17,546
edits
કાવ્યમંગલા/કાલિદાસને: Difference between revisions
પ્રૂફ
m (Meghdhanu moved page કાવ્યમંગલા/કાલીદાસને to કાવ્યમંગલા/કાલિદાસને without leaving a redirect) |
(પ્રૂફ) |
||
| Line 17: | Line 17: | ||
ફળો એનાં લાગ્યાં, અધિક મધુરાં ચર્વણ થકી , | ફળો એનાં લાગ્યાં, અધિક મધુરાં ચર્વણ થકી , | ||
લહ્યું લોભી હૈયે ફળ બસ થશે શું મુજ લિયે? | લહ્યું લોભી હૈયે ફળ બસ થશે શું મુજ લિયે? | ||
ખુટ્યાં ના ખાધાં, રે, અધિક વધિયાં એ અશનથી. | |||
અહો ! મેં દીઠો તે રઘુવરતણો વંશવગડો | અહો ! મેં દીઠો તે રઘુવરતણો વંશવગડો | ||
| Line 24: | Line 24: | ||
અને કીર્તિક્ષૌમે સ્વકુલ છવર્યું દિગ્વિજયના. | અને કીર્તિક્ષૌમે સ્વકુલ છવર્યું દિગ્વિજયના. | ||
ઉમા | ઉમા મુક્તાવેણી તપસરવરે મગ્ન નિરખી, | ||
કુમારે દીઠો મેં પુનિત તપથી જન્મ ધરતો, | કુમારે દીઠો મેં પુનિત તપથી જન્મ ધરતો, | ||
અહો ! એ દેવોની તપસુરભિથી | અહો ! એ દેવોની તપસુરભિથી આર્દ્ર ગિરિના | ||
ભમ્યો કાવ્યક્રોડે મુખ નિરખતો દિવ્ય ગુરુનાં. | ભમ્યો કાવ્યક્રોડે મુખ નિરખતો દિવ્ય ગુરુનાં. ૨૦ | ||
ફસાઈ રાજાના પ્રણયવમળે દીન અબળા | ફસાઈ રાજાના પ્રણયવમળે દીન અબળા | ||
| Line 37: | Line 37: | ||
લ્હ્યા સ્નેહે પૂર્યાં તવ વચનથી મેઘ પળતો, | લ્હ્યા સ્નેહે પૂર્યાં તવ વચનથી મેઘ પળતો, | ||
અને યક્ષાગારે વિરહબળતી શ્યામળ તનુ | અને યક્ષાગારે વિરહબળતી શ્યામળ તનુ | ||
લહી | લહી મેઘોદ્ગારે હૃદય ધરતી હામ અબલા. | ||
તજીને દેવોને, મનુજ નૃપ જેણે ઉર ધર્યો, | તજીને દેવોને, મનુજ નૃપ જેણે ઉર ધર્યો, | ||
ધરાની વાસી થૈ, જગત પર જે સ્વર્ગ રચી ગૈ, | ધરાની વાસી થૈ, જગત પર જે સ્વર્ગ રચી ગૈ, ૩૦ | ||
અહો, એ બંનેના મિલન, કપરો ને વિરહ તે | અહો, એ બંનેના મિલન, કપરો ને વિરહ તે | ||
કવી, | કવી, તેં હૈયાનાં અતલ જલ ડ્હોળ્યાં સહુ તણાં. | ||
અહો ! એ વિશ્વે તો કૃતયુગ તમે સર્જન કર્યો, | અહો ! એ વિશ્વે તો કૃતયુગ તમે સર્જન કર્યો, | ||
મહા સામ્રાજ્યોનો બળવિભવ | મહા સામ્રાજ્યોનો બળવિભવ સત્ત્વે વિતરિયો, | ||
તપશ્ચર્યાધૂમે પુનિત વનથી ભારત ભર્યું, | તપશ્ચર્યાધૂમે પુનિત વનથી ભારત ભર્યું, | ||
અને સાચા સ્નેહે જ્વલનતપઆદર્શ પ્રગટ્યા. | અને સાચા સ્નેહે જ્વલનતપઆદર્શ પ્રગટ્યા. | ||
| Line 51: | Line 51: | ||
અહો ! તે કાળે તો કવિવર ! મહા દિવ્ય જગમાં | અહો ! તે કાળે તો કવિવર ! મહા દિવ્ય જગમાં | ||
હશે તું ઘૂમંતો વિજય –રસ –સૌંદર્યભવને, | હશે તું ઘૂમંતો વિજય –રસ –સૌંદર્યભવને, | ||
ખરે, ત્યારે સાચા શિવ પણ થઈ તુષ્ટ | ખરે, ત્યારે સાચા શિવ પણ થઈ તુષ્ટ ઉતરે, | ||
અને સંદેશાઓ જડ પણ લઈ મેઘ જ પળે. | અને સંદેશાઓ જડ પણ લઈ મેઘ જ પળે. ૪૦ | ||
અહો ! | અહો ! તારે કાળે શિશુ પણ રમે સિંહશિશુથી, | ||
વિલાસો ત્યાગીને મૃદુલ રમણી ઉગ્ર તપતી, | વિલાસો ત્યાગીને મૃદુલ રમણી ઉગ્ર તપતી, | ||
મહા સત્વે પૂર્યો, પ્રણય શુભથી, વીર્ય, ગુણથી, | મહા સત્વે પૂર્યો, પ્રણય શુભથી, વીર્ય, ગુણથી, | ||
| Line 65: | Line 65: | ||
હવે આજે તારા વિમલમુખ આદર્શપટમાં, | હવે આજે તારા વિમલમુખ આદર્શપટમાં, | ||
લહી છાયા તે તે સુખસમયની શોક વધતો, | લહી છાયા તે તે સુખસમયની શોક વધતો, ૫૦ | ||
કથા ચૂંથી શોભે નહિ પ્રિય કવે, આ પતનની, | કથા ચૂંથી શોભે નહિ પ્રિય કવે, આ પતનની, | ||
હશે જાણ્યું જોયું સકળ તવ તે ક્રાન્ત નયને. | હશે જાણ્યું જોયું સકળ તવ તે ક્રાન્ત નયને. | ||
ચહું નિત્યે તારે યુગ વિહરવા કાવ્યભવને | ચહું નિત્યે તારે યુગ વિહરવા કાવ્યભવને | ||
અને આ જંજાળો મથું વિસરવા જીવનતણી ; | અને આ જંજાળો મથું વિસરવા જીવનતણી; | ||
લઈ તારી દીક્ષા તવ ચરણ મેં આસન કર્યું, | લઈ તારી દીક્ષા તવ ચરણ મેં આસન કર્યું, | ||
મને લાધી શિક્ષા તવ કવનમાં કર્મયુગની. | મને લાધી શિક્ષા તવ કવનમાં કર્મયુગની. | ||
| Line 77: | Line 77: | ||
મહત્તા ત્યાગોની, તપતપનની, બુદ્ધ દિલની, | મહત્તા ત્યાગોની, તપતપનની, બુદ્ધ દિલની, | ||
ઉઠ્યા ધૂમ્રો પાછા, તપવનતણો અગ્નિ પ્રજ્ળ્યો, | ઉઠ્યા ધૂમ્રો પાછા, તપવનતણો અગ્નિ પ્રજ્ળ્યો, | ||
મહા | મહા સત્ક્ષેત્રે આ સુભગ બલિદાનો પ્રગટિયાં. | ||
અને માતાકેરી મુખકમલઆભા પ્રગટવા | અને માતાકેરી મુખકમલઆભા પ્રગટવા | ||
પ્રયત્નો મંડાયા, પ્રવર રણમાં પંથ પળિયા, | પ્રયત્નો મંડાયા, પ્રવર રણમાં પંથ પળિયા, | ||
કવે ! તારા સર્જ્યા ભરતશિશુની | કવે ! તારા સર્જ્યા ભરતશિશુની સંતતિ સહુ | ||
મથે પાછી પેલા જનકયુગને મૂર્ત કરવા. | મથે પાછી પેલા જનકયુગને મૂર્ત કરવા. | ||
| Line 90: | Line 90: | ||
અહો ! યુદ્ધોત્સાહો રઘુકુળતણા ભારતપટે | અહો ! યુદ્ધોત્સાહો રઘુકુળતણા ભારતપટે | ||
વળી જામ્યા આજે, કવિકુલગુરો ! નેત્ર નિરખું, | વળી જામ્યા આજે, કવિકુલગુરો ! નેત્ર નિરખું, ૭૦ | ||
તરે આંખો સામે મધુર તવ ચિત્રો કવનનાં, | તરે આંખો સામે મધુર તવ ચિત્રો કવનનાં, | ||
પગો પાસે જોઉં ખળળ વહતી યુદ્ધસરિતા. | પગો પાસે જોઉં ખળળ વહતી યુદ્ધસરિતા. | ||
| Line 102: | Line 102: | ||
મને હો આકર્ષે ગહન જળમાં સ્નાન કરવા; | મને હો આકર્ષે ગહન જળમાં સ્નાન કરવા; | ||
સગી આંખે ભાળું કવન તવ હ્યાં મૂર્ત વહતાં, | સગી આંખે ભાળું કવન તવ હ્યાં મૂર્ત વહતાં, | ||
રહે હૈયું ઝાલ્યું ક્યમ? બસ ઝુકાવી હુંય દઉં, | રહે હૈયું ઝાલ્યું ક્યમ? બસ ઝુકાવી હુંય દઉં, ૮૦ | ||
તણાતાં એમાં મેં રણરસસુધાસિક્ત લહરે, | તણાતાં એમાં મેં રણરસસુધાસિક્ત લહરે, | ||
ભુજાશક્તિ જાણી મુજ, સમરવારિપ્રબળતા, | ભુજાશક્તિ જાણી મુજ, સમરવારિપ્રબળતા, | ||
અને | અને શક્તિસ્રોતે હૃદય તરતું ગીત જળનાં | ||
સુણીને, પોતે યે મૃદુ ગણગણે ગીત રણનાં. | સુણીને, પોતે યે મૃદુ ગણગણે ગીત રણનાં. | ||
| Line 115: | Line 115: | ||
મહા કાવ્યો આજે પ્રગટ ઇતિહાસો યુગતણા, | મહા કાવ્યો આજે પ્રગટ ઇતિહાસો યુગતણા, | ||
પડી આ સામગ્રી કવિજન ! મહા કાવ્યકૃતિની, | પડી આ સામગ્રી કવિજન ! મહા કાવ્યકૃતિની, ૯૦ | ||
મને શ્રદ્ધા : પાછા કવિગુરુ અહીં જન્મ ધરશે, | મને શ્રદ્ધા : પાછા કવિગુરુ અહીં જન્મ ધરશે, | ||
અને આ ટાણાને અમર કવને મૂર્ત કરશે. | અને આ ટાણાને અમર કવને મૂર્ત કરશે. | ||
| Line 125: | Line 125: | ||
કૃતાર્થી હું થાઉં, કવન મુજ આ કાષ્ઠ સરખાં | કૃતાર્થી હું થાઉં, કવન મુજ આ કાષ્ઠ સરખાં | ||
પ્રજાળે | પ્રજાળે હોમાઈ અધિકગુણ કાવ્યજ્વલન જો, | ||
ચહું તેથી તારાં નયન ઉઘડી ક્રાન્તદરશી | ચહું તેથી તારાં નયન ઉઘડી ક્રાન્તદરશી | ||
મને બોધો રસ્તો ચયન કરવા કાષ્ઠ વગડે. | મને બોધો રસ્તો ચયન કરવા કાષ્ઠ વગડે. ૧૦૦ | ||
(ડિસેમ્બર, ૧૯૩૦) | (ડિસેમ્બર, ૧૯૩૦) | ||