રામુને ઘેર જવાનો વિચાર આવ્યો. રામુ બારીએ જ ઊભો હતો પણ જગમોહનને જોતાં જ તેણે ડોકું અંદર ખેંચી લીધું. જગમોહન નવાઈ પામ્યો. તે ઓટલાનાં પગથિયાં ચઢ્યો. તેણે રામુને પોતાની પત્નીને કહેતાં સાંભળ્યો: ‘એ ચોરને બહારથી જ વિદાય કરી દેજે. ઘરમાં નથી એમ કહેજે.’ | ||
જગમોહન અંદર ગયા વગર જ પાછો ફર્યો. | જગમોહન અંદર ગયા વગર જ પાછો ફર્યો. | ||